Ewolucja_liceum.pdf

EWOLUCJA

Jerzy Dzik

Warszawa 2006

Rozdział 1. Wprowadzenie w zasady zjawiska

Temat 1. Teorie ewolucji

Rozdział 2. Pochodzenie człowieka i rodowiska jego ycia

Temat 1. Zaludnienie Europy

Temat 2. Człowiek i przyroda epoki lodowej

Temat 3. Kopalny zapis pocztków człowieka

Temat 4. Altruizm biologiczny a samolubny gen

Temat 5. Znaczenie wielko&ci mózgu człowieka

Rozdział 3. Ewolucja zwierz t kr"gowych

Temat 1. Pochodzenie małp

Temat 2. Wpływ &rodowiska na tempo ewolucji

Temat 3. Ewolucja rozrodu ssaków

Temat 4. Pochodzenie ssaków

Temat 5. Opanowanie ldu przez czworonogi

Temat 6. Pocztki kr,gowców

Rozdział 4. Rónorodno% biologiczna

Temat 1. Ewolucyjny sens płci

Temat 2. Przyczyna ró-norodno&ci

Temat 3. Konstruowanie drzew rodowych

Temat 4. Odtwarzanie przebiegu ewolucji

Temat 5. Homologia

Rozdział 5. Filogeneza zwierz t

Temat 1. Jedno&0 sposobów regulacji rozwoju zwierzt

Temat 2. Zwierz,ta liniejce

Temat 3. Zwierz,ta wtórouste

Temat 4. Wtórno&0 planktonowych larw

Temat 5. Pochodzenie zwierzt

Temat 6. Organizmy klonalne i superorganizm

Rozdział 6. Filogeneza rolin

Temat 1. Mechanizmy rozwoju ro&lin

Temat 2. Ewolucja ro&lin kwiatowych

Temat 3. Ró-norodno&0 nagozal-kowych

Temat 4. Ewolucja -ycia płciowego ro&lin ldowych

Temat 5. Kłosy i li&cie zarodniowe

Temat 6. Ewolucja gospodarki wodnej ro&lin ldowych

Temat 7. Pochodzenie ro&lin naczyniowych

Rozdział 7. Ewolucja organizmów w zmiennej biosferze

Temat 1. Era dinozaurów

Temat 2. Zlodowacenia permokarbo4skie

Temat 3. Ewolucja faun toni morskich

Temat 4. Przyczyna „eksplozji kambryjskiej”

Temat 5. Fauna z Ediacara

Rozdział 8. Pocz tki ycia na Ziemi

Temat 1. Ro&liny, zwierz,ta i pierwotniaki

Temat 2. Pochodzenie eukariotów

Temat 3. Bakterie i pochodzenie tlenu atmosferycznego

Temat 4. Powstanie -ycia

Temat 5. Praktyczne znaczenie teorii Darwina

Rozdział 1. Wprowadzenie w zasady zjawiska

Temat 1. Teorie ewolucji

Teori ewolucji w sensie &ci&le takim, jaki nadaj koncepcjom naukowym fizycy i che-

micy, jest teoria Karola Darwina, która wyja&nia przyczyn, i mechanizm procesu przekształ-

ce4 organizmów w skali czasu obejmujcej wiele pokole4. Jej idea, przedstawiona w 1859

roku, wyprowadzona została z kilku przesłanek, które z osobna nie mog budzi0 jakichkol-

wiek wtpliwo&ci:

(1) Organizmy wydaj wi,cej potomstwa, ni- mo-e przetrwa0 do dojrzało&ci.

(2) Zasoby &rodowiska s ograniczone, nieunikniona jest wi,c konkurencja o nie mi,dzy

osobnikami.

(3) Osobniki nawet w obr,bie jednej populacji nie s identyczne – cechuje je zmienno&0 wy-

gldu i wła&ciwo&ci.

(4) Cechy poszczególnych osobników s w znacznym stopniu dziedziczne.

Wynikaj z tego równie oczywiste wnioski:

(1) Niektóre osobniki s skuteczniejsze od innych w zabieganiu o zasoby &rodowiska.

(2) Skuteczno&0 ta wyra-a si, te- w wydajniejszym płodzenia potomstwa.

Lepiej przystosowane do -ycia w okre&lonym &rodowisku osobniki maj wi,c wi,ksze szanse

przekazania swoich cech nast,pnym pokoleniom. To proste rozumowanie wyja&nia, dlaczego

w dziejach &wiata -ywego pewne cechy organizmów upowszechniaj si,, a inne zanikaj.

Mówi si,, -e na dziedziczn zmienno&0 organizmów działa dobór naturalny. Dobór jest nie-

przypadkowy, losowo natomiast pojawiaj si, nowe warianty cech organizmów wzbogaca-

jce zmienno&0. Od stulecia takie nowe cechy przywykło si, nazywa0 mutacjami.

Karol Darwin (1809-1882), przyrodnik angielski, autor przełomowej teorii obja&niajcej

ewolucj, biologiczn jako wynik działania doboru naturalnego na naturaln dziedziczn

zmienno&0 organizmów. Kluczowym elementem jego wykształcenia biologicznego był

udział w pi,cioletniej ekspedycji dookoła &wiata na okr,cie

Teoria ewolucji Darwina poddaje si" dowiadczalnemu testowaniu.

W dzisiejszym uj,ciu teoria ewolucji twierdzi, -e jeli dobór działa na populacj" samo-

powielaj cych si" osobników o cechach cile dziedziczonych, ale losowo si" zmieniaj -

cych, to w kolejnych pokoleniach rozkład zmiennoci tych cech w populacji przekształca

si" w kierunku odpowiednim do działania doboru. Je&li czynniki doboru wynikaj z natury

&rodowiska przyrodniczego, nazywamy go doborem naturalnym. Teoria ta obja&nia wi,c

ewolucj, jako skutek doboru osobników populacji przez &rodowisko na podstawie ich zdolno-

&ci do przekazania swoich cech nast,pnemu pokoleniu. Łatwo byłoby j obali0 (gdyby była

nieprawdziwa), na takiej samej zasadzie, jak inne teorie nauk do&wiadczalnych. Wystarczy

sprawdzi0, jakie s rzeczywiste skutki zastosowania doboru w stosunku do zmiennych cech

organizmów. Czyni to od stuleci hodowcy a od niedawna tak-e badacze przemian genetycz-

nego składu populacji w warunkach naturalnych.

Przebieg ewolucji jest nieprzewidywalny.

Inny status ma w nauce opis i wyja&nianie procesu przebiegu ewolucji, czyli filogenezy.

Innowacje ewolucyjne wpływaj na dzieje przyrody tak, jak odkrycia i wynalazki na histori,

człowieka. Teoria filogenezy nie spełnia wi,c wymaga4 obowizujcych teorie nauk przyrod-

niczych – nie jest testowalna w klasycznym tego słowa rozumieniu. Skutki selekcji daj si,

przewidzie0 tylko wtedy, gdy ma ona &ci&le okre&lone ukierunkowanie i działa na z góry

okre&lony zasób zmienno&ci. W przyrodzie niewiadome s nie tylko kierunki doboru, ale

przede wszystkim modyfikacje dziedzicznych wła&ciwo&ci organizmów, pojawiajce si, cał-

kiem losowo. Nie ma przecie- -adnych przesłanek do przypuszczania, -e ostateczna posta0

organizmu (fenotyp) mogłaby wpłyn0 na geny w sposób dostatecznie specyficzny, by

utrwaliła si, na nast,pne pokolenia.

i póIniejsza o par, lat

lektura dzieła ekonomisty Thomasa Malthusa przedstawiajcego katastroficzn wizj,

upadku ludzko&ci w wyniku rozrodu nadmiernego w stosunku do przyrostu zasobów.

Teoria Malthusa oparta jest na fałszywych przesłankach, u&wiadomiła jednak Darwinowi

nieuchronno&0 eliminacji znacznej cz,&ci potomstwa istot -ywych. Wa-nym Iródłem in-

spiracji było te- zaznajomienie si, ze znaleziskami szcztków olbrzymich wymarłych

ssaków z czwartorz,du Argentyny (szkielety tych zwierzt przywo-one były do Europy

ju- pół wieku wcze&niej) i wyniki bada4 przeprowadzonych przez ornitologów nad zebra-

nymi przez Darwina okazami ptaków z wysp Galapagos. Stan wiedzy dojrzał ju- wów-

czas do wydania wła&ciwych wniosków, skoro w 1858 roku t, sam interpretacj, ewolucji

przedstawił znakomity zoolog i biogeograf Alfred Russel Wallace. Dzi,ki erudycji i ta-

lentowi pisarskiemu (a tak-e korzystnemu o-enkowi z kuzynk, córk wła&ciciela sławnej

manufaktury porcelany Wedgwooda) Darwin zdołał szczegółowo przedstawi0 i spopula-

ryzowa0 teori, ewolucji w serii znakomitych ksi-ek. Wpłynł nie tylko na rozwój biolo-

gii ale tak-e współczesnej my&li filozoficznej i politycznej.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: