Antonio Gramsci - Referat towarzysza Tasca i Kongres Izb Pracy w Turynie.pdf - Biblioteka marksizmu - mqpz

Antonio Gramsci

Referat towarzysza

Tasca i Kongres Izb

Pracy w Turynie

Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (Uniwersytet Warszawski)

WARSZAWA 2007

Antonio Gramsci – Referat towarzysza Tasca i Kongres Izb Pracy w Turynie (1920 rok)

Artykuł Antonio Gramsciego „Referat towarzysza

Tasca i Kongres Izb Pracy w Turynie” ukazał się

bez podpisu w piśmie „L'Ordine Nuovo” II, nr 4 z

5 czerwca 1920 r.

Podstawa niniejszego wydania: Antonio Gramsci,

„Pisma wybrane”, tom 1, wyd. Książka i Wiedza,

Warszawa 1961.

Tłumaczenie z języka włoskiego: Barbara

Sieroszewska.

– 2 –

www.skfmuw.w.pl

Antonio Gramsci – Referat towarzysza Tasca i Kongres Izb Pracy w Turynie (1920 rok)

W poprzednim numerze wydrukowaliśmy w całości referat o radach fabrycznych, który towarzysz

Angelo Tasca opracował na zlecenie Komitetu Wykonawczego turyńskiej Izby Pracy i wygłosił na

Kongresie Izb Pracy 1 . Referat ten nie jest jednak w żadnej mierze emanacją „L'Ordine Nuovo”, nie jest

więc autoryzowanym i zatwierdzonym praktycznym zastosowaniem tez rozwiniętych przez „L'Ordine

Nuovo”, formułujących i rozpowszechniających koncepcję i teorię ruchu rad. Został on wydrukowany – i

powinien był być wydrukowany – w „L'Ordine Nuovo”, podobnie jak wydrukowany był manifest

programowy towarzysza Ercole Bucco, skierowany do załóg robotniczych reprezentowanych przez

bolońską Izbę Pracy – jako dokument ilustrujący ważną fazę procesu rozwojowego rad, jako dokument

teoretycznej i praktycznej postawy, jaką w stosunku do tej nowej instytucji robotniczej mogą przybrać i

przybierają w określonym momencie określone jednostki reprezentatywne i określone delegacje

proletariackiego ruchu zawodowego.

Towarzysz Tasca uważał, że słusznie czyni, podejmując się roli referenta na kongresie, mimo że

nie miał na to mandatu od żadnej organizacji związkowej. Uważał, że słusznie czyni, zgadzając się na

rolę oficjalnego sprawozdawcy Komitetu Wykonawczego Izby Pracy, mimo że właściwie nim nie był;

zajął on postawę, która jakkolwiek mogła być i rzeczywiście była niezmiernie interesująca i malownicza

z intelektualistycznego i abstrakcyjnego punktu widzenia (postawę, w której cechy biskupa in partibus

infidelium łączyły się z cechami pedagoga, wyższego nad małostkowe starcia odmiennych tendencji

politycznych) – to jednak nie mogła w praktyce wywołać innych skutków niż dwuznaczniki i złudzenia,

nie mogła nie sprzyjać intrygom i machinacjom oportunistów, nie mogła doprowadzić do niczego innego,

jak do unicestwienia wartości i historycznego znaczenia, jakie mógł i powinien mieć Kongres Turyński.

Referat towarzysza Tasca jest powierzchowny i nie opiera się na żadnej koncepcji centralnej, która

wprowadziłaby ład do całokształtu wywodów i ożywiła je. Towarzysz Tasca nie dysponuje ścisłymi

informacjami o rozwoju rad fabrycznych w Rosji, chociaż zdobyć te informacje nie jest rzeczą trudną.

Towarzysz Tasca twierdzi na przykład, że „ostatnie doświadczenia rosyjskie doprowadziły, jak się zdaje,

do konieczności oddania zarządu poszczególnych fabryk nie samym tylko robotnikom danej fabryki, ale

również bezpośrednim przedstawicielom wyznaczonym przez rady gospodarki narodowej”.

„L'Ordine Nuovo” ogłosił w numerze z 16 sierpnia roku 1919 artykuł „Radziecki mechanizm

nacjonalizacji”, w którym owa systematyzacja funkcji kierowniczych w fabrykach rosyjskich została

dokładnie scharakteryzowana, uzasadniona historycznie i przedstawiona jako wyższa faza rozwoju,

zainicjowanego i podtrzymywanego przez komunistów. W rozdziale „O kontroli nad zarządem

przemysłu” książki Bucharina Program komunistów (wydanej w maju roku 1918) system ten

przedstawiony został jako zasadniczy punkt programu bolszewików, którzy pragną zahamować i

zwalczyć psychikę drobnomieszczańską oraz tendencje anarchosyndykalistyczne zacofanej części

rosyjskiej klasy robotniczej. „Ostatnim” doświadczeniem rosyjskim jest militaryzacja przemysłu, która

pociągnęła za sobą, w pewnych określonych wypadkach, rozwiązanie rad fabrycznych. Rzecz polega na

tym, że ze względu na brak siły napędowej i wyposażenia technicznego państwo robotnicze zmuszone

było zasilić pewne gałęzie przemysłu olbrzymimi masami chłopów o psychice jak najdalszej od psychiki

proletariackiej, nie posiadających przygotowania do sprawowania samorządu przemysłowego. Dla tych

zacofanych mas chłopskich rada fabryczna nie miała żadnego znaczenia. Jedyną właściwą formą

dyscypliny zbiorowej była dla nich dyscyplina armii rewolucyjnej z właściwą jej frazeologią i jej

bojowym entuzjazmem.

Owe niedokładności i braki w referacie towarzysza Tasca w dziedzinie „bibliografii” zagadnienia

rad dotyczą też dokumentów bliższych w czasie i przestrzeni; w podsumowaniu końcowej dyskusji, która

toczyła się na kongresie (podsumowaniu opublikowanym w „Avanti!”), Tasca przypisuje Schiavellowi

1 Na temat genezy i rozwoju polemiki z towarzyszem Tasca zob. artykuł „Program «L'Ordino Nuovo»”. – Red.

– 3 –

www.skfmuw.w.pl

Antonio Gramsci – Referat towarzysza Tasca i Kongres Izb Pracy w Turynie (1920 rok)

sformułowanie zadań i roli komisarza oddziałowego, podczas gdy sformułowanie to wyszło od samych

komisarzy fabryk turyńskich, a Schiavello powtórzył je tylko w swoim projekcie „Regulaminu”,

ogłoszonym w „L'Ordine Nuovo” z 8 listopada 1919 roku; zebranie i usystematyzowanie w formie

„Regulaminu” masy doświadczeń i projektów zebranych przez komisarzy turyńskich kosztowało niemało

trudu komitet studiów nad kwestią rad, nie jest więc rzeczą sprawiedliwą przypisywać całą zasługę

Schiavellowi, który jedynie przepisał „Regulamin” w jego ostatecznej redakcji.

Tasca polemizuje z towarzyszem Garino na temat twierdzenia, że „główną rolą związku

zawodowego nie jest kształtowanie w robotniku świadomości wytwórcy, ale obrona interesów

robotnika”, twierdzenia będącego tezą rozwiniętą w artykule wstępnym „Syndykalizm i rady”,

drukowanym w „L'Ordine Nuovo” w tym samym numerze z 8 listopada roku 1919. Kiedy Garino,

anarchosyndykalista, postawił na kongresie nadzwyczajnym w grudniu roku 1919 tę tezę i rozwinął ją z

wielką swadą dialektyczną i zapałem, my, w przeciwieństwie do towarzysza Tasca, byliśmy bardzo mile

zaskoczeni i głęboko wzruszeni. Instytucję rad fabrycznych pojmujemy bowiem jako zaczątek procesu,

który niezawodnie musi doprowadzić do powstania państwa robotniczego, zatem stanowisko towarzysza

Garino, syndykalistyczne i skrajnie „wolnościowe”, było dla nas potwierdzeniem od dawna żywionego

przez nas głębokiego przekonania, że w realnym procesie rewolucyjnym cała klasa robotnicza

spontanicznie osiągnie jedność zarówno w zakresie teorii, jak i praktyki, i że żaden robotnik, jeśli jest

szczerym rewolucjonistą, nie będzie się uchylał od współpracy z całą klasą przy realizacji zadania, które

wynika z warunków ustroju kapitalistycznego, a nie jest bynajmniej wytworem indywidualnej

świadomości i woli.

Ale my mieliśmy i mamy taką koncepcję rady fabrycznej, której nie ma w referacie towarzysza

Tasca i która nie została zastąpiona przez inną, równorzędną koncepcję. My pojmujemy radę fabryczną

jako instytucję absolutnie oryginalną, wypływającą z sytuacji, w jakiej w obecnym okresie historycznym

postawiła klasę robotniczą sama struktura kapitalizmu, jako instytucję, której nie należy mieszać ze

związkiem zawodowym i która nie może być ani skoordynowana ze związkiem, ani związkowi

podporządkowana. Przeciwnie, przez swoje powstanie i rozwój instytucja ta powoduje radykalne zmiany

w strukturze i formie związku zawodowego. Strukturę kapitalizmu cechuje w obecnym momencie

przewaga kapitału finansowego nad kapitałem przemysłowym, przewaga banku nad fabryką, giełdy nad

produkcją towarów, monopolu nad „wodzem przemysłowym”; jest to struktura organiczna, normalna

struktura kapitalizmu, nie zaś „zwyrodnienie wywołane obyczajami wojennymi”, jak to utrzymuje

towarzysz Tasca za Kautskim, a wbrew podstawowej tezie ekonomicznej Międzynarodówki

Komunistycznej. Tezę tę wysuwali jeszcze przed wojną światową teoretycy III Międzynarodówki (Lenin,

Zinowiew, Bucharin, Róża Luksemburg, A. Pannekoek i inni), opierając się w szczególności na

materiałach i wnioskach zawartych w książce Hilferdinga Kapitał finansowy . Podtrzymywali ją w

polemice z Kautskim i z innymi literackimi leaderami socjaldemokracji niemieckiej, którzy podczas

wojny i po wojnie stali się „centrowcami” w międzynarodowym ruchu robotniczym. Na tej tezie

ekonomicznej teoretycy Międzynarodówki oparli już wówczas dalsze tezy – dotyczące kolonializmu,

imperializmu oraz wojny domowej, która nieuchronnie musiałaby nastąpić po tym wielkim pożarze

świata, jaki oni przewidywali, pożarze mającym doprowadzić do nowego podziału globu i do zdobycia

hegemonii światowej przez Anglię albo przez Niemcy. Wojna domowa, stworzenie własnego państwa

przez proletariat szeregu krajów, uznanie rad i systemu rad jako właściwej formy państwa robotniczego,

wynikającej samorzutnie z ekonomicznej i politycznej sytuacji proletariatu, wytworzonej przez obecną

fazę rozwojową kapitalizmu – oto konsekwencja logiczna pojęć leżąca u podstaw Międzynarodówki

Komunistycznej. Powstawanie nowych instytucji robotniczych należy rozpatrywać w oparciu o te właśnie

pojęcia. Towarzysz Tasca swoim lakierem frazeologii komunistycznej i rewolucyjnej wzmocnił pozycję

oportunistów i reformistów, którzy od początku starali się wypaczyć ideę rad fabrycznych. Rady te dążą

– 4 –

www.skfmuw.w.pl

Antonio Gramsci – Referat towarzysza Tasca i Kongres Izb Pracy w Turynie (1920 rok)

do przeniesienia walki klasowej poza teren przemysłu i odwołują się do „dyscypliny” biurokratycznej, to

znaczy mianują siebie stróżami praw przemysłowych, kodyfikujących stosunki między wyzyskującym a

wyzyskiwanym.

Tak więc dzięki interwencji towarzysza Tasca – nie przygotowanego do podjęcia tych problemów

ani z punktu widzenia ogólnoteoretycznego, ani z punktu widzenia teorii rad – dzięki tej „oficjalnej, a

zarazem nieoficjalnej” interwencji, budzącej sympatię uczestników kongresu pozorami

bezinteresowności, wyższości ponad wewnętrzne walki ruchu zawodowego – Kongres Izb Pracy w

Turynie wywołał jedynie zamęt i nieporozumienia, przedłużył w nieskończoność stan rzeczy jak

najbardziej szkodliwy dla ruchu zawodowego w ogólności, a dla zwartości związków zawodowych i Izb

Pracy w szczególności. Kiedy wspólnie z towarzyszem Tasca zaczęliśmy wydawać „L'Ordine Nuovo”,

obiecaliśmy sobie wprowadzić w naszym gronie prawo i obowiązek wzajemnej kontroli i wzajemnej

krytyki, prawo i obowiązek mówienia szczerej i bezwzględnej prawdy, chcieliśmy bowiem zaprowadzić

w naszej grupie wyższe stosunki współżycia. Niechaj więc towarzysz Tasca pozwoli nam stwierdzić, że

jego wystąpienie zrujnowało w przeciągu paru godzin dzieło kształtowania i podnoszenia poziomu

kultury robotniczej, które zespół redakcyjny „L'Ordine Nuovo” i grupę L'Ordine Nuovo kosztowało cały

rok wytężonej pracy.

– 5 –

Antonio Gramsci - Referat towarzysza Tasca i Kongres Izb Pracy w Turynie.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: