Marek Robak ZARZU�CIE SIE� Biblioteka �WI�ZI" Tom 136 Marek Robak ZARZU�CIE SIE� Chrze�cijanie wobec wyzwa� internetu Biblioteka �WI�ZI" Warszawa 2001 � Copyright by Biblioteka �Wi�zi", Warszawa 2001 Projekt oktadki i stron tytu�owych AgrafA Redaktor ksi��ki J�zef Majewski WPROWADZENIE ISSN 0519-9336 ISBN 83-88032-42-9 Biblioteka �Wi�zi", Warszawa, ul. Kopernika 34 Tel. ( + 48 22)827 27 17 Fax (+48 22) 826 79 63 e-mail: wiez@free.ngo.pl http://free.ngo.pl/wiez Wydanie I Sktad i korekta: �Nowy Dziennik" Sp. z o.o., Warszawa, ul. Lwowska 11 m. 1 Druk i oprawa: Drukarnia �Petit", Otwock, ul. Inwalid�w Wojennych 14 Printed in Poland Cena 20 zl W ostatniej dekadzie dwudziestego stulecia wiele kraj�w prze�y�o prawdziw� rewolucj� informacyjn�. Znana dotych- czas w�skim rzeszom specjalist�w rozleg�a sie� ��cz�ca lokal- ne sieci komputerowe, nazwana internetem (czyli mi�dzysie- ci�), sta�a si� niezwykle popularnym i �atwym w u�yciu narz�- dziem komunikacji. Wywar�o ono wp�yw nie tylko na rynek informatyczny, w kt�rym internet stal si� najwa�niejszym sek- torem, ale tak�e na inne media oraz na gospodark�. Po nowe narz�dzie zaczynaj� coraz cz�ciej si�ga� religie i Ko�cio�y chrze�cija�skie. Internet wprowadzi� now� jako�� komunikacji, w kt�rej zanika podzia� mi�dzy nadawc� i odbiorc� komunikatu, ka�- dy u�ytkownik mo�e si� wcieli� w obie te role. Prowadzone w Stanach Zjednoczonych badania pokazuj�, �e internet stopniowo wypiera inne �rodki przekazu, szczeg�lnie tele- wizj�. Nie oznacza to, �e zast�pi stare media, niemniej jednak na prze�omie XX i XXI wieku jest najszybciej rozwijaj�cym si� �rodkiem komunikacji. Przez pierwszych dwadzie�cia lat istnienia elektronicznej sieci trudno by�o przypuszcza�, �e sta- nie si� ona powszechnie u�ywanym �rodkiem komunikacji. W latach dziewi��dziesi�tych w internecie publikowano coraz wi�cej. Stawa� si� on coraz cenniejszym �r�d�em infor- macji, pocz�wszy od rozk�adu jazdy autobus�w, a na bazie da- nych obowi�zuj�cego prawa sko�czywszy. Coraz ch�tniej ko- rzystali z tego medium katolicy � zar�wno pojedynczy chrze�cijanie i ma�e wsp�lnoty parafialne, jak te� du�e insty- WPROWADZENIE tucje ko�cielne. Internet zacz�� budzi� coraz wi�ksze zainte- resowanie specjalist�w z r�nych dziedzin. Przesta� by� bo- wiem traktowany jedynie jako rodzaj informatycznej sieci; co- raz cz�ciej zauwa�ano, i� internet staje si� zjawiskiem spo- �ecznym. Pojawi�y si� pierwsze badania socjologiczne, kt�rych autorzy pr�bowali policzy� u�ytkownik�w sieci. Psychologo- wie zacz�li analizowa� wp�yw tego medium na jednostk�, gdy okaza�o si�, �e od sieci mo�na si� uzale�ni�. Od kilku lat inter- netem zajmuj� si� ekonomi�ci, badaj�c potencjalny rynek elektronicznego handlu i op�acalno�� takich inicjatyw. Coraz cz�ciej stawiane s� te� pytania o skutki, jakie dla spo�e- cze�stw b�dzie mia� ogrom dost�pnych w internecie informa- cji, oraz o moralno�� zachowa� u�ytkownik�w sieci wobec zalewu pornografi� i wulgarno�ci�. Obecnie w Polsce do internetu ma dost�p ponad 5 min os�b. Z sieci korzysta co drugi ucze� i student oraz co druga osoba z wy�szym wykszta�ceniem. Dost�p do internetu maj� najcz�ciej osoby m�ode, mieszka�cy miast, co trzeci mene- d�er i co czwarta osoba o wysokich dochodach. Rola elektro- nicznej sieci b�dzie wi�c dalej ros�a, gdy dzisiejsi studenci zaczn� wykorzystywa� swoje umiej�tno�ci w pracy, a mene- d�erowie w przedsi�biorstwach. Czy teologia mo�e przemilcze� zjawisko internetu? Zasyg- nalizowane tu problemy socjologiczne, psychologiczne, etycz- ne, ekonomiczne i informatyczne domagaj� si� interpretacji tak�e w �wietle Objawienia. Tymczasem g�os teologii w tej dziedzinie jest wyj�tkowo cichy. Niniejsza ksi��ka pragnie ten g�os wzmocni�. Poprzez refleksj� nad problemem �cz�owieka w sieci" i �Boga w sieci", ostatecznie zmierza ona do odpo- wiedzi na pytanie o �Ko�ci� w sieci", a przede wszystkim o mo�liwo�ci wykorzystania nowego medium w polskim dusz- pasterstwie. Dotychczas Ko�ci� nie wyda� oficjalnego dokumentu, kt�- ry zajmowa�by si� ca�o�ciowo zjawiskiem internetu. Istniej� jednak dokumenty, gdzie wspomina si� to medium. Pierwsz� WPROWADZENIE wa�n� wypowiedzi� jest or�dzie Jana Paw�a II na XXIV �wia- towy Dzie� �rodk�w Spo�ecznego Przekazu Misja Ko�cio�a w erze komputer�w (24 stycznia 1990 r.)1. Wspominaj�c o roz- woju technologii komputerowej, Papie� zauwa�a, �e Ko�ci� otrzyma� nowe �rodki realizacji swojej misji. W wydanym jedena�cie lat p�niej or�dziu Jan Pawe� II � po raz pierwszy w dokumencie tej rangi � u�ywa s�owa �internet", zwracaj�c uwag� na pozytywne mo�liwo�ci tego �rodka przekazu w ko- munikowaniu religijnej informacji i ko�cielnego nauczania. Mottem tego or�dzia sta�y si� s�owa Jezusa Chrystusa: �Co m�wi� wam w ciemno�ci, powtarzajcie na �wietle, a co us�y- szycie na ucho, rozg�aszajcie na dachach"(Mt 10, 27)2. 0 potrzebie wykorzystanie internetu wspomina te� lako- nicznie Drugi Polski Synod Plenarny. W dokumencie �Ewan- gelizacja kultury i �rodk�w spo�ecznego przekazu"3 autorzy po�wi�cili dwa punkty wykorzystaniu elektronicznej sieci. W nr. 49 wymieniono z nazwy dwa serwisy: �Mateusza" i �Opok�". Natomiast w nr. 90 czytamy: �Internet stanowi ogromn� pomoc w docieraniu do r�nego rodzaju informacji. Dlatego, chocia� s�usznie Ko�ci� krytykuje �za�miecanie� internetu, winno si� tak�e dostrzega� wielkie mo�liwo�ci tego medium i wykorzystywa� je w celu szerzenia Dobrej Nowiny. Nale�y zatem dba� m.in. o zak�adanie i odnawianie katolic- kich stronic WWW". Wspomnie� te� trzeba og�lne wypowiedzi Ko�cio�a na te- mat medi�w, z kt�rych do najwa�niejszych nale�y Dekret o �rodkach Spo�ecznego Przekazywania My�li �Inter mirifi- 1 Jan Pawet II, Misja Ko�cio�a w erze komputer�w. Papieskie or�dzie na XXIV �wiatowy Dzie� �rodk�w Spo�ecznego Przekazu, �L'Osservatore Ro- mano" 1990 nr ll,s. 1-3. 2 Jan Pawet II, Rozg�aszajcie na dachach. Ewangelia w dobie globalnej komunikacji. Or�dzie Papie�a na XXXV �wiatowy Dzie� �rodk�w Spo�ecznego Przekazu, �Wiadomo�ci KAP 2001 nr 5, s. 18. 3 II Polski Synod Plenarny, Ewangelizacja kultury i �rodk�w spo�ecznego przekazu. Warszawa-Pozna� 2001, s. 101-124. 8 WPROWADZENIE ca" Soboru Watyka�skiego II. W dokumentach tych Ko�ci� deklaruje ch�� korzystania z medi�w, a tak�e potrzeb� ich w�a�ciwego wykorzystania i odpowiedniego wychowania od- biorc�w. CZ�OWIEK W SIECI v/n Za stechnicyzowan� rzeczywisto�ci� sieci komputerowych kryj� si� r�ne wizje �wiata, sposobu jego poznawania, wresz- cie samego cz�owieka. Wsp�czesne publikacje na temat in- ternetu koncentruj� si� na podawaniu szczeg�owych infor- macji o rozwoju elektronicznej sieci, raczej nie kwapi�c si� do spojrzenia na internet w szerszej perspektywie. P�jd� pod pr�d tej tendencji. Techniki tworzenia rzeczywisto�ci wirtualnej stawiaj� pyta- nie o relacj� mi�dzy �wiatem realnym a tym wykreowanym przez komputery. Nabiera ono jeszcze wi�kszej wagi w obli- czu gro�by ucieczki cz�owieka z realnego �wiata w rzeczywis- to�� wirtualn�. Wielka ilo�� informacji w internecie, b�d�ca pocz�tkowo przedmiotem zachwytu, oceniana jest coraz bar- dziej krytycznie. Nadmiar danych mo�e bowiem utrudnia�, a nie u�atwia� poznawanie �wiata i relatywizowa� poj�cie prawdy. Nowe pytania rodz� si� tak�e w antropologii. Z jed- nej strony, w wyniku prac nad stworzeniem sztucznej inte- ligencji cz�owiek zosta� sprowadzony do roli biologicznego mechanizmu, zr�wnywany ze zwierz�tami i przedmiotami. Z drugiej strony, nowe mo�liwo�ci kreowania �wiata za po- �rednictwem komputer�w niekiedy prowadz� do uznania cz�owieka za stw�rc� nowego �wiata. Wszystkie te zagadnie- nia rodz� nowej jako�ci problemy etyczne. CYBERPRZESTRZEN PYTANIE O RZECZYWISTO�� Gwa�towny rozw�j multimedialnych technik otworzy! przed u�ytkownikami komputer�w �wiat nowych dozna�. Dotych- czas mieli mo�liwo�� obejrzenia filmu, w kt�rym byli co najwy- �ej postronnymi obserwatorami. Teraz mog� ju� ogl�da� film ze sob� w roli g��wnej. Na�ladowanie rzeczywisto�ci z wyko- rzystaniem osza�amiaj�cej grafiki i d�wi�ku doprowadzi�o do stworzenia poj�cia rzeczywisto�ci wirtualnej. Wraz z narodze- niem si� internetu, kt�ry nie tylko poszerza� gry o mo�liwo�� w��czenia si� do nich kolejnych u�ytkownik�w, ale sta� si� no- w� jako�ci� czy wr�cz nowym �wiatem, pytanie o istnienie �wiata realnego niezwykle si� skomplikowa�o. NARODZINY KOMPUTEROWEJ FIKCJI Na prze�omie lat siedemdziesi�tych i osiemdziesi�tych XX stulecia na rynku pojawi�o si� kilka modeli tzw. komputer�w domowych (ang. home computer). Ze wzgl�du na stosunkowo nisk� cen�, mo�liwo�� pod��czenia do zwyk�ego telewizora i magnetofonu, bez potrzeby zakupu dodatkowych urz�dze�, cieszy�y si� du�ym zainteresowaniem klient�w. Pierwsze mo- dele, jak ZX 80 i ZX 81 firmy Sinclair, mog�y pracowa� jedy- nie w tzw. trybie tekstowym. Jednak producenci sprz�tu szyb- ko si� zorientowali, �e komputer domowy powinien m�c wy- �wietla� jak najlepsz� grafik� i odtwarza� d�wi�k. Mo�liwo�- ciami tymi dysponowa�a rodzina o�miobitowych kompute- r�w, takich jak ZX Spectrum, Atari XL/XE, Commodore 64, CYBERPRZESTRZEN. PYTANIE O RZECZYWISTO�� 13 Macintosh Apple II i Amstrad/Schneider CPC 464, kt�re za- pe�ni�y rynek w pierwszej po�owie lat 80. Dla urz�dze� tych powsta�y setki gier, kt�re w tamtych czasach zachwyca�y efek- tami graficznymi i d�wi�kowymi. Gry sta�y si� jednym z naj- popularniejszych zastosowa� komputera; wiele uwagi po- �wi�ca�y im pisma komputerowe, gracze bili tak�e rekordy punktacji i wymieniali si� mi�dzy sob� wskaz�wkami, jak przej�� do nast�pnego etapu jednej z gier. Od tego czasu trwa nieprzerwanie proces technologicznego udoskonalania komputer�w. Celem, jaki stawiaj� sobie tw�r- cy uk�ad�w elektronicznych i oprogramowania, jest mo�liwie najwierniejsze oddanie rzeczywisto�ci za pomoc� obraz�w, muzyki, odg�os�w i innych czynnik�w. K...
amicusveritas