WOŁOSZCZYZNA WOBEC TURCJI W XV-XXVIw.pdf

IMPERIUM OSMAŃSKIE I JEGO DZIEJE

Page 1 of 7

Woþoszczyzna a Turcja

DodaneprzezDarkoldnia03czerwiec2005

PowrótdoDziałTematyczny || PowrótdoDziałArtykułów

WołoszczyznawobecTurcjiwdrugiejpołowieXViwXVIwieku

KsiąŜęwołoski,VladDraculaprzyjmujeambasadorówtureckich

Autortekstu:MarekPrzybyszewski

Źródło:www.historia.terramail.pl

I.Wstęp

OdmomentukiedypaństwotureckieireligiamuzułmańskausadowiłysięnatrwałewEuropie,awłaściwie

najejpołudniowymwschodzie,czyliBałkanach,napolitycepaństwtegoregionuniezwykłąwręczrolę

odgrywałstosunektychpaństwdotegonowegoagresywnegoizmilitaryzowanegomocarstwazajakie

zaczętouwaŜaćOsmańskąTurcję.PolitykawobecTurcjizdominowałanadługiewiekidziałaniakrólów,

ksiąŜątiwojewodówpaństwbałkańskich.WłaśniepolitykaHospodarstwaWołoskiegowobecTurcjijest

tematemniniejszejpracy.Wołoszczyznajakojednozksięstwrumuńskich,odmomentuswegopowstania

naprzełomieXIIIiXIVwieku,zawszepozostawałoworbiciewpływówbądźtowęgrówbądźto,później,

Turków.NiezaznałotoksięstwowpoczątkachswejhistoriipełnejniezaleŜności,ajegohospodarowie

zmienialiprotektorówwzaleŜnościodistniejącychmoŜliwościwykorzystaniasytuacjipolitycznejdla

własnychczęstopartykularnychinteresów,szczególniezaznaczysiętowXVIIwiekuiprzejawiałosięto

sprzedajnictwemurzęduHospodara.

ChoćbyłoononajbardziejnaraŜonenazapędyagresywnegosąsiada,jakimbyłoimperiumosmańskieod

XIVwieku,tojednakwłaśniewładcytegoksięstwanieustawaliwwysiłkachmającychdoprowadzićdo

uzyskaniajaknajwiększejsamodzielności,anawetpodejmowalipierwszepróbyzjednoczeniawszystkich

ziemrumuńskich(Wołoszczyzny,MołdawiiiSiedmiogrodu)widzącwtymjedynysposóbstawienia

skutecznegooporuŜywiołowitureckiemu.MieszkańcyWołoszczyznystaledąŜylidouzyskaniawolności,

mimoiŜniewielebyłomomentówwhistorii,kiedymoglibysięniąnacieszyć.PrawiekaŜdywładcaWołoski,

niezaleŜniezjakiegopochodziłnadania,czyprzyszedłnaczelewojsktureckich,węgierskichczy

mołdawskichzawszeobracałsięprzeciwciemięŜycielomswegoludu.

ZakreschronologicznypracyobejmujedrugąpołowęwiekuXV(tj.Odwstąpienianatronhospodarski

WładaPalownikaw1456r.)icaływiekXVI,aŜdośmierciMichałaWalecznegow1601r.Autorokreślając

wtensposóbzakreschronologicznychceprzedstawićpolitykęwobecTurcjiipróbyuzyskanianiezaleŜności

wpierwszymokresieintensywnychstosunkówłączącychtedwaorganizmypaństwoweojakŜeróŜnych

moŜliwościachiukazaćtęwalkę,niezawszetoczonąnapolachbitew,DawidazGoliatem,jejprzyczynyi

skutki.Literaturapolskojęzycznapoświęconadziejomziemrumuńskichiichstosunkomdosąsiadówjest

naderubogaiwidaćtuszerokiepoledlabadaczy.W1996r.UkazałasiępracaI.Czamańskiej

przybliŜającastosunkiksięstwrumuńskichdoswychsąsiadówwXIViXVwieku.WłaściwiepozawyŜej

wspomnianąpracąiHistoriąRumuniiwostatnimczasienieukazałysięnatympoluŜadnepowaŜniejsze

opracowaniadotycząceziemrumuńskichwXVXVIIIw.Takwięcautorzmuszonybył(zbrakuznajomości

językarumuńskiego)dowykorzystaniajedyniedostępnychmupracwjęzykupolskim.

RozdziałI.WołoszczyznawdrugiejpołowieXVw.

NaWołoszczyźnieWładysławDanzostalw1456r.obalonyprzezsyna,Włada

Diabła,równieŜWłada,zwanegoPalownikiem(Vladłepe),odokrutnego

http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=12

2008-04-06

IMPERIUM OSMAŃSKIE I JEGO DZIEJE

Page 2 of 7

sposobuuśmiercanialudziprzezwbijanieŜywcemnapal,którymhojnie

szafowałwstosunkudoswoichprzeciwników.W1442r.zostaluwięzionywrazzojcemwTurcji.Po

śmierciojcaprzewidzianyprzezTurkównahospodarawołoszczyzny,podczas.wyprawyTureckiejw1449

r.zbiegłdoMołdawiinadwórBogdanaII.WczasierzadówPiotraAronaznalazłschronieniew

Siedmiogrodzie,gdziezyskał,względyJanaHunyadiego.PozwycięstwieWęgrównadTurkamipod

Belgrademprotekcjatautorowała,mudrogędotronuwołoskiego.RządyswojeWładrozpocząłod

zabezpieczeniasięprzedwielkimibojarami,którympodstępniezgotowałprawdziwąmasakrę.Udzielił

natomiastpoparciamieszczaństwurumuńskiemu,wiąŜąc,anawetmordująckupcówsaskichwodwetza

ichkonszachtyzwołoskąopozycjąpolityczną.W1459r.ograniczyłwstępkupcomzagranicznymna

jarmarki,zezwalającimnaudziałjedyniewtrzech,itoodbywającychsięwyłączniewmiejscowościach

nadgranicznych.DrakońskiemetodyWładaniezdusiłyjednakoporubojarów.W1459r.,musiałontoczyć

walkęzpretendentemdotronu,Danem.Wiosną1460r.rozbiłostatecznieDana,któryzginąłwwalce.

KrólMaciejKorwinuznałsłusznośćpretensjiWładaizatwierdziłjegoŜądanieodszkodowaniapienięŜnego

zestronyBraszowapopierającegoDana.

ZTurcjąWładutrzymywałpoczątkowodobrestosunki,któreokupywałharaczem10tys.dukatówrocznie.

JednakjuŜ1459r.odmówiłjednakdalszychwypłat,szczęśliwieuniknąłtureckiejzasadzki,mordujączato

bezlitoscipodstępnychdygnitarzysułtańskichzGiurgiu,azimą1461/62r.wprostzaatakowałtureckie

posiadłościzaDunajemiściągnąłtymsamymnasiebiezwiosną1462r.wielkąwyprawęturecką.Wezwał

wtedycałąludnośćdowalkiizjejpomocąrozbiłnajpierwjednązarmiitureckichwezyraMahmudPaszy.

PodkoniecmajapodTurnustoczyłbitwęzarmiąsułtanaMehmedaII,wktórejdoznałporaŜki.Wycofałsię

aŜpodTîrgovite,aleprzezcałyczasprowadziłwalkępodjazdową.BrakŜywności,epidemiadŜumy,

gwałtownynocnyatakWołochówpodTîrgoviteorazwymordowaniejeńcówtureckichzwykłąmetodą

wbicianapalwyczerpałyizdemoralizowałyarmięturcką,któraponadtozagroŜonabyłamoŜliwością

nadciągnięciaWęgrów.WycofałasięonadoBraiły,atakowanawodwrocieprzezwojskaWłada.Osłabienie

TurkówpostarałasięwykorzystaćopozycjaprzeciwkoWładowi,Władbroniłsięenergicznie,początkowo

osiągnąłprzewagę,aleostatecznieopuszczonyprzezwszystkichzostałwlistopadzieuwięzionyiwydanyw

ręceWęgrów.JegozaprzysięŜeniwrogowiezmiastsaskichzdołaliskompromitowaćgowobecMacieja

KorwinaprzypomocyfałszywychoskarŜeńoantywęgierskieknowaniazTurcją.

WystąpiłprzeciwkoWładowi,atakującKiliętakŜeihospodarmołdawskiStefan,

któregoWładwprowadziłnatron.KilkanaścielatspędziłWładwniewoli,a

późniejnawygnaniunaWęgrzech.RządynaWołoszczyźniezagarnąłRadu

Piękny.FormalniewasalWęgier,faktycznieuzaleŜnionybyłodTurcji,uchodząc

zajejzwolennikainarzędzie.ZtegopowodubyłatakowanyprzezStefana

mołdawskiego,któryw1465r.usadowiłsięwKilli,aod1470r.regularnie

najeŜdŜałswegosąsiada,niszczącm.in.BraiłęiparokrotniewypędzającRadu

Pięknegozkraju.PrzeciwkoRaduStefanmołdawskiwysunąłod1473r.

BasarabaIIIStarego(celBatrin),zwanegotakŜeLaiotaBasarab.W1474r.

pojawiłsięjeszczeBasarabIV,zwanyMłodym(celTinar)lubTepelus,syn

BasarabaII,pokonanyprzezStefana.BasarabStaryutrzymywałsiętylkodzięki

pomocyStefana,aleostateczniepodnaciskiembojarówwszedłwporozumienie

zTurkamiiuzyskałzatwierdzeniePortyotomańakiej.Zmianasytuacjioraz

porozumieniemołdawskowęgierskieotworzyłydrogędlaŜyjącegonawygnaniu

WładaPalownika.W1476r.zpomocąwęgierskąodzyskałontronwołoski,

wyparłszyTurkówwspierającychBasarabaStarego.Jednakw1477r.TurcypowróciliiWładzginąłw

zwycięskiejzresztądlaniegobitwie,przypuszczalniezamordowanyskrytobójczoprzezbojaróww

zamieszaniunaplacuboju.

Źródłaówczesne,zwłaszczasiedmiogrodzkie,przedstawiłyWładajakobezmyślnegookrutnika,pławiącego

sięwkrwiniewinnychofiar.Byłtojednakwładcaniewątpliwiewybitny,któryokrutnymimetodami

usiłowałrealizowaćdwagłównecele:obronęniezawisłościprzedzaborczościątureckąoraz

unowocześnieniepaństwaprzezwzmocnieniepozycjipanującegoipoparciewarstwśrednich.Wobydwu

wypadkachmusiałodojśćdowalkizwielkimibojarami.WładprzegrałgdyŜpodstawy,naktórychopierał

sięjegoprogram,okazałysięzbytkruche.WładzęnaWołoszczyźniezagarnąłBasarabStary,usunięty

zresztąjuŜwlistopadzie1477r.przezStefanamołdawskiegonarzeczBasarabaMłodego.Tenostatni

wkrótcepogodziłsięzTurcją,udzielającjejpomocywojskowejw1481r.Stefanmołdawskipodjąłostatnią

próbępodporządkowaniasobieWołoszczyzny,bijącBasarabaiwprowadzającnatronWładaMnicha

(Călugărul).Razjeszczenaprzełomie1481/82r.BasarabMłodyodzyskałwładzę,zginąłjednak

zamordowany.WładMnichporozumiałsięzTurcjąizostałprzezniązatwierdzonyjakohospodar

Wołoszczyzny,otrzymującprzysłanymuzKonstantynopolasztandarjakosymbolwładzy,uznanejprzez

Turków,nadanejjednakprzezsułtana.

RozdziałII.Utrataniezawisłości

WołoszczyznajuŜwciągudrugiejpołowyXVw.,poupadkuWładaPalownika,byłacorazbardziej

uzaleŜnionaodTurcjimimoprzeciwdziałaniazestronyStefanaWielkiegoiWęgier.Procestenułatwiały

http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=12

2008-04-06

IMPERIUM OSMAŃSKIE I JEGO DZIEJE

Page 3 of 7

silnejuŜwięzygospodarczełączącejązTurcjąorazwalkiwewnętrznemiędzygrupamimoŜnychbojarów.

Bardzosilnestałysięzwiązkitureckoolteńskie,wzmacnianemałŜeństwamipolitycznymitamtejszych

rodówbojarskichzrenegatamipozostającyminasłuŜbiesułtańskiej.PodkoniecXVw.dowielkiego

znaczeniadoszedłródbojarskiCraiovescu,któregoprzedstawicielepełniliurządbanaOlteinii.Zich

poparciakorzystałhospodarRadu,zwanynajczęściejWielkim(RaducelMare,14961508),utrzymujący

dobrestosunkizWęgramiiPolską,leczzabiegającyusilnieopokójzTurcją.HaraczpodwyŜszonoz8do

12tys.dukatówrocznie,corokuhospodarmusiałstawićsięwKonstantynopolu.Niechroniłotoitakkraju

przednajazdamitureckichdowódcówzpogranicza,nieprzestrzegającychpoleceńsułtańskich.Turcy,tak

władzecentralne,jakipograniczne,lokalne,ingerowalicorazczęściejwwewnętrznesprawy

Wołoszczyzny.

PośmierciRaduWielkiegowbrewopozycjiWęgier,TurcyosadzilinatroniehospodarskimsynaWłada

Palownika,MihneazwanegoZłym(MihneacelRau).PróbowałonuniezaleŜnićsięodTurcjiprzypoparciu

Węgier,przezconaraziłsięrodowiCraiovescu.Konfliktskończyłsiew1510r.zupełnąklęskąiśmiercią

Mihnea.Takisamlosiztegosamegopowoduspotkałnastępnegohospodara,którymbyłVlăduŃ,drugisyn

WładaMnicha.W1512r.poniósłonklęskęwstarciupodBukaresztemiwziętydoniewolizostałścięty.W

obydwuwypadkachbojarzyCraiovescu,wypędzeniprzezwładcę,chronilisięzaDunajemipowracaliz

siłamitureckimi.PoobaleniuVlăduŃaCraiovescuwprowadzilinatronNeagoeBasaraba(15121521),syna

marszałkaPirvu.ByłonnarzędziemwrękuCraiovescu,którzywtychokolicznościachzaczęlipopierać

centralizacjęwładzy.PośmierciNeagoeBasarabarozgorzałazaciętawalkaotron,wktórejtokuTurcy

zaczęliprzygotowywaćsiędowprowadzenianaWołoszczyźnieadministracjitureckiej,zaprowadzanejw

prowincjachbałkańskich.Podziałałotojakzimnyprzysznicnazwaśnionestrony,którezgodnieoddały

władzęRadudela(z)AfumaŃi,cieszącemusięstosunkowonajsilniejszympoparciemludności.Jednak

przezkilkalatmusiałontoczyćwalkizTurkami,wczasiektórychkilkakrotniepokonanymusiałopszczać

kraj.

MapaziemrumuńskichówczesnamapazXVIwieku(powiększmapę)

TurcywprowadzilinatronWładysławaIII,alew1523r.ródCraiovescuobaliłgonarzeczRaduBădica,z

koleizamordowanegopodstępnieprzezTurków.W1524r.RadudelaAfumaŃizwycięŜyłWładysława,

pogodzonyzrodzinąCraiovescuizatwierdzonyprzezTurcję.Jednakw1525r.musiałnapewienczas

dzielićwładzęzWładysławem,któryopanowałprzejściowoBukareszt,gdyRaduutrzymałsięwTîrgovite.

HaraczpłaconyTurkomzostałpodwyŜszonydo14tys.dukatów.PośmierciRadudelaAfumaŃiw1529r.i

jegonastępcyBasaraba,TurcyosadzilinatronieMojŜesza(Moise),synaWładysławaIII.Wpływyrodu

Craiovescusięgneływtedyszczytu.Posiadalionidziedzicznietytułwielkiegobanazprawemkaryśmierci,

własnydwór,wojsko,kancelariędyplomatyczną,administracjęnaobszarOltenii,rozdawaliziemięna

prawachwasalnych,sprawowalimecenatkulturalny.Ichpotęgaspowodowałajednakopozycjębojarską,i

w1530r.nadszedłkresichsamowłdztwaahospodarMojŜesziwielkibanBarbuCraiovescuzostalizabici.

Przez15latpośmierciMojŜeszanaWołoszczyźnietoczyłysięciągłewalkiotytułhospodaraawładcybyli

słabiicorazbardziejulegaliTurkom.Gdyw1545r.znówdoszłodobuntuprzeciwRaduPaisie,Turcy

pokonalijegorywali,iwładzęobjąłMirczy,zwanyPastuchem(MirceaCiobanul),synaRaduWielkiego.

OsadzenienatroniekandydatatureckiegonarzuconegosiłąoznaczałokresresztekniezaleŜności

politycznejpaństwawołoskiegowstosunkachmiędzynarodowych.Przełomczwartegoipiątego

dziesięcioleciaXVIwiekuprzyniósłzniesieniereszteksamodzielnościWołoszczyzny.Turcyzmusiwszydo

uległościksięstwarumuńskie,zadbalioto,abypaństwateutrzymaćnastałewszachu.Wtymceluna

północnymbrzeguDunajuutworzylikilkaprzyczółków,obejmującychtwierdze,porty,ikomorycelne,oraz

http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=12

2008-04-06

IMPERIUM OSMAŃSKIE I JEGO DZIEJE

Page 4 of 7

zapleczerolniczezkilkudziesięciuwsinapograniczuzWołoszczyzną.TewydarteWołoszczyźnie

wspomnianeokręgiwojskowoadministracyjnenosiłynazwęraja.Wołoszczyzna,taksamojakiMołdawia,

niepsiadałaporozgromieniuWęgieriwobecugodowegostanowiskaPolski,Ŝadnegooparcia

zewnętrznego,wodróŜnieniuodduŜejautonomiiSiedmiogrodu.PostawaTurcjiwobecpaństwrumuńskich

ulegaławachaniomwzaleŜnościodsytuacjimiędzynarodowejiukładówwewnątrzimperiumosmańskiego,

leczwyraźnierysowałasiętendencjadotraktowaniaichjakozwykłeprowincjeahospodarówjako

wyŜszychurzędnikówsułtańskich.Ogromnekorzyścimaterialne,jakieprzyistniejącymjuŜukładzie

stosunkówosiągałozziemrumuńskichpaństwotureckie,sprawiły,Ŝeniewprowadzonotuadministracji

tureckiej,pozostawiającimautonomię,takŜemoŜnamówićnadaloistnieniuodrębnychpaństw

rumuńskich,zjakkolwiekpowaŜnymiograniczeniami.

HospodarowiewpraktycebylinominowanicowciąguXVIw.stałosięregułą.Nominacjeteniebyły

doŜywotnie,leczzwyczajemtureckimczęstoodwoływanle.Zachowanotylkopewienceremoniał:złoŜenie

hołdusułtanowi,przekazaniejakooznakwładzysztandaru,miecza,koniaikaftana,uroczystąkoronacjęw

kraju.AlehospodarmusiałpozostawićwKonstantynopoluczłonkówrodzinyjakozakładników.Sułtanw

radzieprzybocznej,zwanejterazztureckadywanem,zwyklemiałdonosicieliizdrajców,nadworze

sułtańskimzregułyprzebywalipretendencidotronu,nawolnościalboiwlochach,jednakstanowiący

groźbęiśrodeknacisku.ZmuszonohospodarówdoprzeniesieniarezydencjinaWołoszczyźniezTîrgovite

doBukaresztu,miastaotwartego,nieobronnego.Twierdzerumuńskiezburzono,ograniczonodrastycznie

liczebnośćwojska.TurcynatomiastposiadalisilneoparciewtwierdzachwzdłuŜDunaju,nawybrzeŜu,we

flociewojennej.Hospodaromzabronionoprowadzeniapolitykizagranicznej.Odtejzasadyodstępowano

tylkowyjątkowo.Turcydbali,abyhospodarowieMołdawiiiWołoszczyznyniebyliwzgodzie,wygrywali

jednychprzeciwkodrugim,zwłaszczabardziejniezaleŜnym.DąŜylidotego,bywytworzyćstantrwałego

napięcia,niepewnościidemoralizacjiŜyciapolitycznego,coteŜimsięznakomicieudawało.Nieufność

Turkównietylkodospołeczeństwarumuńskiego,aleihospodarów,skłoniłaichdotraktowaniakrajów

rumuńskichniejakosojusznikawojskowego,ajakoźródłodochodów.Wszystkietrzykrajezobowiązano

dowystawieniapo10tys.Ŝołnierza.ObowiązekobronygranicobciąŜałTurcję.Natomiastnaczołowysunął

siębezlitosnywyzyskekonomiczny.TurcyzawarowalisobieprawowykupuŜywności,zwłaszczazboŜai

bydłapowyznaczonychcenach,około7krotnieniŜszychodrynkowych.Narzuciliswójmonopolhandlu,

ograniczająckontaktyzinnymikrajami,wypierajączrynkumiejscowekupiectwo.

StopniowoziemierumuńskiezaczęłyŜywićznacznączęśćarmiitureckiej,azwłaszczaKonstantynopol.

HaraczpłaconyprzezWołoszczyznęwynosiłw1503r.8tys.dukatów,azkońcemXVIw.osiągnąłpułap

155tys.dukatów.Ponadtowysokość"darów",składanychrzadkoitylkonajwyŜszymdygnitarzomrosław

zastraszającysposób,wiąŜącsięztakimiokolicznościami,jakświętamuzułmańskie,zwłaszczabairam,

wstąpienienatronsułtana,mianowaniedygnitarzypaństwowych(np.wezyra,bejlerbeja,paszów),

hospodarów,ichwizytywKonstantynopolu,przybyciewysłańcówPortydokraju,małŜeństwawrodzinie

sułtańskiejitp.WŜadnymztychwypadkówniewypadałowystąpićzpustymirękami,pamiętająco

podarunkachwgotówce,futrach,koniachitp.dlasułtana,jegorodziny,dworu,urzędników.Ale

największezasobypochłaniałowkońcuuzyskiwanieiprzedłuŜanienominacjihospodarskich.Poczynając

oddrugiegopanowaniaPiotraRaresa(1541)tronyMołdawiiiWołoszczyznybyłydokupienia.Dla

przepłaceniazausznikówsułtanawydawanoolbrzymiesumy.DworacytureccyodkryliŜyłęzłota.Stąd

utrzymywaniewrezerwiepokilkupretendentów,poto,bywycisnąćnowełapówki.Zaodpowiedniąopłatą

moŜnabyłouzyskaćuwięzienierywala,obcięciemunosa,uszu,całejgłowy.Skutkitegosystemubyły

straszne.Hospodarowie,zadłuŜeniistalezagroŜeni,dąŜylidowyciśnięciajaknajwiększychkwotmoŜliwie

szybkoiwszelkimsposobem,byspłacićdługi,zdobyćmajątekiulokowaćgozagranicąna"czarną

godzinę"niełaskisułtańskiej,inaczejbowiempodlegałonkonfiskacie.Kosztypłaciłkraj,awpierwszym

rzędzieniŜszewarstwyspołeczeństwa.

KrajmusiałteŜdostarczyćjeszczepewnychilościbydła,zboŜaiinnychproduktówbezpłatniealbopo

zaniŜonychcenachorazludzidopracywtwierdzachtureckich,przytransporcie.Bezwzględnyturecki

wyzyskzahamowałpowaŜniepostępywrolnictwie,wstrzymałrozwójrzemiosł,handlu,miast,kultury.

Wołoskiaparatpaństwowyzszedłdoroliwykonawcyobcychpoleceń,wydawanychwinteresiezachłannych

zdobywców,ananiekorzyśćwłasnegospołeczeństwa,którekorzystałozkaŜdejsposobności,bypodjąć

próbęzrzuceniaobcegojarzma.Ztychsamychpowodów,doktórychdochodziłyjeszczemotywynatury

społecznej,nienawiśćszerszychmaskierowałasięprzeciwznacznejczęścibojarów,stanowiącychnaziemi

rumuńskiejpodporępanowaniaTurków.Wtakichwarunkachtrudnobyłobysięspodziewaćabyzmianyw

Ŝyciugospodarczospołecznymipolitycznympaństwawołoskiegocechowałowysokietemporozwoju.

Upadałogórnictwoirzemiosło,awołoskiekupiectwoznajdowałosiewcięŜkimkryzysie.Turcypopierali

kupcówlewantyńskich,zimperium,którzydopuszczalisięwielunaduŜyćiwypieralimiejscowekupiectwo.

NarynkuwołoskimpanowałjuŜniepodzielniepieniądzturecki,gdyŜturcyzabronilibiciawłasnejmonety.

PogłębiającysiękryzysrzemiosłaikupiectwafatalniewpłynąłnapołoŜeniemiast,zktórychwielestraciło

swojedawneznaczenieawielespadłodoroliwiększychwsi.Zyskałyjedyniecentraadministracyjne.

StosunkiwewnętrzneWołoszczyznytegookresucharakteryzujeciągłybrakstabilizacjiiwalki,podsycane

zresztąprzezTurcję.Starerodybojarskiezwalczałysilniejsząwładzęhospodarów,poszukującoparciaw

sąsiednichpaństwach.Hospodarowienatomiastnieliczylisięzurzędnikamidworskimiiradą,i

http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=12

2008-04-06

IMPERIUM OSMAŃSKIE I JEGO DZIEJE

Page 5 of 7

rozbudowywaliwłasnąadministrację,główniedocelówfiskalnych.Silnawładzacentralna,któramogław

innychwarunakchodegraćpozytywnąrolę,wwarunkachtureckiejniewolibyłatylkonarzędziemwyzyskui

terroru.Turcjazaśwykorzystywaławszystkiesprzeczności,zjednejstronypopierająciochraniając

hospodarówzdrugiejzaśstronypodsycałaopzycjębojarskąjeślitylkohospodarstawałsięzbyt

samodzielny.

RozdziałIII.DrogakuniezaleŜności

NaWołoszczyźnieMirczaCiobanultoczyłzaciętąwalkęzopozycjąbojarską.W1548r.odparłnajazd

swychprzeciwnikówzSiedmiogrodu.Dopierow1552r.poniósłklęskęischroniłsięuTurkówwGiurgiu.

WładzęobjąłRaduEliasz(Ilie)onastawieniuproaustriackim.Mirczaodzyskałtronzpomocąturecką,lecz

samiTurcyusunęligowkrótcewłaśniezakonszachtyzAustrią.HospodaremzichwolizostałPătracu

Dobry(celBun),synRaduPaisie,rychłozresztązmarły.PowracającyporaztrzeciMirczaPastucha

wymordowałwBukareszciezaproszonychpodstępniebojarów,metropolity,biskupówiprzełoŜonych

klasztorów.PośmierciMirczywlatach15391568panowałamatkajegosynaPiotraMłodego(Petrucel

Tînăr).OpozycjapokonałaichprzypomocywęgierskichnajemnikówiopanowałaBukareszt,jednakuległa

Turkom.ZaPiotrawradziebojarskiejzaczęłydochodzićdogłosunoweelementyspołeczne,zjednej

stronynowibojarzyrumuńscy,zdrugiejgreccy,protegowaniTurcji.Piotrzostałwkońcuusuniętyprzez

Turkówiuwięziony,awlatach15681577rządziłAleksanderMircza(AlexandruMircea),zwanyteŜ

Nowym(celNou),starszysynMirczyPastucha.Jegowstąpieniunatrontowarzyszyłysilnezamieszkiw

kraju.Ionwalczyłzawzięciezbojarami,aTurkombyłyjaknajbardziejnarękępodobnerozterki

wewnętrznewspołeczeństwierumuńskim.

SchyłekXVIw.zaznaczyłsiędochodzącymjuŜdoostatecznychgranicwyzyskiemzestronyTurcji.

MianowaniehospodaremkosztowałojuŜponadmiliondukatów!PodkoniecXVIw.jedyniehospodarPiotr

Cercelwybiłsięponadmizernośćówczesnychwładcówwołoskich.Zdolny,wykształcony,znającyFrancję,

Włochy,Turcję.Byłjednak,zbytpewnysiebiewobecpoparciajakiegoudzielałamuFrancja,zmierzałdo

większejniezaleŜności,utrzymywałkontaktydyplomatycznezFrancją,Wenecją,Polską(zeStefanem

Batorym)iSiedmiogrodem,dbałowojsko,dąŜyłdopewnychreformwewnętrznych.Turcywoleliwięc

usunąćgozawczasu,późniejzaśzapróbęodzyskaniatronuutopiligowBosforze.W1593r.rządyna

WołoszczyźnieobjąłwówczasMichał,zwanypóźniejWalecznym(Mihai

Viteazul),synPatrascuDobrego,jedenznajwybitniejszychwładców

rumuńskich.WielkibojarwzbogaconyhandlemwTurcji,miałoparciew

potęŜnymrodzieolteńskimBuzescu,zktórymbyłspokrewniony,od1580r.

piastowałwysokiestanowiskapaństwowe.Zdobyłtronwołoskizwykłądrogą

przekupstwa.Odpoczątkówswegopanowaniaszukałpłaszczyzny

porozumieniazSiedmiogrodemdlazyskaniaoparciaprzeciwTurcji,i

organizowałsiećwywiaduzaDunajem.W1594r.zawarłprzymierzez

AronemTyranem,hospodaremMołdawiicowramachwcześniejszejjuŜ

współpracymołdawskosiedmiogrodzkiejzlatl5921593dawałosystem

sojuszówtrzechkrajówobejmującychziemierumuńskie.Akcjataspotkała

sięjednakzoporemczęścibojarówrumuńskichiwęgierskiejszlachty

siedmiogrodzkiej,obawiającychsięwzmocnieniapozycjiwładcówizemsty

Porty.MichałjuŜlatem1594r.podjąłwalkęzTurkami.Wlistopadzie

wypartoichzBukaresztu.WystąpiłateŜMołdawia,awojskacesarskiei

siedmiogrodzkienatarłynaTurkówwBanacie.Naprzełomie1594/95r.

RozgorzałyzaciętebojeolinięDunaju.

Wstyczniu1595r.Michałodniósłszeregzwycięstwnadsiłamitureckotatarskimi.20V1595r.posłowie

MichałazawarłiukładzZygmuntemBatorym.OddawałonWołoszczyznęwlennoksięciu

siedmiogrodzkiemu,zobowiązywałhospodaradouzgadnianiadecyzjizradądwunastubojarów,wyroki

śmierciikonfiskatymajątkupoddawałzatwierdzeniuksięcia,zawierałrezygnacjęzsamodzielnejpolityki

zagranicznej.WlipcuZygmuntzawarłpodobnyukładzMołdawią,naktórejtronwprowadziłwmaju

StefanaRăzvana.Latem1595r.Turcypodjęliprzeciwuderzenie.MichałmusiałopuścićlinięDunajucofając

siępodnaporemarmiiSinanapaszy.23sierpniaMichałstoczyłzaciętąbitwęwobroniestolicyipo

całodziennychzmaganiach,wktórychprzejściowoutraciłcałąartylerię,odniósłwielkiezwycięstwo,

walczącosobiście.Osłabionymusiałjednakwycofaćsięwgóry.BukaresztiTîrgovitezajęliTurcy.

PrzystąpilioniterazdozamienieniaWołoszczyznywzwykłąprowincjęturecką,leczwywołałototylko

wzrostoporuludności.WciągujesienipołoŜenieuległopoprawie.Otrzymanoposiłkisiedmiogrodzkie,

odzyskanoTîrgoviteiBukareszt.WpaździernikuMichałzdobyłtwierdzętureckąwGiurgiu.ByłatocięŜka

klęskawojskmuzułmańskich.Przyczyniłysiędoniejoddziaływłoskichnajemników.Zkońcem1595r.

odbitoBraiłę,zpoczątkiem1596r.pokonanoTatarówpodTîrgovite.Wołoskosiedmiogrodzkąakcję

zbrojnąuwieńczyłwięcpełnysukces.

OdkoalicjinatomiastodpadłaMołdawia.GdyŜzanamowąmołdawskiejemigracjinastąpiłazbrojna

interwencjaPolski,chcącejwykorzystaćchwilędozagarnięciaMołdawii.Wsierpniu1595r.wkroczyły

wojskahetmanaJanaZamoyskiegoiwprowadziłynatronJeremiego(Jeremiasza)Movilă,zdecydowanie

http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=12

2008-04-06

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: