KONSTYTUCJA 1926 W�adza wykonawcza sk�ada�� si� z 2 cz�onk�w: prezydenta i rz�du RP. Kadencja wybieranego przez Zgromadzenie Narodowe (obie Izby razem) prezydenta trwa�a 7 lat, w szczeg�lnych sytuacjach zast�powa� go marsza�ek sejmu. G�owa pa�stwa nie ponosi�a odpowiedzialno�ci parlamentarnej czy cywilnej. Prezydent m�g� by� jedynie poci�gni�ty do odpowiedzialno�ci konstytucyjnej, ale wymaga�o to 3/5 g��s�w wi�kszo�ci w Sejmie przy obesno�ci minimum po�owy liczby. Win� orzeka� Trybuna� Stanu (r�wnie� w przypadku winuy cz�onk� rz�du). Funkcj� prezydenta: reprezentowa� Polsk� na zewn�trz, przyjmowa� przedstawicieli obcych pa�stw i wysy�a� w�asnych za granic� Zawiera� umowy mi�dzynarodowe (czasem wymaga�y one zgody Sejmu) Powo�ywa� i odwo�ywa� premier�w wraz z ministrami (stosuj�c si� do woli wi�kszo�ci parlamentarnej) Pozostawa� zwierzchnikiem si� zbrojnych (ale nie w czasie wojny) Wydawa� rozporz�dzenia, ale wszelkie akty prezydenckie wymaga�y kontrasygnaty premiera i danego ministra Drugim cz�onem w��dzy wykonawczej pozostawa� rz�d pod przewodnictwem premiera Gabinet premira dysponowal inicjatyw� ustawodawcz�, m�g� wydawa� rozporz�dzenia wykonawcze. Ministrowie ponosili odpowiedzialno�� za swe czyny, a wniosek o udzielenie dymisji rz�dowi b�d� moinistrowi ("wotum nieufno�ci") wymaga� poparcia zwyk�ej wi�kszo�ci g�os�w w Sejmie. Utrata zaufania ze strony pos��w poci�ga�a za sob� dymisj� cz�onka gabinetu lub jego ca�o�ci. W przypadku ch�ci postawienia ministra przed Trybuna�em Stanu za naruszenie konstytucji czy ustaw, Sejm musia� podj�c decyzj� kwalifikowan� wi�kszo�ci� g�os�w. W tre�ci Konstytucji marcowej doczyta� si� mo�na by�o szeregu uprawnie� i wolno�ci obywatelskich: Prawa polityczne (prawa wyborcze) Prawa spo�eczne (ochrona pracy, prawo do ubezpiecz�, rent, emerytur czy zasi�ku w wypadku bezrobocia, ochrona macierzy�ska czy prawo do bezp�atnej nauki w szko�ach pa�stwowych i samorz�dowych Ochrona �ycia, wolno�ci, mienia, wolno�� sumienia, wyznania, nietykalno�� osobista Do obowi�zk�w obywateli nale�a�y: S�u�ba wojskowa Przestrzeganie tajemnicy pa�stwowej Wierno�� ojczy�nie i ewentualne �wiadczenie na jej rzecz Praktyka ustrojowa do 1926 roku charakteryzowa�a si� wyra�n� dominacj� Sejmu. Poszczeg�lne rz�du (wyj�tkiem by� 2 gabinet Grabskiego) uwa�ano za emanacj� sejmowej wi�kszo�ci. Te z kolei by�y chwiejne z powodu rozbicicia politycznego parlamentu wynikaj�cego nie tylko ze swarliwo�ci Polak�w, ale i przesadnej proporcjonalno�ci. Interesuj�ce, �e nad�u�ej utrzyma� si� w tej sytuacji pozaparlamentarny rz�d Grabskiego, powo�any zreszt� do przeprowadzenia konkretnej sprawy - reformy alutowej (1924 - 25). S�abo�� w�adzy dostrzega�y r�ne si�y polityczne i trudno si� dziwi�, �e pi�sudczycy po dokonaniu w maju 1926 r. zamachu stanu m.in. pod has�ami uprawnienia odnowy (sanacji) pa�stwa zdecydowali si� na ustawowe zwi�kszenie kompetencji prezydenta (w tym wypadku ich cz�owieka - I. Mo�cickiego). Zastraszony wypadkami majowymi Sejm2.08.1926 r. uchwali� ustaw�, zwan� popularnie "nowel� sierpniow�". Na tej mocy prezydent m�g� rozwi�zywa� parlament na wniosek rz�du przed up�ywem kadencji. Sejm zosta� pozbawiony mo�liwo�ci samorozwi�zania si�. Prezydent posiada� te� prawo do wydawania rozporz�dze� o randze ustawy (poza zmianami o charakterze konstytucyjnym). Dosy� skomplikowana by�a procedura uchylenia takowych akt�w prezydenta przez Sejm. G�owa pa�stwa posiada�a tak�e teraz uprawnienia bud�etowe, mianowicie o ile parlament nie uchwali�by odpowiedniej ustawy na czas, prezydent og�asza� bud�etwersji rz�dowej. Parlament nie m�g� od tej pory udzieli� rz�dowi lub ministrowi wotum nieufno�ci. Odpowiedni wniosek nie m�g� by� g�osowany na tym posiedzeniu, na kt�rym zosta� zg�oszony, co dawa�o gabinetowi mo�liwo�� lepszego przygotowania si� i eliminowa�o efekt zaskoczenia przez Sejm.
Julka_