Kraszewski JI - 28 Za Sasów.pdf - 20.10.16 ebooki Historia z przygodą - Lary1918

KRASZEWSKI JÓZEF IGNACY

ZA SASÓW

Powieść historyczna

(August Drugi)

CYKL POWIEŚCI HISTORYCZNYCH OBEJMUJĄCYCH

DZIEJE POLSKI

Część dwudziesta ósma cyklu.

Skanował i błędy poprawił: J. Podleśny.

Spółdzielnia Wydawniczo - Oświatowa

Czytelnik

1950

TOM PIERWSZY

Rozdział pierwszy.

W iek siedemnasty był na schyłku.

Polska po zgonie Jana Trzeciego miała po długich zabiegach wybrać

prawdopodobnie następcę bohatera narzuconego jej przez Francję kandydata do

korony... Starania o to ciągnęły się prawie nieprzerwanie od przybycia Marii

Ludwiki do Polski. Francja obiecywała sobie wiele po tym sojuszu przeciwko

Austrii gdy niespodziewanie jako ubiegający się o tron wystąpił Fryderyk

August od kilku lat po Janie Jerzym Czwartym zmarłym bezpotomnie kurfirst

saski, przyjaciel i sprzymierzeniec rakuskiej dynastii.

Ciche ale zręczne zabiegi poparte złotem umiejętne korzystanie z

opieszałości i oddalenia Francji na ostatek nawrócenie się na katolicyzm

kurfirsta obiecujące Stolicy Apostolskiej w przyszłości odzyskanie Saksonii

rozstrzygnęły o losach Rzeczypospolitej.

Fryderyk August wybrany przez mniejszość ale ruchawą i czynną miał się

koronować w Krakowie.

W Saksonii i stolicy jej Dreźnie półgębkiem tylko cicho z pewną trwogą i

smutkiem mówiono o tym wypadku który jednym zdawał się obiecywać wzrost

potęgi i pomyślności kraju dla drugich był groźbą prześladowania religijnego.

Zdania i uczucia wielce podzielone były.

Reforma religijna miała czas zakorzenić się tu głęboko; przywiązanie do niej

posunięte było aż do fanatyzmu raziło jak grom że głowa tego nowego kościoła

— panujący — zmienił wiarę ogłaszał się katolikiem i wkładając koronę polską

na skronie, zapierał się kolebki co go wykołysała. Duchowieństwo

ewangelickie przejęte było zgrozą i trwogą gotując się do walki i stawania w

obronie wolności sumienia.

Ode dworu wprawdzie płynęły zapewnienia uspokajające zaręczano że

August miał uroczystym aktem zabezpieczyć swoim poddanym zachowanie ich

wiary, opiekę dla niej; sumienniejsi ludzie pojąć nie mogli ani lekkomyślności z

jaką Fryderyk August zmieniał wiarę ani obojętności jaką dla nowej

okazywał... Jawny ten frymark polityczny sumieniem wprawiał ich w

osłupienie.

Gorliwsi ewangelicy spotykali się w ulicach nawzajem badając oczyma

głośno jednak za niczym odzywać się nie śmiano bo w Saksonii rezonowanie

(resonieren) źle było widziane i surowo wzbronione. Tu wola panującego była

jedynym prawem. Dwór i panowie otaczający kurfirsta okazywali radość i

cieszyli się zwycięstwem. Saska szlachta przewidywała zmianę stosunków

nieuchronne ofiary na ostatek poświęcenie jej — interesom rozległego państwa

nowego.

Cisza jakaś głucha złowroga ponura ciężka przygniatała Saksonię i jej

stolicę a na twarzach kurfirsta i jego ulubieńców jaśniała radość z otrzymanego

zwycięstwa.

Kto by z dzisiejszego Drezna a nawet z tego czym ono było przed

półwiekiem chciał wnosić o stanie stolicy tej w pierwszych latach panowania

Augusta Silnego omyliłby się wielce. Drezno ówczesne wcale do tego czym się

stać miało za jego czasów podobne nie było. To co później stanowić miało

główną jego ozdobę nie Istniało jeszcze.

Dzisiejsze miasto stare, naówczas jeszcze nowym się nazywało i choć w nim

około zamku skupiało się życie gród ten nowy dość ciasno murami był objęty.

Przedmieścia tylko około niego szeroko się dosyć rozsiadały. Znaczna część ich

szczególniej ponad Elbą zamieszkana była jeszcze przez Wendów pierwszych

autochtonów i założycieli Drażdan.

W szczupłych dworkach na sposób serbski budowanych, z podsieniami i

rzeźbionymi słupkami siedzieli tu rybacy cieśle i rolnicy uprawiający niezbyt

żyzne grunta. Zamek przebudowywany i powiększony dosyć rozległy miał

powierzchowność niezbyt wdzięczną pojedyncze tylko części jego świeżo

przyozdobione, okazalej wyglądały a upodobanie w budownictwie i

wystawności zapowiadało że wkrótce naśladowca Ludwika Czternastego

stworzy tu sobie odpowiadającą wytwornemu swemu smakowi rezydencję.

Od zamku idąc ku rynkowi Starym zwanemu ulica zwana Zamkową chociaż

na owe czasy była dość okazała bo ją przyozdabiały starsze wytworniejsze od

czoła rzeźbami upiększone kamienice w istocie ciasna była ciemna

niepozorna.

Bliżej zamku i bramy noszącej nazwę Jerzego znaczniejsza część gmachów

należała do kurfirsta i mieściła w sobie osoby do dworu i posług jego należące.

Dalej nieco ku rynkowi kamienice były własnością mieszczan tutejszych

posiadłościami od dawna w ich rękach zostającymi. W znaczniejszej części na

dole zajmowały je sklepy handle kupców sposobem ówczesnym skromnie i bez

żadnego starania o elegancję urządzone.

Każde prawie z tych domostw nosiło u wnijścia znak jakiś odróżniający je

po którym rozeznać się dawało.

Najczęściej godła te służyły razem za rodzaj szyldów handlu który się tu

mieścił od lat dawnych. Były to okręty dzwony wagi nożyce postrzygaczy

podkowy kowalów i liczne zwierzęta.

Nie dochodząc do rynku od zamku po lewej stronie stał dosyć pokaźny dom

Witków nad którego bramą przed wieki wyrzeźbione były dwie ryby chociaż

dziś już tu nikt się rybołówstwem nie trudnił i oprócz śledzi innych tu dostać

nie było można.

Na dole wcale obszerny sklep zajmował handel towarów wszelkich wielce

urozmaicony bo w nim i wyroby z żelaza mosiądzu cyny szkła i

wytworniejsze zamorskie przyprawy do kuchni i wina rozmaite się znajdowały.

Oprócz tych ryb zapomnianych na froncie na żelaznym pręcie wisiało

złocone niegdyś grono winne znacznie już zakopcone i poczerniałe.

Stary Witkę uchodził za Niemca ale wypadkiem jakimś upodobawszy sobie

bardzo piękną ubogą dziewczynę w Budziszynie między Serbami ożenił się z

nią i słowiańską krew do domu wprowadził która tu nieznacznie wsiąkła.

Wiadomo powszechnie że słowiańska ludność Saksonii cudem jakimś

Opatrzności znamiona narodowości swej przechować potrafiła przez wieki.

Zrazu uciskana i prześladowana z postępem czasu wzgardzona tylko i

wyśmiewana przetrwała do dziś dnia kryjąc się niemal z sobą i wstydząc

pochodzenia. Powoli jednak co rok ubywało Słowian bo wielu ich najzupełniej

się germanizowało. Istniały jeszcze prawa choć zaniedbane ograniczające

swobodę tych nieszczęśliwych helotów wyzwalano się z nich przybierając na

zewnątrz charakter niemiecki przyswajając język wyrzekając się obyczaju.

Męczeństwo którego te apostazje były skutkiem ciche zrezygnowane

milczące bliżej nawet patrzącym na nie ledwie się dostrzec dawało. Co

starosłowiańskiego pozostawało kryło się i przysłaniało z obawy aby wszelki

objaw głośniejszy nie rozbudził nowego prześladowania którego tradycje i

pamięć się zachowywała.

Aż do początków dziewiętnastego wieku drezdeńska ludność na

przedmieściach nad Elbą była jeszcze przeważnie słowiańska. Napływ

Niemców później szybko ją zagłuszył tak że nabożeństwa po kościołach z

kazaniami i pieśniami serbskimi pozostały dziś jedyną przeszłości pamiątką.

Chodziły głuche wieści że i Witkowie niegdyś z Wendów pochodzili, temu

nawet przypisywali niektórzy iż stary sobie żony szukał w Budziszynie.

Ale raz przybywszy do Drezna młoda Serbka (imię jej było Marta) musiała

do woli męża się stosując i dla stosunków z rodziną jego zapomnieć starych

swych ludowych pieśni stroju się wyrzec i obyczaju.

Umiała ona i dawniej po niemiecku a teraz co dzień się posługiwać

zmuszona tym językiem przyswoiła go sobie tak że tylko po małym akcencie

poznać było można budziszyńską mieszczankę.

Szacunek dla męża sprawił to że jej pochodzenia nie wyrzucano ani nawet

poznać dawano iż się go kto domyślał.

Cicha spokojna pracowita skromna zawsze łagodnie uśmiechnięta i

uprzejma pani Witkowa łatwo sobie wszystkich serca pozyskiwała. Mąż który

w obejściu się z nią przy ludziach męską swą wyższość rad okazywał w domu

gdy pozostali sami prawie jej był posłuszny i we wszystkim do rady ją wzywał.

Małżeństwu temu Bóg dał jednego syna którego matka kochała pieściła

czuwała nad nim z niezmordowaną troskliwością.

Żyła tylko nim i dla niego.

A że i ojciec go kochał chociaż się z czułością dla niego zdradzić nie chciał

utrzymując powagę ojcowską młody Witkę (na chrzcie Zachariaszem

mianowany) wychowany został z większą starannością i kosztem niż zwykle

mieszczańskie dzieci. Natura go też wyposażyła zdolnościami i energią

niepospolitą a rodzice mieli prawo cieszyć się jedynakiem.

Ojciec przeznaczył go naturalnie na swego następcę mającego po nim objąć

handel już przez niego powiększony a w przyszłości jeszcze się rozrosnąć

obiecujący. Wychowanie całkiem domowe rozpoczęło się i skończyło bez

szkoły. Na wszelkiego rodzaju nauczycielach nie zbywało młodemu

Zachariaszkowi. Nauka przychodziła mu łatwo chociaż szczególnego do niej

nie objawiał upodobania. Czy to dziedzictwem krwi, czy wpływem wrażeń

młodości chłopak najżywiej najchętniej zajmował się rzeczami praktycznymi

samym życiem i sprawami powszednimi.

Kraszewski JI - 28 Za Sasów.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: