O PRAWORZADNOSCI W POLSCE.pdf

Roman Dmowski

O PRAWORZĄDNOŚCI W POLSCE

(Przemówienie, wygłoszone w Bydgoszczy

dnia 3 kwietnia 1927 r.)

Od początku istnienia naszego odbudowanego państwa rozlega się na całym obszarze skarga na

brak w tym państwie praworządności. Rozlega się ona szczególnie głośno po ziemiach naszej dzielnicy

zachodniej. Tu głównie dokuczają ludziom ustawy, niezgodne z poczuciem prawa w społeczeństwie, i

gwałcenie ustaw uznanych za obowiązujące. Tu więcej, niż w innych częściach Polski, ludzie rozumieją

tę niezbitą prawdę, że w świecie naszej cywilizacji niemożliwe jest państwo silne ze słabymi podstawami

prawnymi i że państwo, którego byt na silnych, niewzruszonych podstawach prawnych się nie opiera,

zmierza ku upadkowi.

Dla nas, dla Obozu Wielkiej Polski, oparcie naszego ustroju państwowego na zdrowych i silnych

podstawach prawnych jest jednym z najgłówniejszych warunków urzeczywistnienia naszych celów,

osiągnięcia stanowiska wielkiego narodu i stworzenia silnego, wielkiego naprawdę państwa.

Musimy wszakże pamiętać, że praworządność państwowa zależy przede wszystkim od poczucia

prawa w społeczeństwie. Pod tym zaś względem kraj nasz pozostaje daleko w tyle poza krajami

zachodniej Europy. Sprawia to nasze położenie między Wschodem i Zachodem, sprawiają nasze losy

dziejowe, skutkiem których postęp cywilizacji zachodniej, rzymskiej, który szedł od wieków dzięki pracy

naszego Kościoła i naszych instytucji, nie miał ciągłości; bywało, żeśmy się cofali w tym pochodzie.

Wielkim cofnięciem się był okres naszej niewoli, głównie w ziemiach, które pozostawały pod

panowaniem rosyjskim.

I tu — w zaborze pruskim, i tam — w rosyjskim, zmuszeni byliśmy do prowadzenia zaciętej walki

o nasz byt, przeciw polityce państw, która usiłowała naród nasz zniszczyć. Warunki wszakże tej walki

były biegunowo przeciwne. Tu uciskano nas, prześladowano, tępiono w imię ustawy, często ustawy

niesprawiedliwej, obrażającej nasze poczucie prawa, ale zawsze ustawy, i tu na ustawie opieraliśmy

obronę w walce. Tam ucisk opierano na terrorze, na samowoli władz, usiłowano wpoić w nas

przekonanie, że żadna ustawa nas nie ochroni, że zdani jesteśmy na łaskę i niełaskę rządzących. To też i

my opieraliśmy obronę na łamaniu ustawy, szliśmy drogą walki podziemnej lub otwartego buntu. To też

tu obywatel polski zaprawiał się w korzystaniu z prawa i uczył się jego poszanowania, gdy tam uczył się

lekceważyć prawo, uczył się gwałtów i samowoli.

Ta nauka, zwłaszcza w ostatnich pokoleniach, tak szybko poszła, iż w początku obecnego stulecia

mianowicie w czasie ruchu rewolucyjnego w roku 1905, z przerażeniem stwierdziliśmy, iż w zaborze

rosyjskim, zwłaszcza w bardziej wschodnich jego częściach, wśród młodszej generacji, nawet

posiadającej wyższe wykształcenie, opór przeciw ustawom tak jest rozumiany, że w imię rewolucji nie

uznaje się żadnego prawa, nawet zwykłego prawa karnego, że liczne żywioły nie rozróżniają już między

czynem politycznym a zwykłą, ordynarną zbrodnią. W tej atmosferze zbrodnia wyrastała często do

pozycji bohaterstwa i mnożyła się liczba jednostek, dla których normalna, oparta na wytrwałej pracy

droga życiowa była zbyt nudną, które wolały szukanie łatwego zysku, połączone z wielkim nieraz

ryzykiem i nie liczące się z względami moralnymi.

Niejednego z nas musiał zastanowić niedawny a niezwykły fakt, mianowicie pogrzeb słynnego

bandyty w Warszawie, za którym szły tysiące ludzi, świadczące jak wielką miał on pozycję i jak

zatrważająca była liczba jego wielbicieli. Przytaczam objaw najbardziej brutalny; w mniej brutalnej

postaci rzeczy te spotyka się bardzo często i w różnych sferach życia.

Można z całą pewnością powiedzieć, że w miarę, jak posuwamy się w Polsce od granicy zachodniej

ku wschodniej, coraz słabsze jest poczucie prawa, coraz większa skłonność do samowoli i coraz większa

zdolność jej ulegania. I dlatego te ziemie zachodnie Polski mają szczególną w niej rolę, szczególne,

bardzo doniosłe zadania i wypływające z nich obowiązki. Jest to rola najsilniejszego węzła, łączącego nas

z cywilizacją zachodnią i przez to zapewniającego Polsce przyszłość państwa europejskiego, państwa

opartego na prawie, a tym samym silnego; jest to zadanie walki o prawne podstawy naszego życia

państwowego i obowiązek zwycięstwa przez oddziaływanie na słabsze pod względem poczucia prawnego

ziemie naszego państwa.

Istotnie praworządne państwo będziemy mieli tylko wtedy, gdy społeczeństwo wykaże w swym

postępowaniu dostatecznie silne poczucie prawa i przywiązanie do niego, a tym samym zdolność do jego

obrony i do przeciwstawiania się wszelkiej samowoli. Do tego zaś możemy dojść tylko przez

zorganizowanie sił narodu, wszystkiego, co w nim jest istotnie polskim, a więc zachodnim, na zasadach

rzymskich wyrosłym, co chce mieć Polskę wielką i potężną, i co rozumie, jaka droga do niej prowadzi.

Jeżeli wiele momentów składa się na to, że praca, którą podjęliśmy, ma wielkie widoki powodzenia

i zwycięstwa, to z jednego względu rozpoczęliśmy ją w bardzo nieprzyjaznej chwili. W społeczeństwie

naszym jest dziś za wielu ludzi rozczarowanych, zrażonych, zniechęconych, a stąd mało użytecznych do

pracy, którą podejmujemy. Wielu z tych ludzi w pierwszych chwilach istnienia odbudowanego państwa

posiadało niemały zapał, wiarę, ofiarność dla państwa i gotowość do poświęceń. Osiem lat naszej

najnowszej historii, historii nieustannych zawodów, błędów graniczących z przestępstwami, a nieraz i

przestępstw po prostu, zabiło w nich te cenne przymioty, doprowadziło w mniejszym lub większym

stopniu do zobojętnienia. Stąd naród nasz w dzisiejszej chwili jest bardziej bierny o wiele, niż to z jego

charakteru wynika. Stąd my dziś mamy o wiele za mało sił do tej pracy, którą podjęliśmy.

Siły te wszakże szybko narastają z młodszego pokolenia, które w licznych bardzo żywiołach łączy

się z naszymi myślami i z naszymi celami. Odczuwa ona wielkość chwili dziejowej, chwili gotujących się

doniosłych przemian w świecie, i rodzi się w nim szlachetna ambicja stanięcia na wyżynie tej chwili,

sprostania narzuconym przez nią zadaniom i spełnienia swego obowiązku względem ojczyzny.

Ten fakt powinien dodać wiary zwątpiałym, ożywić wygaszony ogień w tych, którym go zabrakło,

pchnąć ich do śmielszego pochodu naprzód przez świadomość, że są już ci, którzy za nimi idą, i którzy

zajmą ich miejsce w pracy i w walce o przyszłość ojczyzny.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: