Testament
Polskie prawo dopuszcza następujące rodzaje testamentów:
· testamenty zwykłe:
o testament własnoręczny (holograficzny);
o testament notarialny;
o testament urzędowy (allograficzny);
· testamenty szczególne;
o testament ustny;
o testament podróżny (na statku / w samolocie);
o testament wojskowy.
àzdolność testowania: 18 lat, 16lat i zawarcie małżeństwa, brak ubezwłasnowolnienia
àTestament szczególny traci moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu. Bieg terminu ulega zawieszeniu przez czas, w ciągu którego spadkodawca nie ma możności sporządzenia testamentu zwykłego. (art. 955 kc)
àOsoba, u której znajduje się testament, obowiązana jest złożyć go w sądzie spadku, gdy dowie się o śmierci spadkodawcy. Kto bezzasadnie uchyla się od wykonania powyższego obowiązku, ponosi odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę. Ponadto sąd spadku może nałożyć na uchylającego się grzywnę.
àSąd dokonuje otwarcia i ogłoszenia testamentu, gdy ma dowód śmierci spadkodawcy. Nie ma obowiązku zawiadomienia zainteresowanych osób. Nie bada ważności.
Testament własnoręczny
Testament własnoręczny czyli holograficzny to testament:
· napisany w całości pismem ręcznym osobiście przez spadkodawcę;
· podpisany własnoręcznie przez spadkodawcę;
· opatrzony datą (nieważność względna).
Nie będzie ważny testament napisany na maszynie, a jedynie podpisany ręcznie. Cały tekst powinien być napisany odręcznie, i to osobiście przez spadkodawcę. Tekst powinien być również podpisany własnoręcznie przez spadkodawcę. Podpis obejmuje imię i nazwisko i najlepiej, aby był czytelny, to bowiem wykluczy potrzebę dokonywania jakichkolwiek czynności interpretacyjnych i zapewni bezpieczeństwo rozporządzeniu testamentowemu.
Testamentem może być również list napisany i podpisany własnoręcznie przez spadkodawcę, w którym zawarto całościowe albo częściowe rozporządzenie majątkiem na wypadek śmierci.
W pewnym wypadkach możliwe jest podpisanie testamentu nieczytelnie czy samym imieniem lub pseudonimem (gdy np. z treści testamentu wynika tożsamość testatora: „ja, niżej podpisany Jan Kowalski...” albo gdy testator w obrocie prawnym występował właśnie pod samym imieniem, a z treści testamentu nie wynikają wątpliwości w tym zakresie). Warto jednak podpisać się czytelnie i pełnym imieniem i nazwiskiem – chodzi o bezpieczeństwo majątku.
Podpis powinien znaleźć się pod testamentem. Jeżeli znajdzie się w innym miejscu, niezbędna będzie interpretacja testamentu, aby stwierdzić, czy podane tam imię i nazwisko to rzeczywiście podpis, bowiem cały dokument jest pisany ręcznie i może się okazać, że podanie imienia i nazwiska nie oznacza podpisu. Podpis w innym miejscu, niż pod rozporządzeniem, występuje często, gdy testator pisze, iż zamierza rozporządzić mieniem w następujący sposób (tu podpis), a następnie przytaczane są poszczególne postanowienia testamentu.
Brak daty nie powoduje nieważności testamentu, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do jego treści lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów.
Testament notarialny
Testament przygotowany w formie aktu notarialnego zawiera wszelkie elementy przewidziane dla aktu notarialnego, zna je zatem bardzo dobrze notariusz. Podczas spisywania testamentu w formie aktu notarialnego warto pamiętać, iż
· spadkodawca powinien złożyć przed notariuszem oświadczenie swojej woli, jeżeli podpisze jedynie tekst przygotowany przez notariusza i spadkobiercę, to taki testament będzie nieważny;
· jeżeli spadkodawca nie umie lub nie może się podpisać, notariusz powinien uczynić wzmiankę na ten temat w treści testamentu pod rygorem jego nieważności;
· odpis aktu notarialnego zawierającego testament nie jest testamentem; jedynie oryginał pozostający u notariusza jest testamentem, i tylko wypis jest z nim równoznaczny.
Maksymalna stawka notarialna za sporządzenie testamentu wynosi 50zł.
W piśmiennictwie niektórzy autorzy podają możliwość sporządzenia testamentu notarialnego przez konsula.
Testament allograficzny
Testament allograficzny to testament sporządzony:
· poprzez złożenie oświadczenia ustnego;
· w obecności min. dwóch świadków (mogą to być również osoby wymienione w testamencie);
· wobec:
o wójta, burmistrza, prezydenta miasta;
o starosty;
o marszałka województwa;
o sekretarza powiatu albo gminy;
o kierownika USC;
· spisany w protokole;
· z podaniem daty sporządzenia oświadczenia spadkodawcy;
· odczytany spadkodawcy w obecności świadków;
· podpisany przez świadków oraz spadkodawcę (jeżeli spadkodawca nie może podpisać, trzeba podać to w protokole ze wskazaniem przyczyny).
Takiego testamentu nie mogą sporządzić osoby głuche i nieme.
Uprawnionym do przyjęcia oświadczenia spadkodawcy jest każdy podmiot wchodzący w skład zarządu gminy: wójt albo burmistrz czy prezydent miasta, także ich zastępcy i pozostali członkowie zarządu.
W praktyce oświadczenie składane jest w drodze dyskusji, wymiany zdań, wyjaśnień itp. Nikt nie wymaga, aby spadkodawca oświadczył bezbłędnym językiem i płynnie swoją wolę, nie posiada bowiem stosownego wykształcenia ani doświadczenia w tym zakresie.
Brak daty nie powoduje nieważności testamentu, o ile nie powoduje to wątpliwości co do daty sporządzenia testamentu (wątpliwość tę usuwa się w postępowaniu sądowym). Dopuszczalne jest zatem wpisanie daty maszynowo po podpisie (oczywiście może to jednak nasuwać wątpliwości, czy data została naniesiona w dniu sporządzenia testamentu i odpowiada stanowi faktycznemu.
Testament ustny
Testament ustny to testament sporządzony jeżeli zachodzą okoliczności szczególne:
· obawa rychłej śmierci spadkodawcy („obawa rychłej śmierci” a nie tylko „obawa śmierci”, nie dotyczy zamiaru samobójczego, chorób prowadzących nieuchronnie do śmierci gdy brak jest dodatkowych oznak nagłego pogorszenia stanu zdrowia, niezbędne są obiektywne okoliczności, nie tylko subiektywne przekonanie spadkodawcy)
· wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu nie jest możliwe lub jest bardzo utrudnione.
Ta forma testamentu pozwala na złożenie oświadczenia ustnego w obecności minimum trzech świadków.
Treść testamentu ustnego powinna być później stwierdzona w ten sposób, że:
· jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie, albo
· w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku wszyscy świadkowie złożą przed sądem zgodne zeznanie; jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.
Testament na polskim statku / w samolocie
Testament taki można sporządzić:
· podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym;
· przed dowódcą statku lub jego zastępcą;
w ten sposób, że:
· spadkodawca oświadcza swą wolę dowódcy statku lub jego zastępcy;
· w obecności dwóch świadków;
· dowódca statku lub jego zastępca spisuje wolę spadkodawcy, podając datę jej spisania,
· pismo to w obecności świadków odczytuje spadkodawcy,
· po czym pismo podpisują spadkodawca, świadkowie oraz dowódca statku lub jego zastępca.
Jeżeli spadkodawca nie może podpisać pisma, należy w piśmie podać przyczynę braku podpisu spadkodawcy. Jeżeli zachowanie tej formy nie jest możliwe, można sporządzić testament ustny, np.: gdy dowódca nie może przyjąć oświadczenia. Możliwy jest podpis elektroniczny kwalifikowany (np. wysłanie maila).
Testament podróżny ma charakter testamentu alograficznego z tym że mogą z niego skorzystać również głusi i niemi.
Testamenty wojskowe (na podstawie rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej)
Testament wojskowy może być sporządzony tylko w czasie:
· mobilizacji;
· wojny;
· przebywania w niewoli.
Testamenty wojskowe mogą sporządzać:
· żołnierze Sił Zbrojnych pełniący czynną służbę wojskową;
· pracownicy cywilni zatrudnieni w Siłach Zbrojnych;
· osoby cywilne towarzyszące Siłom Zbrojnym, a mianowicie:
o członkowie personelu stowarzyszenia "Polski Czerwony Krzyż" i innych stowarzyszeń udzielających pomocy wojskowej służbie zdrowia;
o osoby wykonujące czynności duszpasterskie w Siłach Zbrojnych,
o członkowie służb pomocniczych i inne osoby wykonujące świadczenia osobiste na rzecz Sił Zbrojnych.
· również inne osoby cywilne niż wymienione wyżej, jeżeli znajdują się na obszarze będącym pod wyłącznym zarządem organów wojskowych albo na jednostce pływającej Marynarki Wojennej lub na statku powietrznym należącym do Sił Zbrojnych.
Testament wojskowy może być sporządzony według jednej z następujących form:
· spadkodawca oświadcza swą ostatnią wolę ustnie sędziemu wojskowemu, który spisuje ją w protokole z podaniem miejsca i daty jego sporządzenia, odczytuje protokół spadkodawcy i sporządza o tym wzmiankę; następnie protokół podpisują spadkodawca i sędzia, a jeżeli spadkodawca nie może się podpisać, sędzia wojskowy powinien zamieścić w protokole uwagę wyjaśniającą powód braku podpisu spadkodawcy;
· spadkodawca oświadcza swą ostatnią wolę ustnie w obecności dwóch świadków jednocześnie obecnych, z których jeden spisuje wolę spadkodawcy, podając miejsce i datę jej spisania, a następnie tak sporządzony testament podpisują spadkodawca i dwaj świadkowie;
· jeżeli spadkodawca nie może się podpisać, oświadcza ustnie swą ostatnią wolę w obecności trzech świadków jednocześnie obecnych, z których jeden spisuje wolę spadkodawcy podając miejsce i datę jej spisania wraz z wyjaśnieniem powodu braku podpisu spadkodawcy; tak sporządzony testament po odczytaniu go spadkodawcy i dokonaniu o tym wzmianki podpisują wszyscy trzej świadkowie;
· w razie obawy rychłej śmierci spadkodawcy wskutek odniesionych ran lub choroby albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie formy testamentu określonej wyżej jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, testament wojskowy może być sporządzony również w tej formie, że spadkodawca oświadcza swą ostatnią wolę ustnie wobec dwóch (a nie trzech jak przy testamentach niewojskowych) świadków, choćby niejednocześnie obecnych.
Stwierdzenie treści testamentu sporządzonego w obawie rychłej śmierci następuje później w ten sposób, że:
W sytuacjach, gdy można sporządzić testament wojskowy, można równie dobrze sporządzić testament w formie niewojskowej, np. testament własnoręczny itp.
NIEWAŻNOŚĆ TESTAMENTU
Art. 58 – sprzeczność z ustawą i zasadami współżycia społecznego, obejście ustawy
Art. 962 – powołanie spadkobiercy pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu
Art. 964 – podstawienie powiernicze
Art. 942 – testament wspólny
Art. 957 – świadek niezdolny do pełnienia tej roli (osoba dla której była w testamencie przewidziana jakakolwiek korzyść, jej małżonek, krewni i powinowaci do 2 stopnia, przysposobienie) – nieważność tylko tego postanowienia chyba że inaczej spadkodawca nie sporządziłby takiego testamentu
Art. 958 – naruszenie formy testamentu
Art. 944 – brak zdolności testowania w chwili sporządzania testamentu bądź działanie przez przedstawiciela
Art. 945 – wada oświadczenia woli
BESKUTECZNOŚĆ TESTAMENTU
àwszelkie przypadki stwierdzenia nieważności
àodrzucenie spadku
àuznanie za niegodnego
àśmierć spadkobiercy przed otwarciem spadku
àupływ terminów do sporządzenia pisma lub zeznań świadków przy testamencie ustnym
Art. 976 – zapis rzeczy oznaczonej co do tożsamości nienależącej do spadku w chwili jego otwarcia albo gdy spadkodawca był zobowiązany do jej zbycia
KIEDY NASTĘPUJE DZIEDZICZENIE USTAWOWE?
è Brak testamentu
è Stwierdzenie nieważności testamentu
è Spadkodawca może stwierdzić w testamencie dzie...
LAW_skrypty