Przygotowanie do nauki czytania
-kształcenie percepcji słuchowej
W procesie początkowej nauki czytania biorą udział różne analizatory, a w szczególności: słuchowy i wzrokowy. W programie pracy wychowawczo-dydaktycznej z sześciolatkami nabywanie umiejętności czytania zostało ujęte integralnie (całościowo) w ramach szeroko pojętego wychowania umysłowego, jako jeden z czynników stymulujących rozwój dziecka. Zdobywaniu umiejętności czytania towarzyszyć powinny stałe ćwiczenia rozwijające mowę i myślenie, bogacące słownik dziecka, doskonalące wymowę, kształcące słuch dziecka (w szczególności słuch fonematyczny - głoskowy). Podstawę wydzielania głosek w wyrazach stanowi odpowiedni poziom wrażliwości słuchowej dziecka. Ponieważ percepcja słuchowa w wieku przedszkolnym (zwłaszcza w młodszym wieku przedszkolnym jest jeszcze słabo rozwinięta, dlatego niezmiennie ważną rolę spełniają działania o charakterze ogólnorozwojowym, których celem jest między innymi uwrażliwienie dziecka na dźwięki i szmery występujące w otoczeniu. Stopniowo należy przechodzić do rozwijania wrażliwości dzieci na dźwięki i szmery mowy ludzkiej. Każde dziecko sześcioletnie, przed rozpoczęciem właściwej nauki czytania powinno poprawnie i dokładnie wymawiać wszystkie głoski mowy polskiej wypowiedziane pojedynczo, jak również w wyrazach i zdaniach. Dzieci, które błędnie wymawiają poszczególne głoski, nie będą zdolne do dokonywania prawidłowej analizy i syntezy słuchowej wyrazów zawierających te głoski. Jeżeli dziecko przejdzie z błędną wymową do klasy I trudności w czytaniu pogłębią się i staną się jedną z przyczyn popełniania błędów językowych. Z powodu tych przyczyn ważna jest stała współpraca z logopedą.
Bardzo istotna grupa zadań dotyczących przygotowania do nauki czytania dotyczy kształcenia słuchu dziecka w ogóle, a procesów analizy i syntezy słuchowej w szczególności. Kształcenie słuchu w przedszkolu realizowane jest we wszystkich grupach, począwszy od najmłodszych do najstarszych. Służą temu zajęcia umuzykalniające, śpiewanie rytmicznych piosenek z wyklaskiwaniem rytmu, odtwarzanie prostych rytmów na klockach, bębenku, zapisywanie usłyszanych rytmów kropkami lub kreskami, słuchanie i różnicowanie głosów otoczenia, rozpoznawanie głosów kolegów, zwierząt, dźwięków instrumentów muzycznych, środków lokomocji itp., przeliczanie kolejnych dźwięków, ćwiczenia dotyczące długości trwania dźwięku (krótki-długi, ciągły-przerywany), natężenia (słaby-mocny, cichy-głośny), rejestru (wysoki-niski, gruby-cienki) itp.
W następnej fazie dzieci przechodzą do ćwiczeń słuchu fonematycznego. Analiza dźwiękowa wyrazów musi przebiegać wg określonego stopnia trudności. Dziecko słuchowo wyróżnia najpierw głoski na początku wyrazu, następnie na końcu, a wreszcie w środku wyrazu. Na początku najłatwiej wyodrębnić jest głoskę, która stanowi sylabę np. A-la, na końcu łatwiej jest wyodrębnić spółgłoskę. Kiedy dziecko potrafi wyodrębniać głoski przystępujemy do analizy całych wyrazów (podziału wyrazów na głoski), a następnie ich syntezy (składania w całość z podanych głosek). Kolejnym działaniem jest przyporządkowanie każdej głosce jej odpowiednika graficznego-litery.
Ważne jest, by brzmienie opracowywanego wyrazu zgodne było z jego zapisem. Chodzi o to, by dziecko zrozumiało istotę litery jako symbolu graficznego głoski. Przy wprowadzaniu liter ćwiczenia z analizy i syntezy słuchowej nadal stanowią punkt wyjścia. Do ćwiczeń usprawniających analizę i syntezę słuchową zaliczyć można także: dzielenie wyrazów na sylaby, wymienianie słów zaczynających się (lub kończących) na tę samą głoskę, liczenie głosek w wyrazie, segregowanie obrazków wg ilości głosek lub sylab, rozpoznawanie tej samej sylaby w różnych wyrazach, tworzenie wyrazów z podaną pierwszą sylabą, wyliczanie sylab w wyrazie i wyrazów w zdaniu.
W konsekwencji opisanych zabiegów powinno się doprowadzić dziecko do umiejętności czytania prostych wyrazów, zdań składających się z tych wyrazów i krótkich tekstów. Ćwiczenia powinny być prowadzone w formie zabawowej, w sposób urozmaicony, niezbyt długo, aby nie powodować zmęczenia i zniechęcenia. Trzeba także pamiętać o stopniowaniu trudności, przechodzeniu od zadań łatwiejszych do trudniejszych i wyzwalaniu różnych form aktywności dziecka.
Ćwiczenia słuchowe - rozpoznawanie dźwięków i szmerów
- uderzanie lub pocieranie o siebie różnych materiałów twardych;
- przesypywanie różnych materiałów sypkich;
- przelewanie cieczy z naczynia do naczynia;
- zgniatanie różnych gatunków papieru;
- rozpoznawanie tonów: cichych, głośnych, wysokich, niskich;
- zabawa w nasłuchiwanie: „co się dzieje wokół nas?”, „co przejechało?”, „czym uderzono?”;
- rozpoznawanie dźwięków różnych pojazdów, instrumentów, głosów zwierząt;
Ćwiczenia analizy i syntezy słuchowej
− układanie zdań i rozdzielanie ich na wyrazy;
− rozwijanie zdań i porównywanie liczby wyrazów w zdaniach (np. Kotek pije mleko. Mały kotek pije mleko.);
− dzielenie wyrazów na sylaby (np. kotek – ko-tek)– po opanowaniu przez dziecko analizy sylabowej przechodzimy do syntezy (np. pie-sek – piesek), ćwiczenia na analizę i syntezę sylabową wyrazów przeprowadzamy tak długo, aż dzieci opanują dobrze technikę rozkładania wyrazów na sylaby i składania wyrazów z sylab;
− dzielenie wyrazów na sylaby z jednoczesnym stukaniem w rytm wypowiadanych sylab;
− liczenie sylab, porównywanie liczby sylab;
− kończenie i zaczynanie wyrazów dwusylabowych ( np. ba-lon lub –ton);
− tworzenie wyrazów rozpoczynających się od podanej sylaby;
− rozpoznawanie w wyrazie określonej sylaby i ustalenie miejsca jej położenia – dziecko ma rozpoznać w wyrazie sylabę i ustalić, czy znajduje się ona na początku, na końcu czy wewnątrz wyrazu;
− rozpoznawanie i wyodrębnianie głosek z wyrazów – w pierwszym okresie ćwiczeń stawiamy dziecku zadanie rozpoznawania i wyodrębniania głosek znajdujących się na początku wyrazów, później na końcu wyrazów, dopiero po osiągnięciu tych umiejętności dziecko ćwiczy rozpoznawanie głosek położonych wewnątrz wyrazu;
− dobieranie par obrazków, których nazwy rozpoczynają się taką samą głoską;
− wymienianie wyrazów rozpoczynających się od podanej głoski;
− wybieranie obrazków, których nazwy kończą się określoną głoską;
− rozpoznawanie, w którym wyrazie określona głoska znajduje się na początku, a w którym na końcu;
− głoski w środku wyrazu, rozpoznawanie samogłosek w wyrazach jednosylabowych;
− rozpoznawanie głosek wewnątrz wyrazu o różnej liczbie sylab;
− rozpoznawanie głoski położonej w dowolnym miejscu wyrazu;
− rozpoznawanie głoski powtarzającej się w wyrazie;
− wykrywanie różnic w wyrazach np. (półka – bułka);
− porównywanie wyrazów na podstawie schematów;
− różnicowanie dźwięków (samogłoski, spółgłoski).
Mamla