IWONA GROBEL
CENTRUM PSYCHOPROFILAKTYKII TERAPII Warszawa ul. Nabielaka 6 lok. 2, tel. 022 840 64 75, 840 64 76
ZABURZENIA ODŻYWIANIA SIĘ (wg ICD-10)
- Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa)
- Jadłowstręt psychiczny atypowy
- Żarłoczność psychiczna (bulimia nervosa)
- Atypowa żarłoczność psychiczna
- Przejadanie się związane z innymi czynnikami psychologicznymi
- Wymioty związane z innymi czynnikami psychologicznymi
- Inne zaburzenia odżywiania się
- Zaburzenia odżywiania się, nie określone
JADŁOWSTRĘT PSYCHICZNY (ANORMIA NERVOSA)
- Podstawowa cecha - uporczywe dążenie do utraty masy ciała
- Przebieg - epizodyczny, jednorazowy lub przewlekły, falujący, nawracający
- Największa zapadalność - między 13 i 14 oraz 17 i 25 r ż.
- Występowanie - 0.5-1% populacji adolescentów, p.w. dziewcząt w wieku szkolnym (chłopcy stanowią 5-10% chorujących)
Najczęstsze powody odchudzania się:
- krytyczna uwaga dotycząca nadwagi
- identyfikacja ze sławną modelką czy aktorką stosującą dietę
- presja środowiska (modelki, tancerki, gimnastyczki)
- przekonanie o zbawiennym wpływie na zdrowie eliminacyjnych diet
- post o charakterze religijnym
Przebieg:
- początek zwykle skryty: stosowanie diety, gromadzenie wiadomości na temat wartości kalorycznych pokarmów, walczenie z potrzebą jedzenia
- przykre uczucie przepełnienia żołądka po każdym spożyciu pokarmu
- prowokowanie wymiotów, środków przeczyszczających, odwadniających
- chowanie jedzenia
- odchudzanie stopniowo przeradza się w proces chorobowy: zanika łaknienie, narasta przekonanie o konieczności coraz większego ograniczenia kaloryczności pokarmów, pojawia się obsesyjna myśl o coraz szczuplejszej sylwetce
- podejmowane przez bliskich próby przełamania nieprawidłowego sposobu odżywiania się natrafiaj ą na gwałtowny sprzeciw
- pacjenci uważają się za zdrowych, mimo znacznego nawet wychudzenia zachowują sprawność fizyczną i aktywność życiową
Towarzyszące najczęstsze objawy somatyczne:
- utrata miesiączki,
- obniżenie ciśnienia tętniczego i temperatury,
- bradykardia,
- suchość skóry,
- charakterystyczny meszek na ciele,
- uporczywe zaparcia,
- zaburzenia elektrolitowe,
- zaburzenia przemiany węglowodanowej i białkowej,
- osteoporoza
Różnicowanie:
- choroby przewodu pokarmowego,
- choroby nowotworowe,
- niewydolność przysadki mózgowej,
- niewydolność kory nadnerczy,
- gruźlica,
- choroby pasożytnicze,
- AIDS,
- zaburzenia psychiczne (bulimia, depresja, schizofrenia, zaburzenia nerwicowe)
ŻARŁOCZNOŚĆ PSYCHICZNA (BULIMIA NERYOSA)
- Podstawowa cecha -powtarzające się epizody obżarstwa z następczym dążeniem do szybkiego zmniejszenia masy ciała
- Przebieg – przewlekły
- Największa zapadalność przypada na ok. 25 r. ż. (choruje 3-19% populacji w wieku 19-30 lat, głównie kobiety, mężczyźni stanowią 2-20% chorujących)
- W większości występuje u osób, które próbowały kontrolować wagę za pomocą diety
- Początek bywa związany ze stresami w życiu rodzinnym, zawodowym
- Napady obżarstwa może poprzedzać narastające napięcie, rzadziej uczucie głodu i pragnienia.
- Chorzy zjadają olbrzymie ilości pożywienia, którego wartość kaloryczna kilkunastokrotnie przekracza energetyczne zapotrzebowanie dobowe.
- Po epizodach obżarstwa podejmują zachowania kompensacyjne
- Chorzy dobrze funkcjonuj ą społecznie i towarzysko. W przeciwieństwie do pacjentów z jadłowstrętem prowadzą aktywne życie seksualne.
- Wygląd zewnętrzny długo nie zdradza znamion choroby, waga najczęściej utrzymuje się w granicach normy
Powikłania somatyczne:
- zaburzenia rytmu serca,
- zaburzenia wodno-elektrolitowe
- niewydolność nerek,
- zaburzenia miesiączkowania,
- tężyczka i parestezje,
- obrzęk ujścia ślinianek,
- zapalenie dziąseł, uszkodzenie szkliwa zębów, otarcia podniebienia ł tylnej ściany gardła,
- rozstępy skórne
- choroby układu nerwowego przebiegającymi z podwyższeniem ciśnienia śródczaszkowego,
- choroby przewodu pokarmowego, choroby zakaźnymi,
- choroby metaboliczne zatrucia
- zaburzenia psychiczne (jadłowstręt psychiczny - typ bulimiczny, depresja, zaburzenia nerwicowe)
ETIOLOGIA ZABURZEŃ ODŻYWIANIA SIĘ
- Czynniki indywidualne
- Czynniki rodzinne (patologia systemu rodzinnego)
- Czynniki społeczno-kulturowe
Czynniki indywidualne
- czynniki psychologiczne (depresja, lęk, obsesje i kompulsje, zaburzenia osobowości, deficyty poznawcze i emocjonalne, zaburzony obraz własnego ciała, trauma psychologiczna lub fizyczna, niska samoocena, perfekcjonizm)
- czynniki genetyczne (anoreksja częściej występuje u par bliźniąt jednojajowych (50%) niż dwujajowych (10%)
- podatność konstytucjonalna i fizyczna (niekorzystne czynniki działające w okresie ciąży i okołoporodowe, zaburzenia okresu karmienia we wczesnym dzieciństwie, choroby przewodu pokarmowego)
- nieprawidłowości endokrynologiczne i metaboliczne (dysfunkcja układu serotoninergicznego, skłonność do otyłości, wczesne dojrzewanie)
Czynniki rodzinne
- specyficzny model rodziny (dominująca, intruzywna matka, ambiwalentny, pasywny ojciec)
- specyficzne wzorce interakcji utrudniające proces separacji-indywiduacji (nadopiekuńczość, sztywność, unikanie otwartego konfliktu)
- przecenianie oczekiwań społecznych
- występowanie zaburzeń odżywiania się w rodzinie
- występowanie zaburzeń afektywnych i alkoholizmu w rodzinie
Czynniki społeczno-kulturowe
- kulturowa presja wywierana na kobiety dotycząca odchudzania się i stosowania diety
- niezadowolenie z własnego wyglądu
- silna koncentracja na własnym wyglądzie, społeczne oczekiwanie atrakcyjności
- stygmatyzowanie otyłości
- kulturowy konflikt ról u kobiet
- ideał szczupłej sylwetki (przejaw sukcesu, doskonałości, samokontroli)
LECZENIE ZABURZEŃ ODŻYWIANIA
Wybór miejsca leczenia
- szpital (oddział pediatrii, interny, OIOM, oddział psychiatryczny)
- ambulatorium
Wskazania do hospitalizacji
- niska masa ciała (dla osób dorosłych BMI poniżej 16 lub spadek m.c. o więcej niż 25% masy należnej)
- powikłania somatyczne (np. bradykardia, zaburzenia rytmu serca, niskie RR, zaburzenia elektrolitowe)
- gwałtowny i trwały spadek ilości przyjmowanego pokarmu oraz masy ciała
- ...
Chrapciolek