listy katolickie i pisma sw jana.pdf

PISMA ŚW. JANA I LISTY KATOLICKIE

29.01.2007 g. 10.00 a termin zerowy 22.01 od godz. 14.00

Nulla die sine textus linea – żaden dzień bez linijki tekstu

Za metodę omawiania (interpertacji) tekstu przyjmiemy metodę historyczno-krytyczną oraz retoryczną (choć

mniej).

Pierwszy list św. Jana Apostoła – 1 J

Wstępne fazy listu:

superscriptio – kto pisze (u św. Pawła przedstawiony autor)

adscriptio – ci, którzy są adresatami listu (np. do Kościoła w Galacji)

salutatio – pozdrowienia

U św. Pawła: część autobiograficzna (historyczna), doktryna i pareneza (etyka).

W 1 J nie ma tych formuł – nie znamy autora, bo się nie przedstawia. 1 J zaczyna się prologiem, podobnie

jak Ewangelia Jana.

Autorstwo:

świadectwa zewnętrzne

Orygenes: "Jan napisał jeszcze Apokalipsę ... pozostawił też po sobie list o wielu stylach..."

Klemens Aleksandryjski – list 1 J nazywa większym

Dionizy Aleksandryjski – odróżnia autora listów od autora Apokalipsy.

W 1 J nie ma autora (nie wspomina się go)

W 2 i 3 J – autorem prezbiteros (czyli starszy)

Tym tytułem w pierwotnych tekstach nazywano tak zwierzchników ale też znaczącą osobę w

społecznościach chrześcijańskich (Dz 11, 3; 14, 22; 15, 2)

Tego tytułu używano niezależnie od wieku.

1 Piotra – ten tytuł Piotr odnosi do siebie.

świadectwa wewnętrzne

1 J 1, 1-3 – nie wymienia konkretnej osoby za autora; ale tu ważne czasowniki "usłyszeć",

"widzieć", "głosić" – autor poprzez to mówi, że był naocznym świadkiem wydarzeń życia Jezusa

Chrystusa.

Ewangelia Jana a listy – to 2 inne okresy

Autor 1 J aż 13 razy używa słów "pisał", "napisał", "piszemy" – dlatego to dzieło od epoki

patrystycznej było nazywane jako list.

list okólny – nie ma konkretnego odniesienia do jednej wspólnoty chrześcijańskiej

swoisty traktat teologiczny – został napisany i dopiero później trafił do wspólnot, więc nie miał od

początku trafić do konkretnych adresatów.

Rozbieżności 1 J z Ewangelią

1 J – pomija wzmianki nt chwały Jezusa; śmierć – tu: przebłaganie

Parakletos – nie Duch Święty (jak w Ewangeliach); tu: jezus jako Orędownik

brak jakiegokolwiek cytatu z Ewangelii

Podobieństwa 1 J z Ewangelią

początek listu odpowiada prologowi Ewangelii; tematyka jest zbieżna: Jezus jest światłością,

pochodzi od Ojca

rola apostołów jako świadków Jezusa będących z nim w od początku (J 15, 27; 1 J 1, 1-2)

wspólny cel obydwu pism (J 20, 31; 1 J 5, 13)

Struktura

1 Prolog 1 J 1, 1-4: Słowo życia

2 Żyć w światłości (1, 5 – 2, 29)

Teza: Bóg jest światłością (1, 5-7)

2.1 Pierwszy warunek życia w światłości: wyrzeczenie się grzechu (1-8 – 2, 2)

2.2 Drugi warunek: zachowywanie przykazań (2, 3-11)

2.3 Trzeci warunek: wyrzeczenie się światła (2, 12-17)

2.4 Czwarty warunek: zachowanie wiary (2, 18-29)

3 Żyć jako Dzieci Boże (3, 1-5.13)

Teza: Bóg jest Ojcem (3, 1-3)

3.1 Pierwszy warunek: wyrzeczenie się grzechu (3, 4-9)

3.2 Drugi warunek: zachowywanie przykazań (3, 10-24)

3.3 Trzeci warunek: wyrzeczenie się świata (4, 1-6)

3.4 Czwarty warunek: miłość wzajemna (4, 7 – 5, 4)

3.5 Piąty warunek: zachowanie wiary (5, 5-13)

4 Zakończnie (5, 14-21): chrześcijańska ufność

Ta struktura ma odzwierciedlenie w tekście. O zawartności argumentacyjnej 1 listu św. Jana decyduje:

a) inkluzja pomiędzy 1,2 a 5, 20 (zbieżność treściowa i formalna) – jest to rodzaj klamry otwierajacej i

zamykającej list.

b) słowa kluczowe, powtarzające się w argumentacji listu:

światło, ciemność ( skotia ), życie, życie wieczne ( zoe aiwnios) , przykazanie (entole) , miłość.

1 J i J – prologi zbierzne tematycznie.

Nie wszystkie idee z prologu Jana są powtórzone w 1 J; są rozwinięte takie tematy jak:

- życie w Chrystusie

- historyczna rzeczywistość Objawienia Bożego w Jezusie Chrystusie

- idea widzenia połączona z ideą dawania świadectwa.

Nieskładność gramatyczna prologu 1 J – w j. gr są same imiesłowowe równoważniki zdań, aczkolwiek

argumentacyjnie jest dobrze; w tych krótkich równoważnikach znajdujemy pewną dynamikę argumentacyją.

Prolog 1 J – krótkie summarium – streszczenie historii zbawienia. Można wyobrębnić fazy tej historii:

preegzystencja (Słowo Życia było w Ojcu)

wcielenie – objawienie ("On ukazał się wszystkim, którzy Go widzieli")

świadectwo ("Ci, którym się ukazał, głoszą Go")

cele dawania świadectwa: wspólnota wiary, Komunia wiary, pełnia radości wierzących.

Przesłanie teologiczne 1 J

Pojawiają się ludzie przeczący prawdom objawionym (antychryści 2, 18)

Odnośniki do natury samego Boga:

1, 5 – Bóg jest światłością i nie ma w nim żadnej ciemności – światło ma być odzwierciedleniem tych,

którzy podążają tą drogą.

2, 29 – Bóg jest sprawiedliwy: każdy kto postępuje w sprawiedliwości pochodzi od Niego (2, 29)

4, 8.16 – Bóg jest miłością (agape) – argumentacja wychodzi od Ludu Bożego, oddolnie, dopiero później

"wychodzi" natura Boga.

Chrystologia 1 J

Odstępstwa i odpowiadające nim prawdy chrystologiczne:

1. Nie uznawanie w Chrystusie Syna Bożego (1 J 2, 23) – Jezus jest Synem Bożym (3, 23)

2. Negacja wcielenia Chrystusa (1, J 4, 3) – O wcieleniu (4, 2)

3. Przeczenie że Jezus Chrystus jest Mesjaszem (1 J 2, 22) – Jezus jest Mesjaszem (5, 1)

4, 9-11

3, 8 – Jezus – Syn Boży

5, 11 – życie wieczne w Jezusie

2 i 3 J – 2 najkrótsze listy/pisma

2 J

Struktura listu odzwierciedla postać listu.

Początek – salutatio

Superscriptio – autor listu

Adscriptio – odbiorcy listu:

Wybrana Pani – konkretna wspólnota Kościoła

Dzieci – członkowie wspólnoty

Postscriptio – zakończenie – ostatnie pozdrowienie potem.

3 J

superscriptio – o prediteroj – prezbiter

adscriptio

corpus listu

- 3-8 – słowo skierowane do Gajusa

- 9-11 – nagana dla Diotelesa

- 12 – pochwała Demetriusza

postsciptum (w 13-15)

Pojawiają się w obu listach:

- motyw prawdy i miłości

- "karty atramentu" – nadzieja na spotkanie z korespondentem

Różnice:

2 J – bliższy innym listom NT, skierowany do wspolnoty, porusza kwestie doktrynalne (tematy teol.)

3 J – zbliżony do korespondencji świeckiej, adresowany do konkretnej osoby, nie posiada kwestii

praktycznych

Wniosek: albo 2 J był streszczeniem 1 J, albo 2 J powstał jako szkic teologiczny 1 J

Apokalipsa św. Jana

Autor:

zna topografię Jerozolimy

zna nazwy innych miejscowości czyli toponimy, które odwołują się do tamtej epoki (np. Harmageddon J

16, 16)

posługuje się j. greckim, posiada on jednak wiele naleciałości antysemickich. Mógł się posługiwać na co

dzień j. aramejskim.

Świadectwa zewnętrzne odnoszące się do tradycji

W Ap pada tylko określenie Joannes i nic więcej, tradycja określa, że to:

- Jan – syn Zebedeusza, uczeń Jezusa

- Jan – prezbiter

- Jan Chrzciciel

- Jan Marek (z Dz)

- Jan Kerynt

św. Justyn w "Dialogu z Żydem Tryfonem": "Jan, autor Apokalipsy, jeden z Apostołów"

św. Ireneusz w "Adversus Haereses": "Jan, uczeń Pański"; ten, co spoczywa na piersi Pana – św. Jan.

Tertulian w "Adversus Marcionem": nazywa autora Apokalipsy "Janem Apostołem".

Zastrzeżenia historyczne: wg martyrologii kartagińskich, syryjskich, ormiańskich św. Jan miał ponieść

śmierć męczeńską w latach 70, więc nie mógł przebywać w Efezie, więc nie mógł być autorem Apokalipsy.

św. Dionizy Wielki – Ewangelia i Apokalipsa mają innego autora. Można tak usprawiedliwić różnice w stylu

tych 2 pism takie jak:

- brak podobieństw

- j. gr. Ewangelii badziej poprawny, mniej semityzmów

- w Apokalipsie brak opisu życia ziemskiego Pana Jezusa

4 stanowiska, które wynikają ze świadectw:

Apostoł Jan jest autorem Ewangelii, a nie jest autorem Apokalipsy

Apostoł Jan jest autorem Apokalipsy, a nie jest autorem Ewangelii

Apostoł Jan napisał Ewangelię i Apokalipsę, ale uczynił to w dużym odstępie czasowym – stąd różnice

Jan emigrował z Palestyny do Efezu, a dzieła spisali Jego uczniowie, a nie on. Ta teza twierdzi o

istnieniu tzw. szkoły janowej.

Data napisania księgi:

1) Apokalipsa powstała przed końcem panowania cesarza Domicjana 81-96 r. (ok. 95 AC)

2) Za panowania cesarza Nerona 64-70 r. - przed zniszczeniem Jerozolimy przez Rzymian.

Tradycja:

Św. Justyn męczennik: "napisane w przeszłości" (132-135 r. - najpóźniej).

Św. Ireneusz: Ap znana pod koniec panowania Domicjana Apokalipsa (napisana do 96 r.)

Euzebiusz z Cezarei – napisana w 14 roku panowania Domicjana (95 r. AC)

św. Hieronim: "14 rok po prześladowaniu Nerona (Jan na wygnaniu na wyspie Patmos pisze Apokalipsę) za

panowania Nerwy (od 96 r.).

Świadectwa wewnętrzne

Autor mówi 4x, że ma na imię Jan (już w Ap 1, 1). Co ciekawe imię Jan występuje na początku i na końcu.

Odniesienia w Apokalipsie do świątyni Jerozolimskiej, wzniesionej przez Heroda (Ap 11).

Ap 16, 6; 17, 4 – Babilon (użyty 6x) należy utożsamiać z Rzymem. Babilonia zajęła i zniszczyła Jerozolimę

(Ap napisana po 70 AC).

Ap 11 – możemy po tym wnioskować, że świątynia mogła istnieć (argument za tym, że Ap napisana po 70 r.)

Z drugiej strony jest dobrze opisana topografia Jerozolimy sprzed 70 r., więc być może została napisana

przed 70 r, albo też napisał ją ktoś, kto przebywał w Jerozolimie i znał dobrze tą ziemię ale napisał księgę

później.

587 BC – niewola

Figura Ap bestii – możliwe że utożsamiano ją z którymś cesarzem, najprawdopodobniej Neronem.

Śmierć Nerona – 9.06.68 r. Ale wg mitu Neron powrócił ku życiu – legenda o tym, że Neron

ożył.(bestia z Ap też ożywa) Jeśli przyjmować to za wiarygodne świadectwo to opisywane sa

wydarzenia sprzed 70 r.

3 prądy interpretacji gatunku:

1. list

2. pismo prorockie

3. apokalipsa

Ad. 1

Formalne podobieństwo do listów tamtej epoki: wstęp epistolarny, część argumentacyjna, zakończenie

Ap 1, 4 – wstęp epistolarny (w 1 i 2 rozdz. - 7 listów do 7 Kościołów)

Kanon Muratoriego rozpoznaje epistolarny charakter Apokalipsy.

Niektóre apokryfy mają charakter epistolarny, np. Księga Henocha (tam znajdziemy list Henocha).

Ad. 2

hebr. Nawi – powołany, obwieszczający

gr. prophetes ( prwfhtej ) – przemawiający w czyimś imieniu, przepowiadający przyszłość (sprawdzanie

wiarygodności proroka). W ST prorocy podtrzymywali wiarę Izraela, karcili Naród Wybrany, ale też

przepowiadali przyszłość (Jr 28). Często posługiwali się formułą: hebr. wajki dawar Adonai (Pan mi objawił)

W NT Paweł uważany jest za proroka.

Jeśli mówimy, że Ap to pismo prorockie, trzeba połączyć zjawiska ze ST i NT:

a) autor wystepuje jawnie, mówi swoje imię, czyni to jak prorocy Izraela.

b) słowa proroctwa odnoszą się do tego, co est i do tego, co będzie

c) obok wizji autor kieruje do odbiorców przesłanie parenetyczne (upominające)

d) autor korzysta obficie z dzieł prorockich

Ad. 3

a) Ap 1, 1 – apocalipsis Jesu Christi (Objawienie Jezusa Chrystusa)

Geneza apokaliptyki:

Apokaliptyka jako gatunek literacki powstał w środowisku żydowskim (czas międzytestamentalny III w. BC

– II w. AC). Ta literatura miała istotne znaczenie. Powstawała ku pokrzepieniu serc. Bóg broni tych, którzy

są w ucisku.

Księga Daniela (najstarsze dzieło apokaliptyczne), apokryfy: księga Henoha, etiopska, słowiańska, 4 Ezd,

apokalipsa Barucha, syryjska – uważamy za apokaliptyczne.

Cechy charakterystyczne apokaliptyki:

objawienie przez doświadczenia wizjonerskie – główna część pism (wizje, sny, trans)

obrazowość symboliczna – zaszyfrowany język

rozprawy na aktualne tematy – w treści tych ksiąg są wydarzenia teraźniejsze

wspólne tematy dla tych ksiąg: historia i jej kres; mamy do czynienia z unicestwieniem, ale też i

wypełnieniem czasu.

W Ap proza narracyjna – "Ja, Jan widziałem/słyszałem" (w 1 os. l.poj.)

Zawartość Ap:

wizje – Ap 10; Ap 1, 9-20 – objawienie się Jezusa wywyższonego (epifania)

audycje – to, co się słyszy Ap 11, 15-18

dialogi – Ap 7, 13-17; perspektywa podróży pozaziemskiej – Ap 4-9 – pojawia się pozaziemski pośrednik

(Anioł). Może jest tu ślad wiary słowu, że człowiek nie mógł stanąć w obliczu Boga i osobiście z nim

rozmawiać – tak wierzono.

protologia - Ap 12, 7n – wywyższenie się szatana i jego aniołów

eschatologia – Ap 21-22

pareneza – pouczenie Ap 2-3

Czas powstania Ap to czas próby dla wspólnot. Ap ma za cel pocieszenie, podniesienie na duchu adresatów,

zachęca do wytrwania do końca, stąd napomnienia, pouczenia, wskazania co należy czynić aby zachować

dziedzictwo wiary, aby dotrwać do Dies Irae (dnia sądu).

Interpretacja Apokalipsy na przestrzeni wieków:

1) Ap była postrzegana jako przepowiednia losów Kościoła aż do końca świata. - podłoże do powstania

sekt.

- dopatrywano się rychłego końca świata w treści Ap

- odniesienia do konkretnych epok historii Kościoła – miało być ich 7. Błędna interpretacja Ap –

błędne odczytywanie symboli. Był to częsty przyczynek do rozłamów w Kościele.

2) Ap jako interpretacja historyczna czasów Jana Apostoła, dziejów Kościoła. Oddanie prześladowań i

próby pierwszych chrześcijan – nic poza tym.

- jest to zawężenie interpretacji tylko do hist. Kościoła.

3) Odnoszenie Ap wyłącznie do czasów eschatycznych.

- Ap miałaby głosić koniec świata i dotyczy tylko ostatnich czasów.

4) Ap jest teologiczną wizją dziejów świata

- interpretacja najbardziej akceptowana. Odnosi się do czasów Jana Apostoła, ale też wybiega ze

swym przesłaniem do czasów ostatecznych.

Podział Ap:

I Listy do 7 Kościołów Apokalipsy Ap 1, 4 – 3, 22

II Ap 4, 1 – 22, 5 – część ta koresponduje z "siedmioma pieczęciami", "7 trąbami" i "7 czaszami".

III Epilog 22, 6-21

Ta struktura Ap odpowiada słowom Jezusa z Ap 1, 19 ("Napisz więc to, co widziałeś, i to, co jest, i to, co

potem musi się stać.").

Ugo Vanni dzieli II część Ap na:

Ap 4, 1 – 5, 14 – wręczenie opieczętowanej księgi

Ap 6, 1 – 7, 17 – siedem pieczęci

Ap 8, 1 – 11, 14 – siedem trąb

Ap 11, 15 – 16, 16 – siedem czasz

Ap 16, 17 -22, 5 – zakończenie historii zbawienia (potępienie nierządnicy i triumf Oblubienicy)

Symbolika Apokalipsy:

Odniesienie symboliczne w:

1. Cyfrach i liczbach (gematria)

2. Świat zwierząt

3. Kolorów (chromatyki)

Ad. 3

Kolor biały – kolor transcendencji, długowieczności np. 1, 14 – włosy Syna Człowieczego

Ap 20, 11 – tron Boga. To kolor kultu Boga, zmartwychwstania, zwycięstwa, godności tych, którzy należą

do Chrystusa (Ap 6, 11) Szaty białe jak światło – komunia życia ze zmartwychwstałym Jezusem

Kolor czarny – symbol nieszczęścia, klęski głodu (Ap 6, 5), zagrożenia które ma przyjść (Ap 6, 12)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: