Filozofia.doc

1-     Filozofia: podstawowe  informacje i pojęcia(idealizm, racjonalizm, empiryzm).

Definicje charakteryzujące działy filozofii: ontologia, epistemologia, historiozofia, etyka.

Idealizm ma cztery znaczenia, dwa potoczne i dwa filozoficzne:

1.       Idealizm to naiwna wiara, że wszystko dzieje się lub chociaż powinno się dziać tak, jak to wynika z publicznie deklarowanych norm. W tym sensie idealizm jest swoistą odmianą naiwności. Idealista w tym sensie wierzy, że wszyscy ludzie są "dobrzy", zachowują się przyzwoicie i nigdy nikomu nie czynią krzywdy bez powodu.

2.       Idealizm to wiara w nadrzędność norm moralnych i prawnych nad twardą rzeczywistością dnia codziennego. W tym sensie idealizm jest pokrewny romantyzmowi. Idealista w tym sensie to człowiek kierujący się owymi nadrzędnymi, w jego przekonaniu, zasadami, wbrew opinii innych ludzi i często ze szkodą dla własnych interesów.

3.       Idealizm ontologiczny to każdy system filozoficzny głoszący realność świata idei i nierealność bądź wtórność świata materialnego w stosunku do idei. W skrajnych postaciach (spirytualizm) odrzuca w ogóle istnienie świata materialnego, uważając go za złudzenie. Znanym spirytualistą był np George Berkeley.

4.       Idealizm epistemologiczny (poznawczy) to każdy system filozoficzny, który głosi całkowitą niemożność bezpośredniego poznania rzeczywistości i twierdzący, że jedyne, co jest nam bezpośrednio dane, to nasze własne myśli i uczucia. W skrajnej postaci idealizm poznawczy głosi, że nie ma sposobu, aby wyjść poza własną jaźń, a zatem dla każdego jego świat składa się wyłącznie z niego samego oraz jego własnych myśli i uczuć. Najbardziej znani idealiści poznawczy to: George Berkeley, Fryderyk Nietzsche oraz w pewnym sensie Kartezjusz.

Empiryzm (od gr. ἐμπειρία empeiría - "doświadczenie") – doktryna filozoficzna głosząca, że źródłem ludzkiego poznania są wyłącznie, lub przede wszystkim bodźce zmysłowe docierające do naszego umysłu ze świata zewnętrznego, zaś wszelkie idee, teorie itp. są w stosunku do nich wtórne.

Empiryzm stoi w ostrej sprzeczności z racjonalizmem filozoficznym, który głosi, że źródłem poznania są właśnie idee, zaś bodźce zmysłowe mają znaczenie drugorzędne.

Pierwszym filozofem, który krytykował takie poznanie był Heraklit -

Złymi świadkami są oczy i uszy ludziom, którzy noszą duszę barbarzyńców.

Współczesna koncepcja empiryzmu została wysunięta przez Francisa Bacona a następnie rozwinięta przez Johna Locke'a, George'a Berkeleya oraz Davida Hume'a.

Można wyróżnić empiryzm metodologiczny, który głosi nieistnienie sądów syntetycznych a priori i empiryzm genetyczny, który głosi, że umysł ludzki jest pierwotnie pozbawiony treści poznawczych (umysł jako tabula rasa - "niezapisana tablica"), dopiero doświadczenie bezpośrednio lub pośrednio powoduje zapełnienie tej pustki sądami. Skrajną postacią empiryzmu genetycznego jest sensualizm, który głosi, że nie ma niczego w umyśle, czego nie było wpierw w zmysłach. Poglądem przeciwstawnym do empiryzmu genetycznego jest natywizm.

Z nurtu "różowego" empiryzmu wykształciło się szereg innych prądów filozoficznych: kantyzm, pozytywizm, pozytywizm logiczny oraz fenomenologia.

·         Racjonalizm filozoficzny - filozofia zakładająca możliwość poznania prawdy z użyciem samego rozumu - w wersji mocnej negujący rolę innych sposobów poznania: danych zmysłowych, doświadczenia, intuicji etc.; w wersji słabszej uznających drugorzędną ich rolę. Racjonalistyczna filozofia budowała systemy oparte na aksjomatach, z których poprzez dedukcję próbowała wywieść kompletny obraz świata. Filozofia racjonalistyczna została zapoczątkowana w filozofii greckiej (eleaci), a w nowożytnej postaci wywodzi się od Kartezjusza. W filozofii anglosaskiej bywa nazywana racjonalizmem kontynentalnym.

·         Racjonalizm światopoglądowy - współczesny ruch filozoficzno-światopoglądowy zapoczątkowany w XVIII w. w krajach anglosaskich (Wielka Brytania, USA), który zakłada możliwość dojścia do prawdy z użyciem samego rozumu i doświadczenia, bez odwoływania się do czynników irracjonalnych, takich jak wiara religijna czy emocje.

·         Racjonalizm w sensie metody naukowej to ogólne podejście do zdobywania wiedzy polegające na porządkowaniu zasobów wiadomości według z góry ustalonego porządku.

Ontologia lub metafizyka (por. metafizyka klasyczna) - podstawowy obok epistemologii dział filozofii starający się badać strukturę rzeczywistości i zajmujący się problematyką związaną z pojęciami bytu, istoty, istnienia i jego sposobów, przedmiotu i jego własności, przyczynowości, czasu, przestrzeni, konieczności i możliwości.

Choć termin ontologia pojawił się dopiero w erze nowożytnej, już starożytni Grecy snuli rozważania nad istotą bytu. Pierwsi filozofowie - presokratycy - koncentrowali się na próbach rozwiązania tzw. zagadnienia arche, szukając odpowiedzi na pytanie co stanowi prazasadę i praprzyczynę rzeczywistości. Powstało wiele sprzecznych i wykluczających się odpowiedzi, co sprawiło, że zagadnienie arche straciło zainteresowanie na rzecz kwestii, które dziś określilibyśmy mianem humanistycznych. Zarówno sofiści jak i Sokrates koncentrowali swoje rozważania na etyce i innych kwestiach nie związanych bezpośrednio z teorią bytu. Dopiero dwaj najwięksi filozofowie starożytności - Platon i Arystoteles sprawili, że zagadnienia ontologiczne znalazły się w centrum rozważań filozoficznych. Platon, budując teorię idei, wprowadza do filozofii nową kategorię transcendencji, Arystoteles zaś stworzył dualizm materii i formy. Po Arystotelesie, w epoce hellenistycznej, nastąpił odwrót od kwestii przyrodniczych na rzecz etycznych.

Epistemologia (etym. gr. ἐπιστήμη, episteme - "wiedza; umiejętność, zrozumienie", λόγος, logos - "nauka; myśl") albo teoria poznania, ewentualnie gnoseologia - dział filozofii zajmujący się relacjami między poznawaniem, poznaniem a rzeczywistością. Epistemologia rozważa naturę takich pojęć jak: prawda, przekonanie, sąd, spostrzeganie, wiedza czy uzasadnienie.

Historiozofia, filozofia dziejów, filozofia historii - refleksja nad sensem i istotą dziejów rozumianych jako całość uporządkowanych lub nie zmian - zachodzących w czasie. Podstawowe problemy historiozofii to: 1) Czy istnieje uporządkowany proces historyczny (sens dziejów), czy też może dzieje mają charakter przypadkowy? 2) Czy dzieje zależą od jednostek, czy też może są zdeterminowane przez jakieś wewnętrzne lub zewnętrzne (np. ekonomiczne) prawa? (zobacz materializm historyczny, determinizm, indeterminizm). 3) Czy każde wydarzenie historyczne ma charakter niepowtarzalny i indywidualny, czy też może istnieje jakaś powtarzalność w historii? (zobacz mit wiecznego powrotu). 4) Czy dzieje mają charakter finalny (posiadają jakiś ostateczny cel), czy są procesem nieskończonym? (zob. finalizm).

Filozofię historii należy odróżnić od metodologii historii, która (przy wzajemnym przenikaniu się obu dziedzin wiedzy) zajmuje się nie ogólną refleksją nad historią jako dziejami, ale nad historią jako historiografią, nauką humanistyczną której przedmiotem są dzieje.

Etyka (z gr. ἦθος ethos - "zwyczaj") – dział filozofii zajmujący się badaniem moralności i tworzeniem systemów myślowych, z których można wyprowadzać zasady moralne.

2- Podstawowe pojęcia związane z etyką : rozróżnienie moralności i etyki, pojęcie wartości.

Etyki nie należy mylić z moralnością. Moralność, to z formalnego punktu widzenia zbiór dyrektyw w formie zdań rozkazujących w rodzaju: "Nie zabijaj", których słuszności nie da się dowieść ani zaprzeczyć, gdyż zdania rozkazujące niczego nie oznajmiają. Celem etyki jest dochodzenie do źródeł powstawania moralności, badanie efektów jakie moralność lub jej brak wywiera na ludzi oraz szukanie podstawowych przesłanek filozoficznych, na podstawie których dałoby się w racjonalny sposób tworzyć zbiory nakazów moralnych. Poglądy etyczne przybierają zwykle formę teorii, na którą składa się zespół pojęć i wynikających z nich twierdzeń, na podstawie których można formułować zbiory nakazów moralnych. Teorie etyczne mogą być zarówno próbą udowadniania słuszności funkcjonujących powszechnie nakazów moralnych, jak i mogą stać w ostrej opozycji do powszechnej moralności, kwestionując zasadność części bądź nawet wszystkich aktualnie obowiązujących w danym społeczeństwie nakazów.

Wartości to przedmioty i przekonania, determinujące względnie podobne przeżycia psychiczne i działania jednostek. W rozumieniu kulturowym wartości to powszechnie pożądane w społeczeństwie przedmioty o symbolicznym charakterze oraz powszechnie akceptowane sądy egzystencjonalno-normatywne (orientacje wartościujące).

System wartości to zespół wartości uporządkowany według stopnia ważności. Powiązania między wartościami nie są wyłącznie liniowe. Do ujawnienia hierarchii wartości dochodzi najczęściej w sytuacji konfliktowej, gdy konieczny jest wybór i rezygnacja z danych wartości.

Wartością może być dowolny przedmiot, idea lub instytucja któremu jednostka przypisuje ważną rolę w życiu, a dążenie do jego osiągnięcia traktowane jest jako konieczność ze względu na zaspokajanie potrzeb jednostki. Zewnętrznym przejawem wartości jest obserwowalne zachowanie.

Wartości pełnią rolę kryteriów wyboru dążeń ogólnospołecznych, są standardem integracji jednostki ze społeczeństwem, różnicują społeczną sferę osobowości ludzkiej.

Wartości to cechy stanowiące o nieprzeciętnych walorach kogoś lub czegoś.

Typy wartości [edytuj]

§         wartości autoteliczne – autonomiczne, naczelne, centralne, zajmujące najważniejsze miejsce w hierarchii wartości, realizacja tych wartości jest dobrem samym w sobie

§         wartości instrumentalne – podrzędne, o niższym znaczeniu, są elementem pomocniczym w osiąganiu wartości najwyższych (autotelicznych) mają one charakter wykonawczy, służą w wykonywaniu celów wyższych.

§         wartości uznawane - mają genezę społeczną, są związane z przekonaniami określającymi ich obiektywne znaczenie w otoczeniu społecznym

§         wartości odczuwane - wywodzą się z indywidualnych skłonności człowieka i są związane z emocjami, odczuwaniem ich atrakcyjności)

§         wartości zinternalizowane – rzeczywiście uznawane, poprzez które jednostka określa siebie samą, są to jej wartości

3-Idealizm platoński

Idealizm platona Idealizm platoński - jest to idea absolutna, pewna, niezmienna, oparta na zasadach hierarchii, ale nie jest okrutna. Jest to idea ponadczasowa. Jego realny świat jest światem idei, a to co my nazywamy rzeczywistością, rzeczywistością nie jest.
Platon uważał, że istnieją dwa światy: świat idei i świat odbijający te idee. Świat idei jest doskonały - jest identyczny z bóstwem bądź stanowi jego twór, jest absolutny, jego prawa są niezmienne i trwałe; jest także oparty na zasadach hierarchii - świat odbijający idee jest niedoskonałym odbiciem tego pierwszego.

Krytyka demokracji wg. Platona Według Platona demokracja to ustrój najbardziej chwiejny: cechują go: brak dyscypliny społecznej i respektu dla władzy, anarchia, brak kompetencji rządzących i demoralizacja wśród ludu. Zręczny demagog nie ma trudności w zapanowaniu nad motłochem. Demokracja prowadzi nieuchronnie do tyranii.

Sprawiedliwość według platona. Kategoria sprawiedliwości - dla Platona określona jest mianem dikaiosine. Nie wolno utożsamiać sprawiedliwości z suwerennością i wolnością. Ludzie rodzą się z określonymi predyspozycjami i te umiejętności doprowadzają do wymiany tych umiejętności, a to rodzi konflikty i potrzeba kogoś kto nad tym zapanuje. To rodzi potrzebę utworzenia państwa. Platon uważa, że sprawiedliwe działania to nie tylko te, które nie przynoszą szkody innym, ale także, te które mają na uwadze ich dobro. Dobro jednostki stawia ponad interesem państwa. Uważa, że "sprawiedliwość” polega na oddaniu każdemu tego, co mu się należy”. Sprawiedliwość w jej podstawowym rozumieniu, jest najważniejszą doskonałością każdego człowieka, Jest dzielnością, zaletą człowieka jako człowieka.

Platońska polis idealna Zdaniem Platona wszystkie polis rzeczywiste ulegają degeneracji. Nie ma rzeczy stałej. Żeby zapewnić trwałość państwu tworzymy polis idealną. Państwo tworzy hierarchię. Hierarchia jest oparta na rozumie. Podporządkowanie jest z pewną logiką. Jest to odzwierciedleniem duszy. Polis idealna to taka, którą rządzi idea uniwersalnego dobra i sprawiedliwości. W państwie wszystko musi mieć charakter powszechny - nie ma tu miejsca na indywidualność, lecz jedynie najbardziej ogólne zasady, wzorce. Państwo jest jednym organizmem, wszyscy obywatele muszą mieć ten sam cel; jest to warunek ładu. Państwo musi być rządzone przez filozofów; do państwa należą ci którzy są mu potrzebni, przydatni: władcy-filozofowie, wojsko i rzemieślnicy. Idealna polis jest stanowa, każdy ma ściśle określone miejsce. Cnotą władców jest mądrość, wojska-męstwo a rzemieślników-panowanie nad sobą. Państwo musi być ascetyczne; konieczne jest wyrzeczenie się wszelkich dóbr doczesnych. Ma panować komunizm - nie jest to rozumiane jako wspólne posiadanie ale jako wyrzeczenie się prawa do posiadania tego państwa

4-PRAWO NATURALNE

Prawo naturalne - (łac. ius naturale) zespół zasad mających kierować życiem człowieka. Zwolennicy teorii prawa naturalnego uznają je za wspólne wszystkim kulturom. Ma ono łączyć wszystki...