ENCYKLIKA - 1991. Jan Paweł II - Centessimus annus.pdf

(705 KB) Pobierz
Jan Pawe³ II
Ze zbiorów
Zygmunta Adamczyka
11617102.003.png
Jan Paweł II
ENCYKLIKA
CENTESIMUS
ANNUS
Do czcigodnych braci w episkopacie
do kapłanw i rodzin zakonnych
do wiernych Kościoła katolickiego
i wszystkich ludzi dobrej woli
w setną rocznicę encykliki
Rerum novarum
Spis treści
Czcigodni Bracia, Drodzy Synowie i Crki,
pozdrowienie i Apostolskie Błogosławieństwo!
Wprowadzenie
1. Stulecie encykliki mojego Poprzednika Leona XIII, zaczynającej się od słw Rerum novarum 1 , zwraca
uwagę na fakt o wielkim znaczeniu dla wspłczesnych dziejw Kościoła, a także dla mojego pontyfikatu.
Istotnie, data ogłoszenia tej encykliki, poczynając od czterdziestej aż po dziewięćdziesiątą rocznicę, była
zaszczytnie wyrżniana przez uroczyste Dokumenty Papieży. Rzec zatem można, jej historyczną drogę
wyznaczały systematycznie ogłaszane inne pisma, ktre przypominały ją, a jednocześnie aktualizowały 2 .
Podejmując tę tradycję w stulecie ogłoszenia encykliki, na prośbę licznych biskupw, instytucji kościelnych,
ośrodkw studiw, przedsiębiorcw i ludzi pracy, ktrzy zwracali się do mnie we własnym imieniu i jako
członkowie rżnych stowarzyszeń, pragnę przede wszystkim spłacić dług wdzięczności całego Kościoła
wobec wielkiego Papieża Leona XIII i jego ánieśmiertelnego DokumentuÑ 3 . Pragnę rwnież ukazać, że
życiodajne soki , obficie płynące z tego korzenia, nie wyczerpały się z biegiem lat, ale wręcz przeciwnie,
stały się jeszcze bardziej owocne . Świadczą o tym rżnego rodzaju inicjatywy, ktre poprzedziły obchody
tej rocznicy, towarzyszą jej i będą realizowane w przyszłości Ï inicjatywy Konferencji Episkopatw,
organizacji międzynarodowych, uniwersytetw i instytutw akademickich, stowarzyszeń zawodowych oraz
innych instytucji i osb w wielu krajach całego świata.
2. W ramach tych obchodw, niniejsza encyklika ma być dziękczynieniem Bogu, od ktrego zstępuje
ákażde dobro, jakie otrzymujemy, i wszelki dar doskonałyÑ (Jk 1, 17), za to, że posłużył się Dokumentem
wydanym przed stu laty przez Stolicę Piotrową, aby w Kościele i w świecie dokonać tak wiele dobra i tyle
zapalić świateł. Pragnę tu upamiętnić encyklikę Leona XIII, a zarazem encykliki i inne pisma moich
Poprzednikw, dzięki ktrym zachowała ona aktualność oraz siłę oddziaływania, i ktre złożyły się na to, co
zostało nazwane ádoktryną społecznąÑ, ánauczaniem społecznymÑ czy też áMagisterium społecznymÑ
Kościoła.
O wielkim znaczeniu tego nauczania mwią dwie encykliki, ktre ogłosiłem w poprzednich latach mojego
pontyfikatu: Laborem exercens o pracy ludzkiej i Sollicitudo rei socialis o aktualnych problemach rozwoju
ludzi i narodw 4 .
3. Obecnie pragnę zaproponować áodczytanie na nowoÑ encykliki Papieża Leona XIII, zachęcając do áspoj-
rzenia wsteczÑ, to jest na jej tekst, aby sobie uświadomić bogactwo sformułowanych w niej fundamental-
nych zasad, dotyczących rozwiązywania kwestii robotniczej. Ale zachęcam też do áspojrzenia dokołaÑ, na
árzeczy noweÑ, ktre nas otaczają i w ktrych jesteśmy Ï by tak rzec Ï zanurzeni, a ktre znacznie rżnią
się od árzeczy nowychÑ, charakteryzujących ostatnie dziesięciolecie ubiegłego wieku. Zachęcam wreszcie
do áspojrzenia w przyszłośćÑ, w ktrej już dostrzegamy trzecie tysiąclecie ery chrześcijańskiej, pełne nie-
wiadomych, ale też wiele obiecujące. Te niewiadome i te nadzieje wpływają na naszą wyobraźnię i zmysł
twrczy, a jednocześnie uświadamiają nam, że jako uczniowie ájedynego NauczycielaÑ, Chrystusa (por. Mt
2
11617102.004.png
 
23, 8), mamy obowiązek wskazywać drogę, głosić prawdę i przekazywać życie, ktrym On jest (por. J 14,
6).
W ten sposb nie tylko zostanie potwierdzona trwała wartość nauczania encykliki , ale także ujawni się
prawdziwe znaczenie Tradycji Kościoła , ktra zawsze żywa i dynamiczna Ï wznosi się na fundamencie
położonym przez naszych ojcw w wierze, a w szczeglności na tym, co Apostołowie przekazali
Kościołowi 5 w imię Jezusa Chrystusa, fundamentu, áktrego nikt nie może zastąpićÑ innym (por. 1 Kor 3,
11).
Leonowi XIII kazała przemwić świadomość misji następcy Piotra. Ta sama świadomość kieruje dziś jego
następcą. Tak jak dla niego i dla innych Papieży przed nim i po nim, jest dla mnie natchnieniem
ewangeliczny obraz áuczonego w Piśmie, ktry stał się uczniem Krlestwa niebieskiegoÑ, o ktrym
Chrystus mwi, że ápodobny jest do ojca rodziny, ktry ze swego skarbca wydobywa rzeczy nowe i stareÑ
(Mt 13, 52). Skarbcem jest wielki nurt Tradycji Kościoła. Niesie on árzeczy stareÑ, przejmowane i
przekazywane od początku, i pozwala odczytywać árzeczy noweÑ, wśrd ktrych żyje Kościł i świat.
Do takich rzeczy, ktre włączając się w nurt Tradycji, stają się ástareÑ i dostarczają sposobności i tworzywa
do jej wzbogacenia i do wzbogacenia życia wiary, należy rwnież owocna działalność milionw ludzi,
ktrzy pod wpływem nauki społecznej Kościoła starali się czerpać z niej natchnienie dla swego
zaangażowania w świecie. Działając indywidualnie czy łącząc się na rżne sposoby w grupy,
stowarzyszenia i organizacje, tworzyli oni jakby wielki ruch obrony osoby ludzkiej i ochrony jej godności,
przez co przyczyniali się pośrd zmiennych wydarzeń dziejowych do budowania społeczeństwa bardziej
sprawiedliwego, a przynajmniej przeciwstawiali się niesprawiedliwości i prbowali ją ograniczyć.
Celem tej encykliki jest uwydatnienie żywotności zasad sformułowanych przez Leona XIII, ktre należą do
doktrynalnego dziedzictwa Kościoła i stąd Ï ze względu na powagę Urzędu Nauczycielskiego Ï mają moc
wiążącą. Troska pasterska każe mi jednak rozważyć rwnież niektre zjawiska najnowszej historii . Nie
trzeba podkreślać, że uważna analiza dokonujących się przemian dla rozpoznania nowych potrzeb
ewangelizacji, należy do zadań pasterzy. Tego rodzaju analiza nie ma jednak na celu formułowania sądw
definitywnych, bowiem ze swej natury wykracza poza ścisły zakres kompetencji Magisterium.
Rozdział I
Znamienne rysy encykliki Rerum novarum
4. Pod koniec ubiegłego stulecia Kościł był świadkiem procesu historycznego, ktry się rozpoczął już
wcześniej, ale właśnie wwczas wchodził w fazę szczeglnie delikatną. W procesie tym czynnikiem
decydującym był całokształt radykalnych przemian w dziedzinie politycznej, gospodarczej i społecznej, ale
rwnież na polu nauki i techniki, a ponadto rżnorakie wpływy dominujących ideologii. Rezultatem tych
przemian była Ï w dziedzinie polityki Ï nowa koncepcja społeczeństwa i Państwa , a w konsekwencji
władzy . Społeczeństwo tradycyjne się rozpadało i zaczynało się kształtować inne, ożywione nadzieją
nowych swobd, ale rwnież narażone na niebezpieczeństwo nowych form niesprawiedliwości i
zniewolenia.
W dziedzinie gospodarki, w ktrej wykorzystywano odkrycia i zastosowania nauk ścisłych, kształtowała się
stopniowo nowa struktura produkcji dbr konsumpcyjnych. Pojawiła się nowa forma własności Ï kapitał
Ï nowa forma pracy Ï praca najemna, ktrej cechą znamienną było to, że uciążliwy rytm produkcji
wyznaczało jedynie dążenie do zwiększenia wydajności i pomnożenia zysku, bez uwzględniania takich
czynnikw, jak płeć, wiek czy sytuacja rodzinna zatrudnionych.
Praca stawała się w ten sposb towarem, ktry można było swobodnie kupować i sprzedawać na rynku i
ktrego cenę określało prawo popytu i podaży, niezależnie od minimum życiowego, koniecznego do
utrzymania danej osoby i jej rodziny. Pracownik nie miał nawet pewności, czy mu się uda sprzedać swj
átowarÑ; był bowiem nieustannie zagrożony bezrobociem, ktre przy braku opieki społecznej stawiało go
przed widmem śmierci głodowej.
Następstwem tych przekształceń był ápodział społeczeństwa na dwie klasy odgrodzone od siebie głębokim
przedziałemÑ 6 . Na tę sytuację nakładały się bardzo wyraźnie przemiany w dziedzinie polityki. W ten sposb
zgodnie z dominującą wwczas teorią polityczną starano się popierać przy pomocy odpowiednich praw lub
3
11617102.005.png
też przeciwnie, poprzez celowe powstrzymywanie się od jakiejkolwiek interwencji Ï całkowitą wolność
ekonomiczną. Rwnocześnie zaczynała wyłaniać się w formie zorganizowanej i w sposb niejednokrotnie
gwałtowny inna koncepcja własności i życia gospodarczego, ktrej założeniem było wprowadzenie nowego
systemu życia politycznego i społecznego.
W kulminacyjnym momencie tego konfliktu, gdy już z całą wyrazistością ujawniła się głęboka niesprawie-
dliwość sytuacji społecznej w wielu krajach oraz niebezpieczeństwo rewolucji, ktrej sprzyjały koncepcje
zwane wwczas ásocjalistycznymiÑ, Leon XIII ogłosił Dokument, podejmujący w sposb organiczny ákwe-
stię robotnicząÑ. Encyklikę poprzedziło kilka innych Dokumentw, zawierających przede wszystkim na-
uczanie o charakterze politycznym, inne z kolei zostały opublikowane pźniej 7 . W tym kontekście wspo-
mnieć należy zwłaszcza encyklikę Libertas praestantissimum , ktra zwrciła uwagę na istotne powiązanie
wolności ludzkiej z prawdą: jest ono tak ważne, że wolność, ktra by odrzucała więź z prawdą, zmieniłaby
się w samowolę, a w końcu podporządkowała najniższym namiętnościom i uległa samounicestwieniu. Skąd
bowiem wywodzą się wszystkie przejawy zła, jakim encyklika Rerum novarum pragnie się przeciwstawić,
jeśli nie z wolności, ktra w dziedzinie działalności gospodarczej i społecznej odrywa się od prawdy o czło-
wieku?
Papież czerpał ponadto natchnienie z nauczania swych Poprzednikw, a także z licznych Dokumentw bi-
skupw, z dorobku naukowego ludzi świeckich, z doświadczeń ruchw i stowarzyszeń katolickich i z kon-
kretnych dokonań w dziedzinie społecznej, znamionujących życie Kościoła w drugiej połowie XIX wieku.
5. áRzeczy noweÑ, ktre miał na myśli Leon XIII, nie były bynajmniej pozytywne. Pierwszy punkt encykliki
opisuje árzeczy noweÑ, ktrym zawdzięcza ona swj tytuł, w bardzo ciemnych barwach: áRaz zbudzona
żądza nowości , ktra już od dawna wstrząsa społeczeństwami, musiała w końcu swą chęć zmian przenieść z
dziedziny polityki na sąsiednie pole gospodarstwa społecznego. A nowe postępy w przemyśle i nowe meto-
dy produkcji, zmiana stosunkw między przedsiębiorcami a pracownikami najemnymi, napływ bogactw do
rąk niewielu przy rwnoczesnym zubożeniu mas, wzrost zaufania samych pracownikw we własne siły i Ï
w konsekwencji Ï ściślejsza łączność między nimi, nade wszystko zaś pogorszenie się obyczajw, sprawi-
ły, że walka (społeczna) zawrzała Ñ 8 .
Papież, a wraz z nim Kościł, jak też środowiska świeckie stanęli wobec społeczeństwa wewnętrznie skł-
conego; ten konflikt był tym bardziej bezwzględny i nieludzki, że nie uznawał reguł ani norm. Był to kon-
flikt pomiędzy kapitałem a pracą , albo Ï jak go nazywa encyklika Ï ákwestia robotniczaÑ. Właśnie na
temat tego sporu widzianego w całej jego ostrości tak, jak się on wwczas przedstawiał, nie omieszkał wy-
powiedzieć się Papież.
Przychodzi tu na myśl pierwsza refleksja dotycząca dnia dzisiejszego, jaką nasuwa lektura encykliki. Papież
nie miał wątpliwości, że wobec konfliktu, ktry przeciwstawiał człowieka człowiekowi, każąc im walczyć
ániczym wilkiÑ, jednemu o przetrwanie, drugiemu o bogactwo, powinien zabrać głos na mocy swego áurzę-
du apostolskiegoÑ 9 , czyli posłannictwa otrzymanego od samego Jezusa Chrystusa, ktry polecił mu ápaść
baranki i owceÑ (por. J 21, 15-17) oraz áwiązać i rozwiązywaćÑ na ziemi dla Krlestwa niebieskiego (por.
Mt 16, 19). Zamiarem Leona XIII było niewątpliwie przywrcenie pokoju: wspłczesny cz ytelnik nie może
nie dostrzec stanowczego potępienia walki klas, jednoznacznie wyrażonego przez Papieża 10 . Papież był
jednak w pełni świadomy, że pokj buduje się na fundamencie sprawiedliwości : istotną treścią encykliki jest
właś nie głoszenie zasadni czych wymogw sprawiedliwości w wczesnej sytuacji gospodarczej i społecz-
ne j 11 .
W ten sposb Leon XIII, idąc śladami swych Poprzednikw, dał Kościołowi trwały wzr postępowania.
Kościł mianowicie wypowiada się na temat określonych sytuacji ludzkich, indywidualnych i wsplnoto-
wych, narodowych i międzynarodowych, i formułuje w ten sposb swoje nauczanie, prawdziwy corpus
doktrynalny, ktry pozwala mu analizować zjawiska społeczne, wypowiadać się na ich temat i wskazywać
kierunki właściwego rozwiązywania problemw, ktre z nich wynikają.
W czasach Leona XIII taka koncepcja prawa-obowiązku Kościoła bynajmniej nie była powszechnie przyję-
ta. Przeważała bowiem podwjna tendencja: jedna, ukierunkowana na ten świat i na życie doczesne, dla
ktrej wiara miała pozostawać czymś obcym, i druga zwrcona ku zbawieniu wyłącznie pozaziemskiemu,
ktre jednak nie oświecało i nie kształtowało obecności człowieka na tej ziemi. Stanowiska Papieża, wyra-
żone w encyklice Rerum novarum niejako nadawało Kościołowi áuprawnienia obywatelskieÑ w zmiennych
rzeczywistościach życia społecznego; w pźniejszym okresie prawa te miały jeszcze zostać potwierdzone.
Tak bowiem jest, że nauczanie i upowszechnianie nauki społecznej wchodzi w zakres misji ewangelizacyj-
4
11617102.001.png 11617102.002.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin