Diagnostyka cukrzycy.pdf

CUKRZYCA

CUKRZYCA PODZIAŁ

ETIOLOGICZNY (ADA, 1997)

Grupa zaburzeń metabolicznych o mnogiej

etiologii cechujących się przewlekłą hiperglikemią

oraz zaburzeniami w metabolizmie węglowodanów,

tłuszczów i białek w następstwie nieprawidłowego

wydzielania i/lub działania insuliny.

F typu 1 (6-10%)

F typu 2 (80-90%)

F cukrzyca o różnej etiologii

F cukrzyca ciążowa

WHO, 2000

Etapy rozwoju cukrzycy typu 1

Autoprzeciwciała - markery

destrukcji komórek B

RYZYKO GENETYCZNE

OBECNOŚĆ

AUTOPRZECIWCIAŁ

F przeciwwyspowe (ICA)

UTRATA PIERWSZEJ

FAZY WYDZIELANIA

INSULINY

F przeciwinsulinowe (IAA)

PREDYSPOZYCJA

GENETYCZNA

USZKODZENIE KOM.

F przeciw dekarboksylazie kwasu glutaminowego

(anty-GAD 65 )

“PRE”-

DIABETES

CUKRZYCA

F przeciw fosfatazom tyrozyny (anty-IA2)

CZAS

NOWO ROZPOZNANA

CUKRZYCA

Czynniki ryzyka cukrzycy typu 2

INSULINOOPORNOŚĆ

I CZYNNOŚĆ KOMÓREK B

• nadwaga (BMI ≥ 25)

• wywiad rodzinny

• ma ł aaktywność fizyczna

• rasa / grupa etniczna

• nieprawid ł owa glikemia na czczo lub nietolerancja

glukozy

• przebyta cukrzyca ciężarnych

• kobiety, które urodzi ł y dziecko o masie cia ł a > 4 kg

• nadciśnienie tętnicze ( ≥ 140/90 mm Hg)

• hiperlipidemia [HDL < 40 mg/dl (< 1,0 mmol/l) i/lub

TG > 250 mg/dl (2,85 mmol/l)]

• zespół policystycznych jajników (PCOS)

• choroba układu sercowo-naczyniowego

Geny

Środowisko

INSULINOOPORNOŚĆ

Prawidłowe

komórki B

Nieprawidłowe

komórki B

Hiperinsulinemia

(prawidłowa glikemia)

Hiperglikemia

IGT

Cukrzyca typu 2

Typ 1

Typ 2

ZASTOSOWANIE BADAŃ

LABORATORYJNYCH W DIABETOLOGII

Wiek

< 35 lat

> 35 lat

Początek choroby

Nagły

Powolny

Predyspozycje

genetyczne

Duże

Małe

• rozpoznawanie/wykrywanie cukrzycy

• monitorowanie leczenia cukrzycy

• diagnostyka ostrych i przewlekłych

powikłań cukrzycy

Przeciwciała

przeciwko kom B

Występują

90 – 95 %

Nie występują

Masa komórek B

< 10 %

50 – 70 %

Budowa ciała

Prawidłowa,

wyniszczenie

Otyłość

Insulina; C peptyd

Niski / brak

Wysoki

Podstawowe

zaburzenia

metaboliczne

Niedobór insuliny

Zespół metaboliczny z

insulinoopornością

Terapia

Insulina

Dieta, leki doustne, duże

dawki insuliny??

W przypadku podejrzenia cukrzycy należy

wykonać:

Glikemia na czczco

100 mg/dl

<100 mg/dl (5,6 mmol/l) ⇒

prawidłowa glikemia na czczo

W momencie występowania objawów hiperglikemii

oznaczenie glikemii przygodnej –st ęż enie glukozy

oznaczone w próbce krwi pobranej o dowolnej porze

dnia, niezależnie od pory ostatnio spożytego

posi ł ku:

≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l) ⇒ cukrzyca

100–125 mg/dl (5,6–6,9 mmol/l ⇒

nieprawid ł owa glikemia na czczo (IFG)

< 200 mg/dl (11,1 mmol/l) ⇒ należy wykonać

oznaczenie glikemii na czczo w osoczu/surowicy

krwi żylnej

jeśli glikemia 2-krotnie wyniesie ≥

126 mg/dl (7,0 mmol/l) ⇒

rozpoznajemy cukrzycę

126 mg/dl

Doustny Test Tolerancji Glukozy

OGTT (Oral Glucose Tolerance Test )

Przeprowadzenie testu

Wskazania do wykonania testu:

•cechy zespo ł u metabolicznego przy prawid ł owej glikemii

na czczo

• IFG: glikemia na czczo mi ę dzy 100 a 125 mg/dl (5,6–6,9

mmol/l)

• glukozuria przy prawid ł owej glikemii na czczo

• jako badanie diagnostyczne w rozpoznawaniu cukrzycy

ciężarnych

• gdy istnieje uzasadnione podejrzenie nietolerancji

glukozy (u osób starszych bez nadwagi, ze

wspó ł istniej ą cymi innymi czynnikami ryzyka cukrzycy)

–krew żylna na czczo – czas „0”

–obciążenie glukozą - 75 g (dzieci 1,75 g/kg

mc., do 75 g) glukozy w 250–300 ml wody (5

min.)

– po obciążeniu pacjent pozostaje w spoczynku,

w pozycji siedzącej

–po 2 godzinach pobrać krew żylną do badania

Przeciwwskazania – glikemia na czczo > 8 mmol/l

Interpretacja wyników OGTT

Nazewnictwo stanów hiperglikemicznych

•prawidłowa glikemia na czczo: 60-99 mg/dl (3,4-5,5 mmol/l)

• < 140 mg/dl (7,8 mmol/l) ⇒

prawid ł owa tolerancja glukozy

(NGT- Normal Glucose Tolerance)

•nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG, Impaired Fasting

Glucose): 100–125 mg/dl (5,6-6,9 mmol/l)

•nieprawidłowa tolerancja glukozy (IGT, Impaired Glucose

Tolerance): w 2 godzinie testu tolerancji glukozy wg. WHO,

glikemia 140-199 mg/dl (7,8-11 mmol/l)

• 140–199 mg/dl (7,8–11,0 mmol/l) ⇒

nieprawid ł owa tolerancja glukozy (IGT-

Impaired Glucose Tolerance )

• stan przedcukrzycowy (prediabetes): nieprawidłowa glikemia

na czczo lub nieprawidłowa tolerancja glukozy

•cukrzyca: objawy hiperglikemii i glikemia przygodna ≥ 200

mg/dl (11,1 mmol/l)

– lub 2-krotnie glikemia na czczo ≥ 126 mg/dl (7,0 mmol/l)

– lub glikemia w 2h po obcią ż eniu glukozą wg WHO ≥ 200

mg/dl (11,1 mmol/l)

• ≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l) ⇒ cukrzyca

Cukrzyca w ciąży

Badanie w kierunku cukrzycy ciążowej (GDM)

Występuje u 3-5% ciężarnych

POCZĄTEK CIĄŻY – test diagnostyczny

1. Cukrzyca ciążowa (GDM,

Gestational Diabetes Mellitus) -

zaburzenia tolerancji węglowodanów

lub cukrzyca rozwijają się lub są po

raz pierwszy rozpoznane podczas

ciąży.

Glikemia na czczo: <95 mg/dl (5,3 mmol/l) – prawidłowa

95 - 125 mg/dl (5,3 - 6,9 mmol/l) Î DTTG (75 g glukozy - 2h):

<140 mg/dl (7,8 mmol/l) – prawidłowa

≥ 140 mg/dl (7,8 mmol/l) Î GDM

2. Cukrzyca przedciążowa (PGDM,

Pregestational Diabetes Mellitus) -

kobieta chorująca na cukrzycę (typu

1, 2) jest w ciąży.

≥ 126 mg/dl (7,0 mmol/l) (dwukrotnie) Î GDM

ponowny wynik < 125 mg/dl Î DTTG (75 g - 2h)

przy wyniku prawidłowym Î 24 - 28 tydzień test

przesiewowy

24 – 28 tydzień ciąży

GCT (Glucose Challenge Test)

Dobowy profil glikemii

Test przesiewowy (50 g glukozy, glikemia po 1

godz.,pacjentka nie musi być na czczo):

Oznaczenia wykonuje się w porach, kiedy oczekuje

się skrajnych wartości glikemii w ciągu doby:

<140 mg/dl (7,8 mmol/l) – ujemny

• rano, na czczo

•przed każdym g ł ównym posiłkiem

• 120 minut po każdym g ł ównym posi ł ku

• przed snem

• o godzinie 24.00

• o godzinie 3.30

140 - 200 mg/dl (7,8 – 11,1 mmol/l) Î DTTG (2h):

<140 mg/dl (7,8 mmol/l) – prawidłowa

≥ 140 mg/dl (7,8 mmol/l) Î GDM

≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l) Î GDM

Hemoglobina glikowana (GHB)

Związek między zawart ś ci ą procentow ą frakcji

HbA 1c a średnim stężeniem glukozy w osoczu

• produkt nieenzymatycznego przyłączenia glukozy do wolnych

grup aminowych globiny

HbA 1c

(%)

Średnie stężenie

glukozy w osoczu

[mg/dl]

Średnie stężenie

glukozy w osoczu

[mmol/l]

• frakcyjna zawarto ść GHB odzwierciedla stężenie glukozy we

krwi w ciągu 2-3 miesi ę cy poprzedzaj ą cych badanie

135

7,5

• glikemii oraz czynnikiem ryzyka rozwoju przewlek ł ych

powik ł ań cukrzycy

170

9.4

205

11.4

•HbA 1c - jest produktem glikacji N-końcowej waliny –

rutynowa kontrola co 3 miesiące

240

13.3

• u pacjentów ze stabilnym przebiegiem choroby i dobrym

wyrównaniem metabolicznym oznaczenia można wykonywać

co pół roku

275

15.3

310

17.2

345

19.2

Glikowane białka osocza

Kryteria wyrównania glikemii

•HbA 1c (%) ≤ 6,1% (w przypadku cukrzycy typu 1 można

oczekiwać zwiększonego ryzyka hipoglikemii przy zbyt

radykalnej normalizacji glikemii)

• fruktozamina: powstaje po reakcji glukozy z grupą aminową

reszt lizynowych g ł ównie albuminy, odzwierciedla glikemię w

czasie 1-2 tygodni

• glikemia na czczo w osoczu żylnym: ≤ 110 mg/dl (≤ 6,1

mmol/l)

• oznaczenia fruktozaminy:

– w przypadku trudności oznaczania HbA 1c (np. w żółtaczce

hemolitycznej)

– u kobiet ciężarnych

– u pacjentów z niestabilnym przebiegiem choroby

– po wprowadzeniu istotnych zmian w leczenia

• glikemia na czczo podczas samokontroli: 70 - 90 mg/dl (3,9

- 5,0 mmol/l)

• glikemia po posiłku podczas samokontroli: 70 - 135 mg/dl

(3,9 - 7,5 mmol/l)

Kryteria wyrównania gospodarki lipidowej

• cholesterol całkowity: < 175 mg/dl (< 4,5 mmol/l)

Ostre powikłania cukrzycy

• LDL cholesterol: < 100 mg/dl (< 2,6 mmol/l)

• cukrzycowa kwasica ketonowa

• nieketonowy hiperglikemiczny zespół hipermolalny

(NHZH)

• LDL cholesterol u chorych na cukrzycę i chorobę

niedokrwienną serca: < 70 mg/dl (< 1,9 mmol/l)

• HDL cholesterol: > 40 mg/dl (> 1,0 mmol/l) [dla kobiet

wyższy o 10 mg/dl (o 0,275 mmol/l)]

Powikłania leczenia

• triglicerydy: < 150 mg/dl (< 1,7 mmol/l)

• Hypoglycemiafactitia

Mechanizm powstawania kwasicy ketonowej

brak insuliny

Oznaczanie ciał ketonowych

spadek wychwytu glukozy wzrost syntezy glukozy

wzrost lipolizy

Powinno się oznaczać przy utrzymującej się hiperglikemii > 300 mg/dl

(16,7 mmol/l) oraz przy wystąpieniu objawów kwasicy ketonowej

(nudności, wymioty, bóle brzucha).

przez tkanki obwodowe w wątrobie

HIPERGLIKEMIA

wzrost ketogenezy

Mocz świeży:

•metoda ta nie pozwala na wykrycie kwasu β -hydroksymasłowego,

stanowiącego największą frakcję cia ł ketonowych

glukozuria, ketonuria

ketonemia

diureza osmotyczna KWASICA METABOLICZNA

• wyniki fałszywie dodatnie - leki zawierające grupy sulfhydrylowe, takie

jak kaptopryl lub penicylamina

ODWODNIENIE

kompensacja oddechowa

• wyniki fałszywie ujemne - duże stężenia kwasu askorbinowego w moczu

Przewlekłe powikłania cukrzycy

Nefropatia cukrzycowa

• oczne: 40–60% po 15-20 latach

– retinopatia cukrzycowa – proliferacyjna, nieproliferacyjna; zaćma

zwiększona przepuszczalność zwiększone wytwarzanie zmiany we włośniczkach

w kłębuszkach nerek błony podstawnej

guzkowate i rozlane

stwardnienie kłębuszków

• nerkowe: 20–30% po 15-20 latach

– Glomerulosclerosis, infekcje

mikroalbuminuria

wydalanie albuminy z moczem

>30 mg/24h

proteinuria po wysiłku

• nerwowe: 30–50% po 15-20 latach

– neuropatie autonomiczne i obwodowe

proteinuria okresowa

• makroangiopatie

•owrzodzenie stóp

proteinuria utrwalona nefropatia: wydalanie białka

z moczem >0.5 g/24h

•zmiany skórne

•osłabienie odporności

upośledzenie czynności nerek zespół nerczycowy: wydalanie białka

kreatynina, mocznik z moczem > 3.0 g/24h

Badania przesiewowe w kierunku nefropatii

• w przygodnej porcji moczu – określa się stosunek albumina/

kreatynina

• norma < 30 µ g albuminy/mg kreatyniny (<30 mg/dobę)

• mikroalbuminuria: 30-299 µ g albuminy/mg kreatyniny (30-

300 mg/dobę)

Mikroalbuminurię rozpoznaje się, jeśli wyniki co najmniej 2

spośród 3 pomiarów wykonanych w ciągu 6 miesięcy by ł y

dodatnie

• makroalbuminuria ( albuminuria jawna klinicznie) > 300 µ g

albuminy/mg kreatyniny

• klirens kreatynin

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: