Życie codzienne Skandynawów w epoce Wikingów
(koniec VIII – XI wiek).
Poniższy referat ma na celu przedstawienie najistotniejszych
zagadnień ze świata i życia codziennego mieszkańców Skandynawii
w okresie wczesnego średniowiecza. Bogaty materiał źródłowy -
zarówno źródła pisane, jak i znaleziska archeologiczne – pozwala na
odtworzenie wielu elementów życia ówczesnych ludzi, takich jak
stroje, ozdoby, siedziby, rzemiosło, środki transportu, czy wreszcie
obyczajowości i wierzeń. Tematyka referatu obejmuje tereny
Skandynawii kontynentalnej - obecnej Danii, Norwegii i Szwecji –
oraz Islandii zasiedlonej przez norweskich przybyszów w X w.
Źródła do badań nad epoką wikingów można podzielić na dwie
zasadnicze grupy: źródła pisane i źródła archeologiczne. Na
pierwsze z nich składają się teksty powstałe w Skandynawii oraz
poza nią – napisane przez przybyszów z zewnątrz – podróżników
czy misjonarzy chrześcijańskich. Pisząc o pierwszej, „rodzimej”
podgrupie, mamy na myśli napisy na kamieniach runicznych i sagi
powstałe w XIII – XV w. na Islandii, np. Jómsvikingasaga (Saga o
Jómswikingach), Heimskringla (Krąg ziemski) oraz Edda – dwie
ostatnie są dziełem wybitnego poety, Snorriego Sturlusona. Do
drugiej podgrupy zaliczamy relacje podróżników bizantyjskich i
arabskich (np. Ibn Fadhlana) oraz dzieła łacińskojęzycznych
kronikarzy – Duda (De moribus et actis primorum Normanniae
Ducum z ok. 1020 r.), Thietmara z Merseburga, Adama z Bremy
(część poświęcona Szwedom i Duńczykom w Gestae
Hammaburgensis ecclesiae pontificum z ok. 1075 r.) oraz Saxo
Gramatyka (Gesta Danorum z ok. 1200 r.). Innym źródłem są
roczniki klasztorne, które zawierają informacje na temat działań
Skandynawów jako najeźdźców. Warto podkreślić, że o wiele więcej
jest zapisków o poczynaniach wikingów za granicą. Podsumowując
– w interesującym nas okresie tradycje pisarskie były różne: u
chrześcijan omawia się sprawy Skandynawii i wikingów głównie w
rocznikach i niektórych dziełach historycznych, podczas gdy
mahometanie umieszczają swoje wiadomości w dziełach
geograficznych. Obie cywilizacje – chrześcijańska i islamska – są w
zasadzie zgodne co do traktowania wikingów jako pogańskich
barbarzyńców1; w źródłach do omawianej epoki są oni przedstawiani
jako agresorzy (którymi niewątpliwie byli) wymuszający okupy,
zabójcy i grabieżcy. Brak natomiast wiadomości o osiedlaniu się ich
w innych krajach (co miało miejsce), kontaktach handlowych i
sposobie życia.
Druga grupa, jaką są znaleziska archeologiczne, daje nam
bogate źródło wiedzy o świecie materialnym wikingów. Pomijając
dary grobowe i ukryte skarby, większość znalezisk to przedmioty
wyrzucone i śmieci. Takich znalezisk w postaci szmat do
smołowania statków dostarczyły wykopaliska w wikińskim porcie w
Hedeby – okazało się, że dawniej były to części ubiorów. Drewniane
konstrukcje domów nie zachowały się (w odróżnieniu od łodzi
pogrzebowych zakonserwowanych w pokładach ziemi wraz z
wyposażeniem oraz kościołów klepkowych), jednak można szukać
po nich śladów natrafiając na tzw. zagłębienia po słupach będących
szkieletem budynku. Aby uzyskać odpowiedni obraz dawnych
budowli i przedmiotów, dowiedzieć się, w jaki sposób
funkcjonowały, jakiej techniki i nakładu pracy użyto do ich
wytworzenia, często konieczne jest sporządzenie odpowiedniego
modelu lub rekonstrukcji rysunkowej. Archeologia eksperymentalna,
obejmująca również statki i domy, spełnia zarówno wymogi
badawcze, jak i popularyzacyjne2 .
Życie materialne.
1. Budownictwo:
Domy na wsi i w mieście wznoszono na wyraźnie od
wydzielonych działkach ogrodzonych zazwyczaj płotem lub
parkanem. Inne budynki gospodarcze były budynkami wolno
stojącymi. W zależności od miejscowych zasobów do budowy
używano rozmaitych materiałów, przede wszystkim drewna, a gdy
go brakowało, zastępowały je glina, kamienie, torf, darń lub
kombinacje tych materiałów. W miarę rozwoju techniki budowlanej
odchodzono od zakopywania wolno stojących słupów wspierających
dach od wewnątrz zastępując je podporami z kamieni, aby zapobiec
gniciu. Zewnętrzny kształt większości domów zależał od rodzaju
użytego budulca i typu konstrukcji. Małe kopulaste chaty na wpół
zakopane w ziemi najbardziej przypominają trawiaste wzgórki.
Jedynie domy klasy zamożnej wyróżniały się wielkością,
wyszukanym kształtem i dobrym wykonaniem, a prawdopodobnie
...
zadok