SSzkoła Specjalna 2007 Nr 1 (238).pdf

Nr 1 (238) 2007

Tom LXVIII

STYCZEÑ

LUTY

SZKO£A

SPECJALNA

DWUMIESIÊCZNIK AKADEMII PEDAGOGIKI SPECJALNEJ

im. Marii Grzegorzewskiej

SPIS TREŒCI

OPRACOWANIA NAUKOWE

3 – Maria Chodkowska

Socjopedagogiczne aspekty wspó³pracy pedagoga specjalnego z rodzicami dziecka

niepe³nosprawnego

10 – Jadwiga Kuczyñska-Kwapisz

W jaki sposób wspieraæ dziecko z niepe³nosprawnoœci¹ na ró¿nych etapach ¿ycia?

21 – Marcin Bia³as

Rehabilitacja jêzykowa dzieci nies³ysz¹cych w Polsce

37 – Remigiusz Kijak

Analiza wybranych aspektów nieskutecznoœci resocjalizacji w Polsce

50 – Hubert Iwanicki

Mo¿liwoœci praktyczne edukacji uczniów szkó³ przywiêziennych

Z PRAKTYKI PEDAGOGICZNEJ

55 – Ma³gorzata Papliñska

Bajka o Królewnie Œnie¿ce – francuski sposób przygotowania niewidomych dzieci

do czytania i pisania pismem Braille'a

60 – Bogumi³a Bobik

Wyrównywanie trudnoœci w nauczaniu matematyki uczniów lekko upoœledzonych

umys³owo

Z KRAJU I ZE ŒWIATA

67 – Pawe³ Topol

Miêdzynarodowa konferencja pt. „Technologie informatyczne w s³u¿bie osób nie-

pe³nosprawnych“

69 – Marcin Bia³as, Justyna Leszka

Cued Speech (FONOGESTY) w Portugalii

SPRAWOZDANIA I OCENY

73 – El¿bieta Kasprzak

Anna I. Brzeziñska (red.). Psychologiczne portrety cz³owieka. GWP, Gdañsk 2005,

ss. 749.

76 – Kornelia Czerwiñska

Maria Piszczek (red.): Krogram „Krok za krokiem“. Zajêcia terapeutyczno-edukacyj-

ne dla dzieci w wieku 7-12 lat. Wydawnictwo „Seventh Sea“, Warszawa 2006, ss. 167.

Recenzowali: Prof. dr hab. Kazimiera Krakowiak

Prof. dr hab. Adam Mikrut

T³umaczenie na jêzyk angielski: Renata Wójtowicz

Komitet Redakcyjny:

prof. Halina Borzyszkowska, prof. W³adys³aw Dykcik, prof. Tadeusz Ga³kowski,

prof. Aniela Korzon, prof. Czes³aw Kosakowski, Jacek Kwapisz (MEiN), prof. Aleksandra

Maciarz, prof. Irena Obuchowska, dr Adam Szecówka

Redakcja :

prof. Jadwiga Kuczyñska-Kwapisz (redaktor naczelna), dr Danuta Gorajewska (z-ca redak-

tor naczelnej), Renata Malecka (sekretarz)

Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej

im. Marii Grzegorzewskiej

Redaktor naczelna – dr Ewa Lewandowska-Tarasiuk

Adres Redakcji: Wydawnictwo APS, 02-353 Warszawa

ul. Szczêœliwicka 40, tel. 022-824-69-05, 022-668-95-45, fax 022-658-11-18

e-mail: szkolaspecjalna@aps.edu.pl

nak³ad 1300 egz.

OPRACOWANIA NAUKOWE

MARIA CHODKOWSKA

Uniwersytet Marii Curie-Sk³odowskiej

Lublin

SOCJOPEDAGOGICZNE ASPEKTY WSPÓ£PRACY PEDAGOGA

SPECJALNEGO Z RODZICAMI DZIECKA

NIEPE£NOSPRAWNEGO 1

Analizując problemy dotyczące aktualnego funkcjonowania pedagoga spe-

cjalnego i wyzwań jakie stawia przed nim przyszłość, nie sposób pomijać je-

go współpracy z rodzicami dziecka. Jest to kwestia priorytetowa, niezależnie

od typu placówek edukacyjnych bądź rehabilitacyjnych, w których pełni on

swoją rolę. W strukturze tej roli, podobnie jak w strukturze każdej roli społecz-

nej, można wyróżnić elementy konieczne dla jej istnienia, czyli takie, bez

których rola ta traci swój sens, elementy ważne, ale niekoniecznie do roli tej

przypisane, oraz takie, które się znią wiążą, ale nie mają znaczenia dla efek-

tywności działań podejmowanych przez aktora (Białoszewski 1967, s. 191).

komponent¹ o podstawowym znaczeniu, czynnikiem, bez którego rola ta nie

mo¿e byæ wype³niana w sposób optymalnie efektywny. Do tej wspó³pracy obliguj¹

równie¿ zarz¹dzenia instytucjonalne reguluj¹ce funkcjonowanie placówek publicz-

nych, które nak³adaj¹ na ka¿dego pedagoga, a wiêc równie¿ specjalnego, obowi¹zek

wspó³pracy z rodzicami w procesie wychowania i kszta³cenia dzieci (zarz¹dzenie

MEN z 7 wrzeœnia 1991 r. – Dz. Urz. Nr 4, poz. 18). W przypadku pedagoga specjal-

nego wspó³praca powinna dodatkowo dotyczyæ procesów rehabilitacji i terapii.

Wspó³praca pedagoga specjalnego z rodzicami to problem interdyscyplinarny.

W tym opracowaniu przedstawiê jego aspekty socjopedagogiczne, które mo¿na

wyraziæ poprzez nastêpuj¹ce pytania:

1. Jakie jest uzasadnienie szczególnego znaczenia wspó³pracy pedagoga specjal-

nego z rodzicami dziecka dla efektów uzyskiwanych w pe³nionej przez niego

roli, a tym samym dla efektów w edukacji i rehabilitacji dziecka z ogranicze-

niami sprawnoœci?

2. Jaki powinien byæ zakres tej wspó³pracy oraz jej optymalne formy?

3. Jakie s¹ bariery tej wspó³pracy oraz mo¿liwoœci ich ograniczania?

4. Jak przygotowywaæ studentów pedagogiki specjalnej do wspó³dzia³ania z in-

1 Tekst ten zosta³ zaprezentowany 20.10.2006 r. na konferencji UMCS pt. „Pedagog specjalny w pro-

cesie edukacji i rehabilitacji – teraŸniejszoœæ i przysz³oœæ“ i z³o¿ony do druku w materia³ach pokon-

ferencyjnych.

SZKO£A SPECJALNA 1/2007

W strukturze roli pedagoga specjalnego wspó³praca z rodzicami dziecka jest

MARIA CHODKOWSKA

nymi osobami odpowiedzialnymi za rozwój i rehabilitacjê dziecka z ograni-

czeniami sprawnoœci?

Rola pedagoga specjalnego w kontekœcie funkcji rodziny

jako podstawowego œrodowiska rozwoju i rehabilitacji dziecka

Ka¿da rola spo³eczna jest elementem systemu ról spo³ecznych wspó³tworz¹-

cych okreœlone œrodowisko. Efektywnoœæ dzia³añ w roli zale¿y nie tylko od cech

osobowoœciowych, kompetencji i zaanga¿owania jej aktora, ale równie¿ od inte-

rakcji opartych na percepcji i ocenie tych dzia³añ przez ich odbiorców. Dzia³ania

w roli ka¿dego pedagoga, w tym tak¿e specjalnego, s¹ kierowane ku dziecku,

jednak nie tylko. Zarówno proces wychowania, jak i rehabilitacji stanowi¹ z³o-

¿one struktury wymagaj¹ce kompleksowego postrzegania opartego na postawie

holistycznej. Pamiêtaæ przy tym nale¿y, ¿e w tych z³o¿onych procesach, obejmu-

j¹cych wp³ywy ró¿nych œrodowisk, najwa¿niejsze s¹ oddzia³ywania rodziny.

Jeœli na coœ w pedagogice zgoda jest powszechna, rodzina stanowi najwa¿niejsze œro-

dowisko rozwoju dziecka, a w wypadku dziecka z ograniczeniami sprawnoœci – rów-

nie¿ najwa¿niejsze œrodowisko procesu rehabilitacji, pedagog specjalny musi w swo-

ich dzia³aniach to jej znaczenie uwzglêdniaæ. Rodzina zdolna do wype³niania swoich

podstawowych funkcji daje najwiêksze szanse na optymaln¹ koordynacjê wszystkich

dzia³añ wychowawczo-rewalidacyjnych jakim dziecko jest poddawane, poniewa¿:

1) dziecko przebywa w niej najd³u¿ej, co zwiêksza szanse wnikliwej obserwacji,

poznawania go w ró¿nych sytuacjach, we wszystkich aspektach jego psy-

chicznego i spo³ecznego funkcjonowania;

2) rodzina spe³nia wielorakie funkcje, czego konsekwencj¹ jest bogactwo wiêzi

³¹cz¹cych jej cz³onków, w tym zw³aszcza rodziców z dzieckiem;

3) rodzice posiadaj¹ wiedzê na temat przebiegu i efektów ró¿nych form oddzia-

³ywañ wychowawczo-rehabilitacyjnych, zarówno dotycz¹cych sytuacji aktu-

alnej, jak i przesz³oœci dziecka;

4) wiêŸ rodziców z dzieckiem jest najbardziej naturalna i g³êboka, co pozwala

im lepiej rozumieæ jego potrzeby, dostrzegaæ najdrobniejsze nawet sukcesy

oraz codzienne trudnoœci;

5) w wypadkach mo¿liwoœci alternatywnych form oddzia³ywañ terapeutyczno-

-rehabilitacyjnych oraz wychowawczo-edukacyjnych do rodziców nale¿y do-

konywanie wyborów, co usankcjonowane jest jednoczeœnie wszystkimi syste-

mami kontroli: prawem, religi¹ i obyczajem.

Wspó³praca pedagoga specjalnego z rodzicami dziecka niepe³nosprawnego

umo¿liwia mu wiêc szersze i bardziej pog³êbione poznanie problemów tego dziec-

ka, ni¿ jest to mo¿liwe w instytucjonalnym procesie wychowania i kszta³cenia, co

pozwala unikn¹æ wielu b³êdów, a tym samym zwiêksza szanse osi¹gania sukcesów.

Pozyskanie ich zaufania oznacza ponadto kontynuacjê w œrodowisku domowym

oddzia³ywañ rozpoczêtych w warunkach instytucjonalnych. Badania pedagogów

specjalnych jednoznacznie wskazuj¹ na to, ¿e najwa¿niejszym œrodowiskiem wy-

chowawczo-rewalidacyjnym jest rodzina, przy czym efektywnoœæ wp³ywów tego

œrodowiska zwiêksza siê wraz ze wzrostem liczby osób bliskich zaanga¿owanych

SZKO£A SPECJALNA 1/2007

SOCJOPEDAGOGICZNE ASPEKTY WSPÓ£PRACY PEDAGOGA SPECJALNEGO Z RODZICAMI...

we wspomaganie rozwoju i rehabilitacji dziecka niepe³nosprawnego. Szczególnie

znacz¹ce role spe³niaj¹ rodzice, zarówno matka jak i ojciec, wa¿ne jest wiêc, ¿eby

wspó³praca pedagoga specjalnego obejmowa³a interakcje z obojgiem rodziców.

Znaczenie œrodowiska rodzinnego odnosi siê tak¿e do rozwoju psychospo³ecz-

nego dzieci pe³nosprawnych, tworz¹cych kr¹g rówieœniczy dziecka niepe³no-

sprawnego w systemach edukacji integracyjnej. W tym systemie efektywnoœæ pra-

cy pedagoga specjalnego jest uzale¿niona w bardzo du¿ym stopniu od postaw

wobec dziecka niepe³nosprawnego jego pe³nosprawnych kolegów. Oddzia³ywa-

nia ukierunkowane na kszta³towanie postaw prointegracyjnych wchodz¹ w za-

kres obowi¹zków roli pedagoga specjalnego, jednak znaczenie tych oddzia³ywañ

jest wtórne, a tym samym mniej znacz¹ce, w porównaniu z pierwotnymi oddzia-

³ywaniami œrodowiska rodzinnego, kierowanymi do dziecka znacznie wczeœniej

ni¿ zacznie ono podlegaæ wychowaniu instytucjonalnemu i utrzymuj¹cymi siê

w okresie trwania procesu edukacyjnego. W tej sytuacji wspó³praca pedagoga

specjalnego z rodzicami dzieci pe³nosprawnych tworz¹cych grupê b¹dŸ klasê in-

tegracyjn¹ jest bardzo wa¿na dla regulowania ich zachowañ i kszta³towania po-

staw pozytywnych wobec osób z ograniczeniami sprawnoœci, wyra¿aj¹cych siê

gotowoœci¹ do wchodzenia w interakcje oraz postrzeganie tych osób przede

wszystkim w kontekœcie zbli¿aj¹cych podobieñstw, a nie dziel¹cych ró¿nic.

Zakres i formy wspó³pracy pedagoga specjalnego z rodzicami

wychowanków-uczniów

Zakres wspó³pracy pedagoga specjalnego z rodzicami dziecka powinien od-

nosiæ siê do:

z Osób objêtych wspó³prac¹ – przy czym najkorzystniejsza jest wspó³praca pro-

wadzona równoczeœnie z obojgiem rodziców oraz z rodzicami zarówno

uczniów niepe³nosprawnych, jak i ich pe³nosprawnych kolegów.

z Przedmiotu wspó³pracy, który powinien obejmowaæ wszystkie problemy wycho-

wania, kszta³cenia i rehabilitacji dziecka z ograniczeniami sprawnoœci, w tym za-

równo jego osi¹gniêcia, rozwój mo¿liwoœci, umiejêtnoœci, wiedzy i kompetencji, jak

i ograniczenia oraz trudnoœci. Celem takiej wspó³pracy jest wieloaspektowa dia-

gnoza i wypracowanie optymalnych sposobów kompleksowego wspierania dziec-

ka we wszystkich œrodowiskach, w których ono przebywa (rodzina, przedszkole,

szko³a, placówki terapeutyczne i rehabilitacyjne, kr¹g rówieœniczy, spo³ecznoœæ lo-

kalna). Z kolei w odniesieniu do wspó³pracy z rodzicami uczniów pe³nospraw-

nych podstawowym przedmiotem powinny byæ zachowania dziecka, diagnoza

ich uwarunkowañ oraz sposoby przekszta³cania tych zachowañ w kierunku

utrwalania postaw akceptacji drugiego cz³owieka i tolerancji wobec odmiennoœci.

Dla efektów wspó³pracy pedagoga specjalnego równie wa¿ny jak jej zakres

jest zró¿nicowanie form tej wspó³pracy, które powinno uwzglêdniaæ:

z interakcje bezpoœrednie i poœrednie, z d¹¿eniem do dominacji tych pierwszych;

z interakcje indywidualne i grupowe, przy czym grupy w tym wypadku to za-

równo rodzice ogó³u uczniów, jak i inni specjaliœci wspó³odpowiedzialni za

rozwi¹zywanie ró¿nych problemów dziecka;

SZKO£A SPECJALNA 1/2007

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: