Freikorps 1918 - 1920.pdf - HISTORIA różne ciekawostki - Bialy1901

Mgr Łukasz Gładysiak

Pierwsza siła Republiki Weimarskiej.

Freikorps w latach 1918-1920

Koniec roku 1918 dla Europy stanowił czas szczególny. Trwająca przez ostatnie

cztery lata wojna, która swym zasięgiem objęła niemal wszystkie państwa Starego

Kontynentu, przyczyniła się do narodzin nowego, nowoczesnego porządku, mającego raz na

zawsze zażegnać niebezpieczeństwo konfliktu zbrojnego 1 .

Szczególne miejsce przypadło w zreorganizowanym świecie krajowi jednogłośnie

obarczonemu całkowitą odpowiedzialnością za wywołanie zmagań globalnych. Zmęczone

długotrwałym wysiłkiem wojennym społeczeństwo niemieckie, zarówno jak mniejszość

polityczna roku 1914, usiłująca po abdykacji cesarza Wilhelma II Hohenzollerna, przejąć

stery polityki, zdawało się nie podzielać nastrojów wracającej z frontu armii i bez większej

inicjatywy oczekiwało na decyzję zwycięzców. Jednocześnie w dawnej II Rzeszy coraz

chętniej chłonięto idee napływające zza wschodnich granic, a hasła walki klasowej

proletariatu, mającej ostatecznie przynieść światu pokój wkrótce znaleźć miały wielu

zwolenników 2 . Największą aktywnością w zakresie krzewienia propagandy lewicowej

wykazywały się dwie organizacje, rodowodem sięgającej jeszcze czasów działań wojennych.

Powstały w roku 1916 Związek Spartakusa ( Spartakusbund ), otwarcie optował za

wywołaniem rewolucji i, wzorem Rosji, przejęciem władzy przez komunistów. Podobny

sposób reorganizacji politycznej państwa przewidywała, wyłoniona z szeregów lojalnej

wobec dworu berlińskiego Socjalistycznej Partii Niemiec ( Sozialistische Partei Deutschland –

1 W ocenie dyplomacji państw sprzymierzonych skutek osiągnięty w listopadzie 1918 roku traktowano w

kategorii sukcesu. Stworzenie, wydawałoby się ostatecznego, monoblokowego porządku światowego miało być

gwarantem pokoju wieczystego, a podpisanie porozumień wersalskich uznano za koniec ostatniej z wojen.

2 Jurado Carlos, The German Freikorps 1918-1923 , Oksford 2001, s. 3-4.

SPD ), frakcja określająca się mianem Niezależnej Socjalistycznej Partii Niemiec

( Unabhängige Sozialistische Partei Deutschland – USPD ).

Pierwszym aktem lewicowego zrywu w Cesarstwie Niemieckim stała się rewolucja

marynarzy kilońskich. W odpowiedzi na rozkaz, mającego stanowić demonstrację sił, wyjścia

w morze Hochseeflotte , na okrętach doszło do buntu, który 3 listopada objął cały port, a z

czasem rozszerzył się także na inne miasta północnej części kraju w tym Bremę, Hamburg i

Lubekę. W szybkim tempie władzę na ogarniętym zamieszkami terenie sprawować zaczęły

Rady Robotniczo-Marynarskie, a sądy doraźne wydały szereg wyroków śmierci na

stawiających opór, a zatem lojalnych wobec prawowitej władzy, oficerów i żołnierzy.

Równocześnie stworzono lewicowe ramię zbrojne w postaci Dywizji Marynarki Ludowej

( Volksmarine Division ), które podzielono na samodzielne zgrupowania i nakazano przy

pomocy oręża krzewić rewolucję w regionie 3 .

Opanowanie ulic Kilonii przez bojówki komunistyczne wywołało niemal

natychmiastową reakcję władz miasta, która nota bene przypieczętowała rozłam niemieckiej

lewicy. Z inicjatywy burmistrza, a zarazem jednego z przywódców Socjalistycznej Partii

Niemiec – Gustava Nosskego, przeciwko marynarzom wyprowadzono przybyłe do portu

jednostki frontowe. Przyniosło to jednak efekt odwrotny od spodziewanego, gdyż zmęczeni

długotrwałym i zdaniem wielu bezpodstawnym 4 odwrotem żołnierze nie zamierzali

kierować broni w stronę rodaków. Odnotowano także wiele przypadków fraternizacji i

zasilenia rebeliantów przez regularne formacje byłej armii cesarskiej. Trudnej sytuacji

powstrzymać nie potrafiła również, powołana spośród wiernych władzom w Berlinie

członków Kaiserliche Marine , tak zwana Żelazna Brygada ( Eiserne Brigade ) 5 .

Pięć dni po wybuchu buntu na północy państwa płomień rewolucji wzniecony został

także na jego alpejskiej rubieży – 8 listopada 1918 roku komuniści zmusili do ustąpienia

bawarską dynastię Wittelsbachów. Dzień później, wobec braku możliwości opanowania

sytuacji politycznej, o azyl na terytorium Holandii poprosił Wilhelm II jednocześnie składając

koronę cesarską. II Rzesza przestała istnieć. Jeszcze tej samej doby Sekretarz Stanu w rządzie

kanclerza Maksymiliana Badeńskiego, Philippe Scheidemann proklamował narodziny

3 Diehl James, Paramilitary Politics in Weimar Germany , Bloomington 1977, s. 86.

4 Przekonanie to podzielała znakomita większość członków armii wracających zwłaszcza z frontu wschodniego.

Potwierdzając tezę powoływano się na fakt, iż Niemcy nie utraciły na rzecz nieprzyjaciela ani skrawka

terytorium jakie znajdowało się w ich rękach w chwili wybuchu I wojny światowej. Rozkaz o odwrocie przez

wielu uznawany był za zdradę wywołaną pobudkami politycznymi. Wywołało to niechęć do legalnych władz

państwowych i odmowę wykonania wydawanych przez nią rozkazów oraz zasilenie przez weteranów licznych

bojówek tworzonych w okresie powojennych zawirowań. Thomas Robert, Handbuch zur Geschichte der

Deutschen Freikrops , BDMW, s. 65.

5 Jurado C., The German… , s. 7.

Republiki Niemieckiej z przewodniczącym SPD – Friedrichem Ebertem na czele.

Jednocześnie jeden z przywódców Związku Spartakusa – Karl Liebknecht, z balkonu Pałacu

Cesarskiego w Berlinie ogłosił powstanie Niemieckiej Republiki Socjalistycznej 6 .

Wobec zagrożenia wojną domową niezbędnym okazało się pozyskanie przez Rząd

Tymczasowym Republiki Niemieckiej zdecydowanej większości kręgów wojskowych. W

tym celu 10 listopada zawarto traktat pomiędzy prezydentem a, sprawującym od niedawna

funkcję szefa sztabu, zastępcą współautora zwycięstwa pod Tannenbergiem – Ericha

Ludendorffa, generałem Wilhelmem Grönerem. W myśl porozumienia wracające do kraju

formacje frontowe włączone miały zostać w skład sił zbrojnych tworzonych pod egidą

prawowitych władz 7 . Nieco ponad dwa tygodnie później, dwudziestego siódmego dnia

miesiąca, wydano rozkaz powołujący do życia ochotnicze zgrupowania wierne Rządowi, a

także zezwolono na tworzenie kół kombatanckich 8 . Z początkiem grudnia wszystkich

ochotników gotowych walczyć w obronie nowego państwa niemieckiego zebrano w ramach

Jednostek Obrony Republiki ( Republikanische Schu tztruppe ), a dwunastego dnia ostatniego

miesiąca 1918 roku sztab wysunął projekt zjednoczenia wszystkich miejskich pododdziałów

milicyjnych w tak zwane Ochotnicze Ludowe Siły Zbrojne ( Freiwillige Volkswehr ). Po

drugiej stronie politycznej barykady ulokowały się wierne Związkowi Spartakusa Żołnierskie

Siły Zbrojne ( Soldatenwehren ) 9 . Gdy, podczas zwołanego niedługo później w Berlinie

kongresu oponenci polityczni nie zdołali dojść do porozumienia, a stronnicy Karla

Liebknechta oraz wtórująca im USPD otwarcie zapowiedzieli wzniecenie rewolucji, nad

wycieńczonym wysiłkiem Wielkiej Wojny państwem zawisło widmo nowego konfliktu, tym

razem o charakterze wewnętrznym.

W chwili gdy rozbita na dwa zwalczające się obozy lewica prowadzić zaczęła

intensywną mobilizację, na arenie post-cesarskich Niemiec pojawiła się nowa siła, która

niebawem całkowicie zdominowała sferę militarną Republiki.

6 Vincent Paul, A Historical Dictionary of Germany’s Weimar Republic 1918-1933 , Westport 1997, s. 284.

Pierwszą grupą na jaką zwrócono uwagę mieli być członkowie, uchodzących za elitarne, jednostek

szturmowych – Stosstruppen , których miano efektywnie wykorzystać zwłaszcza w przypadku konieczności

prowadzenia walk w warunkach miejskich. Ewidentnym błędem, który legł u podstaw wspomnianego traktatu

było przeświadczenie o zwartym charakterze pododdziałów wracających z frontu i ich bezwzględnej

dyscyplinie. Drury Ian, German Stormtrooper 1914-1918. Weapons Armour Tactics , Londyn 1995, s. 53.

8 Efektem tego stały się narodziny, 24 grudnia 1918 roku, pierwszej w powojennych dziejach Niemiec

organizacji zrzeszającej weteranów z co najmniej półrocznym stażem wojennym – Związku Żołnierzy

Frontowych Stalowy Hełm ( Bund des Frontsoldaten Stahlhelm ), na którego czele stanął Franz Seldte.

Ciekawostkę stanowił fakt, iż początkowo dopuszczała ona do swych szeregów także członków lewicy oraz

mniejszości narodowych, w tym Żydów. Jej radykalizacja nastąpiła dopiero w 1920 roku. Jurado C., The

German… , s. 6.

Waite Robert, Vanguard of Nazism: The Free Corps Movement in Postwar Germany 1918-1923 , Cambridge

1952, s. 49-50.

Geneza Wolnych Korpusów ( Freikorpsen ) bez wątpienia sięgała doby napoleońskiej,

kiedy to w roku 1813 z inicjatywy majora Adolfa Lützowa w Rogowie Sobóckim na Dolnym

Śląsku, spośród studentów Uniwersytetu Wrocławskiego stworzono ochotniczą formację

paramilitarną mającą prowadzić wojnę podjazdową przeciwko Francuzom. Część historyków

dopatruje się jednak ich początków jeszcze wcześniej wskazując na okres wojny

siedmioletniej (1756-1763 rok), a nawet na wieki średnie, powołując się na fakt powoływania

przez suwerenów chorągwi rycerskich mających reagować w wypadku kryzysu lokalnego 10 .

W roku 1918 powyższa tradycja odrodzona została w kręgach wojskowych przekonanych po

pierwsze o bezzasadności złożenia broni i ciosie w plecy ( Dolchstoss ) zadanym armii przez

polityków, po drugie – ryzyku całkowitego upadku państwa, którego ochrona stanowiła

patriotyczny obowiązek każdego członka sił zbrojnych, w efekcie rewolucji komunistycznej.

Nie bez znaczenia przy formowaniu jednostek ochotniczych o charakterze konserwatywnym

okazał się również stosunek zbuntowanej części armii do kadry dowódczej – przede

wszystkim rażące naruszanie dyscypliny oraz zabójstwa na przełożonych, jak i problem

kryzysu gospodarczego, zwłaszcza głodu wywołanego, kontynuowaną pomimo zakończenia

działań wojennych, blokadą kontynentalną Niemiec 11 .

Pierwszą jednostką wypełniającą znamiona Wolnego Korpusu powołaną po

zakończeniu I wojny światowej stała się, utworzony 6 grudnia 1918 roku w Paderborn przez

dowódcę 214 Dywizji Piechoty – generała Ludwiga von Maerckera Ochotniczy Krajowy

Korpus Strzelców ( Freiwilligen Landesjägerkorps ). W jego skład weszli przede wszystkim

żołnierze trzech pułków piechoty: 50, 358 oraz 360, a także część weteranów, która znajdując

się w zasięgu oddziaływania dowództwa wyraziła, potwierdzoną przysięgą na wierność

Rządowi Tymczasowemu, chęć podjęcia walki z bojówkami komunistycznymi 12 . W krótkim

czasie liczącą kilkuset ochotników jednostkę poddano intensywnemu szkoleniu, jednocześnie

wprowadzając reformy, które w kolejnych miesiącach inspirować miały naśladowców

generała. W pierwszej kolejności odrzucono tradycyjny podział broni głównych tworząc

pododdziały mieszane, których dowódcom powierzono niemal nieograniczony zakres

kompetencji w zakresie działań improwizowanych. Niebagatelną rolę odegrał również fakt,

iż, wbrew ustalanemu przez dziesiątki lat kanonowi zachowań w armii, duży nacisk położono

10 Lumsden Robin, Himmler’s Black Order. A History of the SS 1923-1945 , Phoenix Mill 1997, s. 2.

Jurado C., The German… , s. 10.

12 Waite R., Vanguard of… , s. 59.

na zrównanie praw i zacieśnienie więzów między dowództwem a podkomendnymi, co miało

zaowocować zwiększeniem efektywności w polu 13 .

Pomysł dowódcy 214 Dywizji Piechoty szerokim echem odbił się na całym obszarze

dawnego Cesarstwa Niemieckiego. Wkrótce również w innych regionach tworzyć zaczęto

formacje zbrojne gotowe skierować oręż przeciwko rewolucji komunistycznej i przywrócić

dawnego ducha, niesłusznie uznanej za pokonaną, Rzeszy. Do końca grudnia 1918 roku

powstało kilkanaście Freikorpsów . Formacje zrodzone w tym okresie, których czas i miejsce

formowania oraz dowódców częściowo udało się ustalić przedstawia Tabela 1.

Tabela 1. Wolne Korpusy sformowane w grudniu 1918 r. (porządek alfabetyczny)

Czas

Miejsce

sformowania

Dowódca

3. Marine Brigade

?.12.1918 r.

Kilonia

kpt. Wilfried von Löwenfeld

Abteilung Heuck

?.12.1918 r.

Beckum

nieznany

Abteilung Pavel

?.12.1918 r.

Werne

nieznany

Detachement Hülsen

26.12.1918 r.

nieznane

gen. von Hülsen

Deutsche Schutz Division

?.12.1918 r.

nieznane

gen. von Wissel

Garde Kavallerie Schützen

Division

?12.1918 r.

nieznane

gen. Heinrich von Hoffmann

Freikorps Hasse

25.12.1918 r.

Marburg

nieznany

Freikorps Held

?.12.1918 r.

nieznane

gen. von Held

14.12.1918 r.

Münster

kpt. Otto Lichtschlag

Freikorps Lichtschlag

Freikorps Paulssen

10.12.1918 r.

nieznane

por. Hans Paulssen

Freikorps Potsdam

?.12.1918 r.

Berlin

mjr von Stephani

Freikorps Reinhard

?.12.1918 r.

nieznane

płk Reinhard

Freischützenkorps Meyn

?.12.1918 r.

Westerwald

nieznany

13 Jones Nigel, Hitler’s Heralds – The Story of the Freikorps 1918-1923 , Londyn 1987, s. 27.

Freikorps 1918 - 1920.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: