Opracowane pojecia biochemiczne(4).pdf

1. Dyfuzja w ciałach o różnych stanach skupienia ma inny fizycznie mechanizm. Najbardziej złożony

jest w ciałach stałych. Może tam zachodzić poprzez wymiany pary lub grupy atomów znajdujących

się w położeniach węzłowych, lokalne topnienie, ruch atomów poprzez położenia międzywęzłowe,

oraz ruch spowodowany zjawiskami powierzchniowymi i istnieniem defektów sieci krystalicznej.

2. Dysocjacja , rozpad cząsteczek związku chemicznego na atomy, jony, prostsze cząsteczki lub wolne

rodniki.

3. Dysocjacja elektrolityczna - samorzutny rozpad cząsteczek elektrolitów na jony (kationy i aniony),

zachodzący w odpowiednim rozpuszczalniku, np. w wodzie, amoniaku

4. Elektrony walencyjne - elektrony wartościowości, elektrony zewn. powłok elektronowych atomu;

biorą udział w tworzeniu wiązań chem.; mają decydujący wpływ na właściwości chem. i wiele

właściwości fiz. pierwiastków.

5. Elektroujemność - elektronegatywność, dążność atomu występującego w cząsteczce związku chem.

do przyciągania elektronów; wg L.C. Paulinga największą elektroujemność ma fluor (E = 4),

najmniejszą — cez i frans (E = 0,7); im większa różnica elektroujemności atomów tworzących

cząsteczkę danego związku chem., tym większa trwałość związku.

6. Emulsja - [łac.], układ dyspersyjny (rozproszony) 2 nie mieszających się ze sobą cieczy; te same

ciecze mogą tworzyć różne emulsje zależnie od stosunku ilościowego składników (np. olej smarowy

z wodą tworzy emulsję typu „olej w wodzie” będącą ruchliwą cieczą oraz emulsję typu „woda

w oleju” będącą gęstym, ciągliwym smarem); emulsję otrzymuje się zwykle w wyniku mech.

rozdrabniania nie mieszających się cieczy; trwałość emulsji zwiększa obecność tzw. emulgatorów;

przykładem naturalnej emulsji jest mleko, w którym kropelki tłuszczu są rozproszone w roztworze

wodnym, zawierającym białko (m.in. kazeinę odgrywającą rolę emulgatora), węglowodany, sole.

8. Entalpia swobodna- funkcja Gibbsa, potencjał Gibbsa, G, jedna z funkcji stanu termodynamicznego

równa G = H –TS (H — entalpia, S — entropia, T — temperatura bezwzględna); jest potencjałem

termodynamicznym w procesach przebiegających bez zmian temperatury i ciśnienia; w procesach

odwracalnych zachodzących w stałej temperaturze i pod stałym ciśnieniem (izotermiczno-

izobarycznych) zmiana entalpii swobodnej jest równa pracy nieobjętościowej (nie związanej ze

zmianą objętości układu) wykonanej nad układem.

9. Entropia- Jedna z funkcji stanu termodynamicznego; miara stopnia nieuporządkowania układu

makroskopowego; zmiana entropii układu w izotermicznym procesie odwracalnym ΔS = Q/T, gdzie

Q — ilość ciepła pobrana przez układ, T — temperatura bezwzględna układu (w procesie

nieodwracalnym Δ S > Q/T); w fizyce statyst. — miara liczby W mikroskopowych stanów układu

izolowanego, odpowiadających danemu stanowi makroskopowemu tego układu: S = k ln W (k —

stała Boltzmanna); zależność między entropią układu a prawdopodobieństwem pj wystąpienia

danego stanu mikroskopowego przedstawia wzór:

;

W teorii informacji wielkość, zw. wówczas entropią informacyjną, określająca ilość informacji

zawartej w wiadomości wysłanej przez źródło.

7. Energia aktywacji - energia, którą muszą mieć cząsteczki (jony, atomy) układu, aby były zdolne do

określonej reakcji chem.; energia aktywacji wyraża się zwykle w kilodżulach na mol (kJ/mol)

reagujących cząsteczek; im mniejsza jest energia aktywacji, tym reakcja zachodzi szybciej; przyjmuje

się, że w normalnej temperaturze reakcje o energii aktywacji poniżej 40 kJ/mol zachodzą

momentalnie; energie aktywacji większości reakcji chem. wynoszą powyżej kilkudziesięciu kJ/mol;

cząsteczki osiągają energię aktywacji np. dzięki doprowadzeniu do układu ciepła — energii elektr.,

promienistej.

11. Gramoatom - [gr.], wyrażona w gramach masa 1 mola atomów pierwiastka chemicznego.

12. Gramocząsteczka - wyrażona w gramach masa 1 mola cząsteczek związku chemicznego.

13. Hybrydyzacja- [łac.], chem. operacja mat. polegająca na tworzeniu kombinacji liniowych

jednoelektronowych funkcji falowych (orbitali) opisujących elektrony tego samego atomu różniące

się orbitalną liczbą kwantową (tzw. mieszanie orbitali), prowadzi do nowych orbitali, tzw.

zhybrydyzowanych, o innych własnościach kierunkowych niż wyjściowe; np. w atomie węgla,

mającym 2 elektrony opisane orbitalem 2s i 2 elektrony opisane orbitalami 2px i 2py, w wyniku

hybrydyzacji orbitalu 2s i trzech orbitali p otrzymuje się 4 równocenne orbitale sp3, z których tworzy

się następnie orbitale molekularne, np. orbitale molekularne w cząsteczce metanu CH4, dobrze

opisujące 4 równocenne wiązania; hybrydyzacje umożliwia opis tworzenia się wiązań chem.

i struktury elektronowej cząsteczek.

14. Iloczyn jonowy wody - iloczyn równowagowych stężeń jonów hydronowych (H3O+)

i hydroksylowych (OH-). W temperaturze 25oC iloczyn jonowy wody wynosi 10-14 mol2/l2, stężenia

obu rodzajów jonów w czystej wodzie są sobie równe i wynoszą 10-7mol/l. Ponieważ wartość

iloczynu jonowego wody pozostaje stała w stałej temperaturze, wprowadzeniu do roztworu jonów

hydronowych towarzyszy zmniejszenie stężenia jonów hydroksylowych. Analogicznie - wzrost

stężenia jonów hydroksylowych odbywa się kosztem zmniejszenia stężenia jonów hydronowych.

Wartość iloczynu jonowego wody można wyznaczyć za pomocą pomiaru przewodnictwa (pH).

15. Izomeria- [gr.], zjawisko polegające na występowaniu cząsteczek (o takim samym składzie atom.)

różniących się sposobem lub kolejnością powiązania atomów albo rozmieszczeniem atomów

w przestrzeni. Cząsteczki takie, zw. izomerami, wykazują zazwyczaj różne, wynikające z odmienności

ich budowy, właściwości fiz. i chemiczne.

Izomeria konstytucyjna jest związana z różnym sposobem i kolejnością powiązania atomów

w cząsteczkach izomerów; rozróżnia się: izomerię łańcuchową — różnica w układzie wiązań

w łańcuchu atomów, np. w związku C4H10:

16. Izotopy- [gr.], nuklidy o tej samej liczbie protonów a różnej liczbie neutronów, tj. o jednakowej

liczbie atom. Z i różnej liczbie masowej A, np. . Ze względu na taką samą strukturę

powłoki elektronowej zajmują to samo miejsce w okresowym układzie pierwiastków. Izotopy mogą

być naturalne (występujące w przyrodzie) lub sztuczne (otrzymane w reakcjach jądr.), trwałe lub

promieniotwórcze (radioizotopy). Poszczególne pierwiastki mogą nie mieć żadnego trwałego izotopu

(np. promet, technet)

17. Katalizator - [łac. < gr.], substancja, której obecność zwiększa (katalizator dodatni) lub zmniejsza

(katalizator ujemny, inhibitor) szybkość reakcji chem. (kataliza); katalizator nie wchodzi w skład

końcowych produktów reakcji i pozostaje zasadniczo w stanie nie zmienionym po zakończeniu

reakcji; do zmiany szybkości reakcji wystarcza niewielka ilość katalizatora; zwykle katalizatory

odznaczają się selektywnością względem reakcji przyspieszanej; katalizatory stosowane w stanie

stałym noszą nazwę kontaktów; katalizatorami licznych procesów biol. są enzymy; działanie

katalizatorów mogą zmniejszać niektóre substancje, tzw. trucizny katalizatorowe.

18. Koloidy - [łac. < gr.], układ koloidalny, układ koloidowy, układ dyspersyjny (rozproszony), tj.

składający się z fazy rozpraszającej (zw. fazą ciągłą lub ośr. dyspersyjnym) i fazy rozproszonej (zw.

fazą zdyspergowaną); obie fazy mogą występować we wszystkich stanach skupienia (oprócz układu

gaz–gaz, tworzącego zwykłą mieszaninę).

10. Gęstość - masa właściwa, ρ, wielkość charakteryzująca daną substancję, liczbowo równa masie

jednostki jej objętości; dla substancji jednorodnej ρ = m/V (m — masa, V — objętość substancji);

gęstość substancji niejednorodnej określa się w danym punkcie i stanowi ona granicę stosunku

elementu masy do jego objętości, gdy objętość (zawierająca dany punkt) dąży do zera; wartości

gęstości i ciężaru właściwego γ są związane zależnością: γ = ρg (g — przyspieszenie ziemskie);

jednostki: kg/m 3 , kg/l, g/cm 3 .

19. Kwas - związki chem. odznaczające się charakterystycznymi właściwościami, m.in. kwaśnym

smakiem, zdolnością wywoływania reakcji barwnych ze wskaźnikami (np. barwią lakmus na

czerwono), roztwarzaniem wielu substancji; właściwości te kwasy tracą w wyniku reakcji z

zasadami.

20. Liczba atomowa - liczba porządkowa, Z, wielkość charakteryzująca pierwiastek chem., określająca

jego numer kolejny (miejsce) w układzie okresowym pierwiastków; liczba atomowa jest równa

liczbie protonów w jądrze atomu danego pierwiastka; liczbę atomową można wyznaczyć

doświadczalnie, mierząc częstotliwość charakterystycznego promieniowania rentgenowskiego

danego pierwiastka

21. Liczba masowa - masowa liczba, A, liczba nukleonów (suma protonów i neutronów) w jądrze

danego izotopu pierwiastka.

22. Liczby kwantowe - w teoriach kwantowych liczby określające wartości wielkości fiz.

charakteryzujących stan stacjonarny układu, np. atomu, jądra atom., cząstki elementarnej; wielkości te

mogą przyjmować jedynie dyskretne — ściśle określone — wartości. Np. stan elektronu w atomie

wodoru jest określony przez 4 liczby kwantowe: n (główna liczba kwantowa), l (orbitalna liczba

kwantowa), m (magnetyczna liczba kwantowa), s (spinowa liczba kwantowa), określające odpowiednio:

energię, bezwzględną wartość orbitalnego momentu pędu, rzut orbitalnego momentu pędu i rzut

własnego momentu pędu (spinu) elektronu na wyróżniony kierunek. Dla jądra atom. najistotniejsze są

liczby kwantowe całkowitego spinu i parzystości. Cząstki elementarne (kwarki, leptony, bozony

pośredniczące) i układy związane kwarków (hadrony) dodatkowo charakteryzują m.in. liczby kwantowe

ładunku, parzystości ładunkowej, izospinu, dziwności, powabu, piękna, koloru oraz liczby fermionowe

(barionowa i leptonowa). Wartości większości liczb kwantowych charakteryzujących cząstki

elementarne wynikają z doświadczalnego badania oddziaływań cząstek elementarnych i nie są jak na

razie przewidywane przez żadną teorię kwantową; wprowadzono je w celu wyjaśnienia dlaczego pewne

procesy z cząstkami elementarnymi zachodzą, a inne nie. Wśród liczb kwantowych tylko niektóre —

ładunek elektr., spin, liczby leptonowa i barionowa — są zachowane we wszystkich rodzajach

oddziaływań; w oddziaływaniach silnych i elektromagnet. są zachowane m.in. dziwność, parzystość,

parzystość ładunkowa, powab, a jedynie w oddziaływaniach silnych — np. izospin. Tłumaczy to,

dlaczego np. zachodzi reakcja π– + p → Λ + K0, nigdy zaś nie zaobserwowano reakcji π– + p → Λ + π0 (w

drugim przypadku nie jest zachowana liczba kwantowa dziwności). Liczby kwantowe hadronów

wynikają z liczb kwantowych kwarków wchodzących w ich skład i liczb kwantowych określających stan

kwarków w hadronie.

23. Masa cząsteczkowa - średnia masa cząsteczki pierwiastka lub związku chem. (dla naturalnego składu

izotopowego); obliczana jako suma mas atomowych pierwiastków wchodzących w skład cząsteczki

danej substancji; wyraża się w jednostkach masy atom. lub w innych jednostkach masy; masa

cząsteczkowa względna Mr, zw. potocznie masą cząsteczkową, dawniej ciężarem cząsteczkowym, jest to

stosunek średniej masy cząsteczki substancji określonej wzorem chem. do 1/12 masy atomu izotopu

węgla 12C; wartość Mr danej substancji jest równa wartości liczbowej masy cząsteczkowej wyrażonej

w jednostkach u; masę cząsteczkową można wyznaczyć np. metodą ebuliometryczną lub kriometryczną.

24. Mol - łac.], mol, jednostka liczności (ilości) materii, podstawowa w układzie SI; jest to liczność

materii występująca wtedy, gdy liczba zawartych w niej cząstek jest równa liczbie atomów zawartych

w masie 0,012 kg izotopu węgla 12C; stosując mol należy określić rodzaj cząstek (np. atomy,

cząsteczki, elektrony, fotony, jony itp. albo określone zespoły tych cząstek); wartości liczbowe: masy

atom. (lub cząsteczkowej), wyrażonej w atom. jednostkach masy, masy molowej, wyrażonej w g/mol,

i masy 1 mola atomów (lub cząsteczek), wyrażonej w gramach, są sobie równe; mol każdej substancji

zawiera NA · 1 mol (NA — liczba Avogadra), tj. 6,0221367 · 1023 cząstek.

25. Stężenie molalne - molalność roztworu, stężenie roztworu wyrażone stosunkiem liczby moli

określonego składnika do masy rozpuszczalnika; jednostka mol/kg; stężenie molalne jest obecnie

rzadko stosowanym sposobem wyrażania stężenia roztworu.

26. Stężenie molowe - molowość roztworu, stężenie roztworu wyrażone stosunkiem liczby moli

określonego składnika do objętości roztworu; jednostka mol/l lub mol/dm3; roztwór o stężeniu

0,1mol/dm 3 nazywa się roztworem 0,1-molowym i oznacza 0,1M; stężenie molowe jest jednym

z najczęściej (oprócz procentowego) stosowanych sposobów wyrażania stężenia roztworu; dawniej

stężenie molowe nazywano stężeniem molarnym lub molarnością roztworu.

27. Neutron - łac.-gr.], n, elektrycznie obojętna cząstka subjądr. z grupy barionów, składnik jąder atom.;

28. Nulkid – [ łac.], jądro atom. o określonym składzie, tj. określonej liczbie protonów i neutronów; np.

jądro węgla, złożone z 6 protonów i 8 neutronów.

29. Okres półtrwania - o kres półtrwania reakcji, okres połowicznej przemiany, t1/2, czas, w którym

stężenie substratu reakcji chemicznej maleje do połowy wartości...

30. Orbital – [ łac.], funkcje falowe ψ określające stan elektronu (jego energię, wartości średnie jego

pędu, położenia itp.) w polu jądra w atomie (orbital atomowy) lub jąder w cząsteczce (orbital

molekularny lub cząsteczkowy).

31. pH - wykładnik jonów wodorowych, wielkość charakteryzująca odczyn roztworu; jest to ujemny

dziesiętny logarytm stężenia (aktywności) jonów wodorowych cH+ wyrażonego w gramojonach na

litr: pH = –lg cH+; w przypadku roztworów wodnych wartość pH mieści się w granicach 0–14

i wynosi: dla roztworów kwaśnych pH < 7, zasadowych pH > 7, obojętnych pH = 7; dla stężonych

roztworów kwaśnych lub zasadowych oraz roztworów niewodnych pH może przyjmować także

wartości ujemne lub większe od 14; pH mierzy się za pomocą odpowiednich wskaźników lub

pehametru.

32. Pierwiastek - pierwiastek chemiczny, substancja prosta stanowiąca zbiór atomów o tej samej liczbie

atomowej.

33. Prawo działania mas - na ogół wszystkie reakcje chemiczne sa odwracalne, tzn. z danych

substratów tworzą się produkty, a jednocześnie produkty reakcji ulegaja rozkładowi na substraty.

Fakt ten w równaniach chemicznych często zaznaczamy dwoma przeciwnie skierownymi strzałkami

<=>.

Reakcje nieodwracalne należą do wyjątków i biegną z reguły wtedy, gdy jeden z produktów opuszcza

środowisko reakcji..

34. Prawo Hessa - podstawowe prawo termochemii głoszące, że ciepło reakcji chem. izochorycznej lub

izobarycznej, gdy układ wykonuje tylko pracę objętościową, nie zależy od drogi reakcji, a tylko od

początkowego i końcowego stanu układu i jest równe sumie algebraicznej efektów cieplnych

poszczególnych etapów reakcji; prawo Hessa jest szczególnym przypadkiem zasady zachowania

energii; pozwala obliczać ciepło reakcji chem., którego nie można zmierzyć bezpośrednio, gdy są

znane wartości ciepła tworzenia (odnoszące się do stanu standardowego — temp. 25°C, ciśn.

1013,25 hPa) wszystkich reagentów; ciepło reakcji w innych temperaturach oblicza się stosując

dodatkowo prawo Kirchhoffa; odkrywcą prawa jest G.I. Hess.

35. Stężenie procentowe - roztworów związków chemicznych to wyrażony w procentach udział

związku chemicznego w stosunku do rozpuszczalnika.

36. Promieniowanie alfa - promienie α, rodzaj promieniowania wysyłanego przez promieniotwórcze

jądra atom. (promieniotwórczy rozpad); składa się z cząstek α (jąder helu).

37. Promieniowanie beta - promieniowanie β, promienie β, jeden z rodzajów promieniowania

wysyłanego przez promieniotwórcze jądra atom. (promieniotwórczy rozpad)

38. Promieniowanie gamma - promieniowanie γ, krótkofalowe promieniowanie elektromagnet.

o długości fal na ogół mniejszej od 10–11 m, emitowane przez promieniotwórcze lub wzbudzone

jądra atom. podczas przemian jądr. (promieniotwórczy rozpad, jądrowe reakcje), a także powstające

przy anihilacji par, rozpadzie mezonów π 0, hiperonów Σ0 itd.; przy tak małej długości fali ujawniają

się szczególnie korpuskularne — fotonowe — cechy promieniowania gamma; energia fotonu

E = hν > 0,1 MeV (h — stała Plancka, ν — częstość promieniowania); promieniowanie gamma ma b.

dużą zdolność przenikania przez materię; stosowane do celów badawczych, w technice

(defektoskopia), medycynie (zwalczanie nowotworów) i in.

39. Eeakcja łańcuchowa - wywołana neutronami reakcja rozszczepienia ciężkich jąder atom.,

rozwijająca się samorzutnie dzięki temu, że w każdym akcie rozszczepienia wyzwala się kilka

swobodnych neutronów, które mogą wywoływać rozszczepienie innych jąder; np. w przypadku jądra

235U wyzwala się średnio ok. 2,5 neutronów.

40. Reakcje odwracalne -

41. Reguła Hunda - t reść reguły Hunda: najkorzystniejsze energetycznie jest takie zapełnienie orbitali

atomowych, przy którym liczba elektronów niesparowanych w obrębie podpoziomu (orbitalu) o

określonej wartości liczby podobnej jest największa.

42. Reguła Le Chateliera - wpływ zmian stężenia reagentów, ich ciśnienia oraz temperatury na stan

równowagi reakcji, określa jakościowo reguła Le Chateliera-Brauna, zwana też regułą przekory.

Reguła ta brzmi:

jeżeli układ będący w stanie równowagi poddamy działaniu bodźca zewnętrznego (tj. zmiana

stężenia reagentów, zmiana ciśnienia lub temperatury), to w układzie tym zajdą takie przemiany,

które działanie tego bodźca zmniejszą.

43. Reguła van’t Hoffa - r eguła Q10, w ekologii prawo stwierdzające, że tempo procesów

biochemicznych u zwierząt zmiennocieplnych warunkowane jest czynnikami środowiskowymi

i podwaja się przy wzroście temperatury o 10°C. empiryczna reguła wyrażająca zmianę szybkości

reakcji w zależności od temperatury. Wzrost temperatury o 10°C powoduje 2-4-krotny wzrost

szybkości reakcji. Reguła van't Hoffa jest spełniona dla reakcji homogenicznych, w temperaturze do

500°C.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: