Uśmierzanie bólu pooperacyjnego.pdf

Uśmierzanie bólu pooperacyjnego

– zalecenia 2008

Postoperative pain management - recommendations 2008

Jan Dobrogowski 1 , Ewa Mayzner-Zawadzka 2 , Leon Drobnik 3 , Krzysztof Kusza 4 , Jarosław Woroń 5 ,

Jerzy Wordliczek 6

1 zakład Badania i leczenia Bólu Katedry Anestezjologii i intensywnej Terapii UJ CM

2 Katedra Anestezjologii i intensywnej Terapii AM w warszawie

3 Katedra i Klinika Anestezjologii, intensywnej Terapii i leczenia Bólu UM Poznań

4 Katedra i Klinika Anestezjologii i intensywnej Terapii Collegium Medicum im. ludwika Rydygiera

w Bydgoszczy

5 zakład Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii UJ CM; Uniwersytecki ośrodek Monitorowania

i Badania Niepożądanych działań leków

6 Klinika leczenia Bólu i opieki Paliatywnej Katedry Chorób wewnętrznych i geriatrii UJ CM

otrzymano / received: 10.05.2008; zaakceptowano / accepted: 15.06.2008

Key words: postoperative pain, pharmacological methods, nonpharmacological methods, regional anaesthesia,

multimodal anaesthesia, recommendations

Słowa klucze: ból pooperacyjny, metody farmakologiczne, metody niefarmakologiczne, znieczulenie przewodowe,

analgezja multimodalna, zalecenia

WSTĘP

larnych odstępach czasowych i stosowania odpowiednio

przygotowanej zunifikowanej dokumentacji prowadzonej

dla wszystkich operowanych pacjentów.

Niewystarczająco kontrolowany ból pooperacyjny po-

zostaje powszechnie występującym problemem, pomimo

tworzenia w ciągu ostatnich 20 lat specjalistycznych grup

zajmujących się leczeniem bólu ostrego. Wyniki dwóch du-

żych badań sondażowych przeprowadzonych w Stanach

Zjednoczonych wskazują, że 77-83% pacjentów doświad-

cza bólu pooperacyjnego w okresie 2 tygodni po zabiegu

chirurgicznym.

Skuteczne uśmierzanie bólu pooperacyjnego jest obec-

nie integralną częścią nowoczesnego leczenia chirurgicz-

nego, ponieważ nie tylko minimalizuje cierpienie pacjenta,

poprawia jego jakość życia w tym okresie, ale także zmniej-

sza liczbę powikłań, może skrócić pobyt w szpitalu, jak

również zmniejszyć całkowite koszty leczenia. Skuteczne

uśmierzanie bólu pooperacyjnego może także zmniejszyć

częstość występowania tzw. przetrwałego bólu poopera-

cyjnego. Optymalizacja leczenia bólu pooperacyjnego za-

leży od kilku czynników a w szczególności od organizacji

zespołów do spraw uśmierzania bólu ostrego, edukacji

pacjentów, regularnego kształcenia personelu, stosowania

analgezji multimodalnej, pomiaru natężenia bólu w regu-

I. PaTofIzjologIa bólu PooPeracyjnego

Ból jest nieprzyjemnym doznaniem czuciowym i emocjo-

nalnym związanym z śródoperacyjnym uszkodzeniem tkanek

lub narządów. Obserwuje się jednakże indywidualne różnice

w odpowiedzi na doznania bólowe, które wynikają z uwa-

runkowań genetycznych, kulturowych, wieku i płci. Pewne

grupy pacjentów mają zwiększone ryzyko niedostatecznego

uśmierzania bólu pooperacyjnego i wymagają, zatem więk-

szej uwagi. Dotyczy to dzieci, ludzi starszych oraz pacjentów

z trudnościami w komunikowaniu się, (co może wynikać

z zaburzeń poznawczych, ciężkiego przebiegu choroby jak

również barier językowych), jak i pacjentów „podwyższone-

go ryzyka”. Ból po zabiegach chirurgicznych to najczęściej

ból nocyceptywny - somatyczny lub trzewny. Może również

występować ból neuropatyczny, jeżeli uszkodzone zostaną

podczas operacji struktury układu nerwowego.

Ból 2008, Tom 9, Nr 2 © EliPSA-JAiM s.c.

Natężenie bólu jest największe w ciągu pierwszych dni

po zabiegu operacyjnym i zależy od rodzaju operacji, cza-

su trwania, rozległości oraz stopnia traumatyzacji tkanek.

Istotną rolę w odczuwaniu bólu mogą odgrywać inne

czynniki takie jak stan zdrowia pacjenta, poprzednie do-

świadczenia bólowe, stan emocjonalny lub poziom lęku

związany z proponowanym postępowaniem operacyjnym.

Więcej danych na temat fizjologii bólu pooperacyjnego

można znaleźć w dostępnym polskim piśmiennictwie oraz

www.esraeurope.org.

Należy podkreślić, że ból spełnia także rolę pozytyw-

ną, ponieważ jest sygnałem ostrzegającym przed uszko-

dzeniem tkanek oraz powoduje odruchowe upośledzenie

funkcji, które sprzyja procesom gojenia. Natomiast do

negatywnych następstw bólu należy zaliczyć cierpienie za-

równo fizyczne, jak i emocjonalne, zaburzenia snu z ne-

gatywnym wpływem obniżającym nastrój i utrudniającym

mobilizację pacjenta, powikłania ze strony układu krążenia

i oddychania, takie jak nadciśnienie tętnicze, tachykardia

i wzrost zapotrzebowania na tlen.

tętnicze, tachykardia lub gorączka, wzmożone napię-

cie powłok brzucha, lokalne wystąpienie lub nasilenie

zmian obrzękowych, powinien być oceniony w celu

rozpoznania przyczyny takiego stanu i wdrożenia wła-

ściwego postępowania. Dotyczyć to może między in-

nymi: infekcji, rozejścia się rany operacyjnej czy zakrze-

picy żył głębokich kończyn dolnych.

III. SKale oceny bólu I doKumenTacja

Opisano wiele prostych metod, które mogą być zasto-

sowane do oceny stopnia natężenia bólu, a w których

decydujące znaczenie ma wypowiedź chorego, przedsta-

wiana za pomocą oznaczeń na odpowiedniej skali. Służą

one ustaleniu stopnia natężenia bólu pooperacyjnego,

oraz zastosowanych metod terapeutycznych. Najczęściej

stosowane są skale w oparciu o następujące kryteria: sło-

wa - skale słowne, liczby - skale numeryczne, linia - skala

wzrokowo analogowa, obrazki - skale (dla dzieci) określa-

jącej np. wyraz twarzy.

II. KlInIczna ocena chorego z bólem PooPeracyjnym

Skala Słowna (Verbal rating Scale)

Pomiar bólu jest jednym z najważniejszych elementów

skutecznego uśmierzania bólu pooperacyjnego. Poniżej

przedstawione zostaną główne zasady prawidłowej oceny

bólu.

n Natężenie bólu powinno być oceniane zarówno w spo-

czynku jak i przy ruchach, co pozwoli ocenić stan funk-

cjonalny pacjenta.

n Jeżeli ból ma duże natężenie to w oddziale poopera-

cyjnym, gdzie pacjent pozostaje pod obserwacją, natę-

żenie bólu należy oceniać często, początkowo nawet

co 15 minut aby szybko uzyskać odpowiedź czy zasto-

sowane leczenie było skuteczne. Jeżeli natężenie bólu

zmniejsza się, jego natężenie powinno oceniać się, co

1-2 godziny.

n W oddziale chirurgicznym ból również należy oceniać,

uśmierzać i ponownie oceniać, co cztery do ośmiu go-

dzin, aby mieć kontrolę również nad skutecznością za-

stosowanego leczenia.

n Leczenie bólu powinno być zawsze wdrożone lub

zmodyfikowane, jeżeli w jedenastopunktowej skali nu-

merycznej ból w spoczynku wynosi 3 lub więcej a przy

ruchach 4 lub więcej punktów.

n Zarówno natężenie bólu jak i reakcja na zastosowane

leczenie z uwzględnieniem objawów niepożądanych,

powinno być udokumentowane w sposób czytelny na

prostych i przejrzystych formularzach, takich jakie są

stosowane do oceny podstawowych objawów życio-

wych, a więc karta gorączkowa lub karta obserwacyjna

w oddziale intensywnej terapii.

n Szczególnej uwagi wymagają pacjenci z zaburzeniami

poznawczymi lub trudnościami w komunikowaniu się.

n Nieoczekiwany wzrost natężenia bólu, szczególnie je-

śli towarzyszą mu inne objawy, takie jak nadciśnienie

Skala oceniająca ból w sposób opisowy. Jest to skala

porządkowa, zawierająca szereg kolejno ustawionych cyfr

z przypisanymi do nich określeniami stopnia natężenia

bólu.

Pięciostopniowa skala nasilenia bólu (Likerta)

bardzo

małe

małe średnie duże

bardzo

duże

Wadą tej skali jest to, że zawarte w niej określenia są

różnie interpretowane i nie zawsze odpowiadają tym,

w których chory opisuje swój ból. Często chory mówi: „to

nie jest silny ból, ale wcale nie mogę go nazwać lekkim ani

łagodnym”. Ponadto chorzy bardzo rzadko wybierają war-

tości skrajne i dlatego również skala ta nie bardzo nadaje

się do porównań statystycznych.

Skala oceny liczbowej - numeryczna (numerical rating

Scale - nrS)

Ocena bólu w skali liczbowej od 0 do 10. Prosimy chore-

go, żeby określił jak silny jest ból wskazując na odpowied-

nią cyfrę, przy czym 0 odpowiada „wcale nie odczuwam

bólu”, a 10 „najgorszy ból, jaki mogę sobie wyobrazić”.

0 1 2 3 4

6 7 8 9 10

Skala jest łatwa w zastosowaniu i wykazano jej wysoką

czułość i rzetelność w porównaniu z innymi skalami pomia-

ru bólu. Chociaż wiele skal numerycznych znajduje zasto-

sowanie, to jednak poleca się skalę 11-punktową (0-10),

ponieważ zawiera wystarczające zróżnicowanie udziela-

nych odpowiedzi, dotyczących natężenia bólu. U pacjen-

tów po zabiegach operacyjnych wskazane jest badanie

Ból 2008, Tom 9, Nr 2

i odnotowywanie stopnia natężenia bólu w odpowiednich

i porównywalnych odstępach czasowych, np. co 1 godz..

Pozwala to na ocenę zmiany bólu w czasie, oraz na oce-

nę skuteczności stosowanego leczenia. Samo dokonanie

czynności pomiaru stopnia natężenia bólu może być roz-

patrywane jako strategia interwencyjna, prowadząca do

zmniejszenia bólu. Z drugiej strony, należy podkreślić, że

zbyt częste pomiary mogą prowadzić do powstania niepo-

trzebnego lęku i zniecierpliwienia, szczególnie wówczas,

gdy stopień natężenia bólu nie ulega zmianie lub wzrasta.

nia bólu, przy którym będzie wdrażane postępowanie

przeciwbólowe

n przekazaniu pacjentowi informacji dotyczących me-

tod postępowania przeciwbólowego, które mogą być

u niego zastosowane

n omówieniu z pacjentem planu postępowania przeciw-

bólowego, które będzie u niego zastosowane

n wyjaśnieniu pacjentowi znaczenia przekazywania

przez niego prawdziwej informacji o jego odczuciach

bólowych (unikanie stoicyzmu i zawyżania wartości

poziomu bólu) dla całości procesu terapeutycznego

Skala wzrokowo-analogowa (Visual analogue Scale - VaS)

Podobna do przedstawionej powyżej, przy czym ma

charakter graficzny. Prosimy chorego, aby zaznaczył sto-

pień natężenia bólu na odcinku długości 10 cm. Poniżej

przedstawione są przykłady rozwiązań graficznych skali

wzrokowo-analogowej.

I I

0 10

brak bólu ból nie do zniesienia

Jeżeli wzdłuż przebiegu linii rozmieszczone są dodat-

kowo określenia słowne stopnia natężenia bólu, wówczas

nazywamy ją graficzna skalą opisową. Podstawową rzeczą

jest to, aby chory dobrze zrozumiał, co oznaczają wartości

skrajne. Około 11-25% chorych nie jest w stanie wybrać

odpowiedniego dla siebie punktu na linii i uważają skalę za

nadmiernie skomplikowaną. Dla dzieci poniżej 5 roku życia

oraz osób w wieku podeszłym, szczególnie z osłabionym

wzrokiem zaleca się zastosowanie innych metod pomia-

rów bólu, np. słownej skali oceny.

V. eduKacja PerSonelu

Uśmierzanie bólu pooperacyjnego wymaga dobrej

współpracy całego personelu medycznego co dotyczy za-

równo chirurgów, anestezjologów, jak i pielęgniarek opie-

kujących się chorymi po zabiegu operacyjnym. Przedsta-

wiciele tych specjalności i zawodów powinni brać udział

w szkoleniach co najmniej raz w roku. Szkolenie powinno

obejmować następujące dziedziny:

n fizjologia i patofizjologia bólu

n farmakologia analgetyków i leków wspomagających

n stosowania technik znieczulenia regionalnego

n metody monitorowania bólu i ulgi w bólu po zastoso-

wanym leczeniu

n uzgodnienia dotyczące dokumentowania metod oceny

bólu i leczenia przy poszczególnych zabiegach opera-

cyjnych

Podczas szkoleń powinny być prowadzone:

n ocena liczby i rodzajów przeprowadzonych zabiegów

w danym szpitalu (np. zabiegi chirurgii jednego dnia,

tzw. małe zabiegi o umiarkowanym stopniu natężenia

bólu i rozległe zabiegi operacyjne).

n omówienie zalecanych metod leczenia w poszczegól-

nych rodzajach zabiegów

n omówienie znaczenia satysfakcji pacjenta z zastosowa-

nego leczenia (bardzo, dobra, dostateczna i niedosta-

teczna)

n omówienie potencjalnych działań niepożądanych zwią-

zanych z zastosowanymi metodami leczenia

Leczenie bólu pooperacyjnego powinno uwzględniać

specyfikę przeprowadzanego zabiegu chirurgicznego.

Należy także podkreślić, że optymalne, dynamiczne ła-

godzenie dolegliwości bólowych, pozwalające na wcze-

sny powrót chorego do normalnego funkcjonowania, to

nieodzowny warunek szybkiej rehabilitacji pooperacyjnej

(szybka ścieżka chirurgiczna, fast-track surgery ). Klinicyści

potrzebują więc informacji o przeprowadzanym zabiegu,

aby zoptymalizować dobór stosowanych metod leczenia.

Za uwzględnieniem specyfiki zabiegu operacyjnego prze-

mawia też fakt, że natężenie dolegliwości bólowych, a co

za tym idzie ich wpływ na czynność narządów, mogą być

zależne od rodzaju interwencji chirurgicznej.

W swej codziennej praktyce, klinicyści poszukujący infor-

macji na temat zasad leczenia bólu pooperacyjnego kie-

IV. eduKacja PacjenTa

Jest pomocne przekazanie pacjentowi a w przypad-

ku dzieci ich rodzicom, informacji o bólu pooperacyjnym

i metodach jego leczenia. Te informacje powinny zawierać

najważniejsze dane, dotyczące:

n metod pomiaru bólu

n metod leczenia bólu

n znaczenia leczenia bólu pooperacyjnego dla procesu

leczniczego

Informacja powinna być przekazywana pacjentowi

w różny sposób jako:

n informacja słowna

n informacja słowna lub audiowizualna (broszury, plaka-

ty, filmy wideo lub strony www)

Przedoperacyjna rozmowa z pacjentem, z jego prawnymi

opiekunami lub krewnymi powinna koncentrować się na:

n uzyskaniu informacji dotyczących poprzednich do-

świadczeń odczuwania bólu i jego preferencji w zakre-

sie postępowania przeciwbólowego

n omówieniu z chorym narzędzi, przy pomocy których

będzie mierzone u niego natężenie bólu i nauczenie go

posługiwania się nimi oraz ustalenie poziomu natęże-

Ból 2008, Tom 9, Nr 2

rują się ogólnymi wytycznymi dotyczącymi leczenia bólu

ostrego. Innym źródłem, z którego lekarze-praktycy mogą

czerpać wiedzę na temat doboru analgetyków w postępo-

waniu pooperacyjnym są uaktualniane na bieżąco tabele

Oxford League Tables . W tabelach tych w uproszczonej

formie przedstawiono ogólną skuteczność danego środ-

ka przeciwbólowego wyrażoną jako wartość NNT ( num-

ber needed to treat ), która to określa liczbę pacjentów, u

których trzeba zastosować ten lek, aby u jednego z tych

pacjentów zmniejszyć natężenie bólu co najmniej o 50%

w porównaniu z placebo, co oznacza, że im niższa war-

tość NNT, tym większa skuteczność leku. Zaczynają się też

pojawiać podobne tabele, pozwalające na ocenę działań

niepożądanych indukowanych przez dany lek, co wyraża-

ne jest przez współczynnik NNH ( number needed to harm )

określający liczbę pacjentów, u których podawanie danego

leku powoduje wystąpienie, u jednego z tych pacjentów,

istotnego klinicznie objawu niepożądanego (charaktery-

stycznych dla tego leku) i im wyższa jest wartość NNH, tym

mniejsza częstość występowania objawów niepożądanych

generowanych przez stosowany lek.

Pojawia się więc pogląd, że podobne informacje powin-

ny się odnosić do konkretnych zabiegów, jako że skutecz-

ność środków przeciwbólowych jest różna w zależności

od rodzaju interwencji chirurgicznej. Proponujemy, żeby

wybór metody postępowania przeciwbólowego w okresie

pooperacyjnym zależał przede wszystkim od rodzaju i za-

kresu zabiegu operacyjnego, który powinien zostać przy-

porządkowany do jednej z czterech kategorii:

n Zabiegi operacyjne połączone z niewielkim urazem

tkanek - kategoria I

n Zabiegi operacyjne połączone z miernym urazem tka-

nek - kategoria II.

n Zabiegi operacyjne połączone ze znacznym urazem

tkanek - kategoria III.

n Zabiegi operacyjne połączone z rozległym urazem tka-

nek - kategoria IV.

VI. uśmIerzanIe bólu PooPeracyjnego

Analgezja multimodalna (zbilansowana) jest metodą

z wyboru i powinna być stosowana wszędzie gdzie jest

to możliwe, ponieważ zakłada używanie leków o różnych

mechanizmach działania a takie połączenie wykazuje więk-

szą skuteczność analgetyczną i mniej objawów niepożą-

danych. W praktyce analgezja zbilansowana oznacza sto-

sowanie paracetamolu i/lub niesteroidowych leków prze-

ciwzapalnych (NLPZ) z opioidami lub technik znieczulenia

miejscowego w zależności od indywidualnych wskazań.

Tabela 1

Morfina

Drogi podania

Dożylnie

Podskórnie

Poprzez pojedyncze wstrzyknięcia lub ciągły wlew

Dawki

i.v. w analgezji kontrolowanej przez

pacjenta (PCA)

Bolus 1-2 mg

Lockout (czas zamknięcia): 5-15 min (zwykle 7-8 min)

Nie stosować ciągłego wlewu podstawowego

Podskórnie

0,1-0,15 mg/kg m.c. co 4-6 godz., dawki dobrane w zależności od natężenia bólu, sedacji

i częstości oddechów

Monitorowanie

Stopień natężenia bólu, sedacja, częstość oddechów, objawy niepożądane

Uwagi

Objawy niepożądane takie jak nudności, wymioty, sedacja, bezdech.

Nie stosować równocześnie innych opioidów ani leków sedatywnych

Tabela 2

Tramadol

Drogi podania

Dożylnie: wstrzykiwać powoli (ryzyko wystąpienia nudności i wymiotów)

Doustnie (podawanie doustne należy rozpocząć tak szybko jak jest to możliwe)

Dawki

50-100 mg co 6 godzin

Monitorowanie Stopień natężenia bólu, sedacja, częstość oddechów, objawy niepożądane

Uwagi

Tramadol zmniejsza wchłanianie zwrotne monoamin i jest słabym agonistą receptorów opioidowych

µ. Skuteczność analgetyczna 100 mg tramadolu jest ekwiwalentna do 5-15 mg morfiny. Leki sedatyw-

ne mogą mieć addytywny efekt z tramadolem.

Ból 2008, Tom 9, Nr 2

leki opioidowe

Paracetamol

Opioidowe leki przeciwbólowe (OLP) wykazują zarówno

ośrodkowy jak i obwodowy mechanizm działania. Ich efekt

farmakodynamiczny, związany jest z ich wpływem na 3 ro-

dzaje receptorów opioidowych - µ , δ oraz κ . Działanie OLP

na receptor sprzężony z białkiem Gi , powoduje zahamo-

wanie aktywności cyklazy adenylowej, a konsekwencją tego

jest spadek cAMP w komórce. W wyniku opisanych zmian,

jakie zachodzą w komórce podczas działania OLP na recep-

tory, dochodzi do zamknięcia kanałów wapniowych oraz do

przesunięcia jonów potasowych do przestrzeni zewnątrzko-

mórkowej, z następową hiperpolaryzacją neuronu.

Mimo długiej historii stosowania paracetamolu, me-

chanizm jego działania nie jest do końca poznany. Dzia-

łanie przeciwgorączkowe wywoływane jest najprawdo-

podobniej przez hamowanie syntezy prostaglandyn w

podwzgórzu. Istnieje klika hipotez dotyczących działania

ośrodkowego paracetamolu, które miałyby wyjaśniać

jego skuteczność przeciwbólową. Według jednej z nich

paracetamol hamuje ośrodkową aktywność cyklooksy-

genazy (COX) COX-2, wciąż jednak trwa debata o jego

możliwym wpływie na kolejną izoformę enzymu, COX-3.

Paracetamol wpływa na serotoninergiczny układ antyno-

cyceptywny pobudzając aktywność zstępujących szlaków

serotoninergicznych (5-HT). Najpowszechniejszą drogą

podania paracetamolu jest podanie doustne. W takiej

sytuacji wchłanianie następuje w jelicie cienkim. Biodo-

stępność preparatów doustnych plasuje się w zakresie

80-90%. Istnieje jednak znaczna zmienność osobnicza

w odniesieniu do wchłaniania po podaniu doustnym we

wczesnym okresie pooperacyjnym, co prowadzi do nie-

przewidywalnego zróżnicowania stężeń w osoczu. Ma to

związek z opóźnionym opróżnianiem żołądka - paraceta-

mol w badaniach eksperymentalnych jest wykorzystywany

do określania przebiegu tego procesu w czasie. Wysoka

częstość występowania opóźnionego opróżniania żołąd-

ka po zabiegach operacyjnych ogranicza użyteczność do-

ustnych preparatów paracetamolu jako środków analge-

tycznych w takich okolicznościach, a sytuację pogarsza

jeszcze równoczesne stosowanie opioidów. Podania do-

odbytnicze nie są lubiane przez pacjentów i pielęgniarki,

i prowadzą również do słabego i nieprzewidywalnego

wchłaniania leku u dorosłych i u dzieci. Podawany do-

żylnie paracetamol przewyższa pod względem skutecz-

ności analgetycznej równoważne ilości doustnego para-

cetamolu, najprawdopodobniej ze względu na wyższe

stężenie maksymalne, a tym samym silniejsze działanie

na ośrodkowy układ nerwowy. Paracetamol i.v. wykazuje

też szybszy początek działania niż doustny paracetamol.

Preparat do podania pozajelitowego znacznie zwiększył

użyteczność paracetamolu jako analgetyku okołoopera-

cyjnego, umożliwiając podawanie tego leku pacjentom,

którzy nie są w stanie przyjmować środków doustnych.

PodSumoWanIe

n Opioidy są najsilniejszymi analgetykami do stosowa-

nia w bólu ostrym.

n Postępowanie przeciwbólowe powinno zmierzać

do osiągnięcia (drogą miareczkowania) minimal-

nego skutecznego stężenia analgetyku (opioidu) w

surowicy krwi i jego utrzymaniu przez cały okres le-

czenia bólu.

n Opioidy są uznanym komponentem analgezji multi-

modalnej w okresie okołooperacyjnym i zastosowa-

nie opioidów łącznie z nieopioidowymi analgetyka-

mi (paracetamol, NLPZ) pozwala zmniejszyć dawki

opioidów o około 40-50%. Zmniejsza się tym samym

ryzyko wystąpienia działań niepożądanych związa-

nych ze stosowaniem opioidów takich jak senność,

nudności, wymioty, zawroty głowy.

analgetyki nieopioidowe

Analgetyki nieopioidowe to najczęściej stosowana gru-

pa leków na świecie, podawana na ogół w leczeniu bólu

ostrego i przewlekłego. W ciągu ostatnich 20 lat zaczęto

je coraz częściej wykorzystywać w leczeniu bólu poopera-

cyjnego, samodzielnie - w przypadku bólu łagodnego do

umiarkowanego - lub, co ważniejsze, jako jeden ze skład-

ników analgezji multimodalnej .

Tabela 3

Paracetamol

Drogi podania

Dożylnie: 30 min przed zakończeniem zabiegu operacyjnego

Doustnie (podawanie doustne należy rozpocząć tak szybko jak jest to możliwe)

Dawki

4 x 1 g dziennie

Dawka powinna być zredukowana (np. 2-3 x 1 g na dobę) w przypadku niewydolności wątroby

Monitorowanie

Stopień natężenia bólu, sedacja, częstość oddechów, objawy niepożądane

Uwagi

Paracetamol powinien być stosowany razem z NLPZ i/lub opioidami lub też jako komponent

multimodalnej analgezji z zastosowaniem technik znieczulenia regionalnego w celu uśmierzenia

bólu o natężeniu od umiarkowanego do bardzo silnego

Ból 2008, Tom 9, Nr 2

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: