Szkoła specjalna - dwumiesięcznik pedagogiki specjalnej nr 4(2006) - muzykoterapia.pdf - czasopismo szkoła specjalna - kamma16

Nr 4 (236) 2006

Tom LXVII

WRZESIEÑ

PAZDZIERNIK

SZKO£A

SPECJALNA

DWUMIESIÊCZNIK AKADEMII PEDAGOGIKI SPECJALNEJ

im. Marii Grzegorzewskiej

SPIS TREŒCI

243 – Kornelia Czerwiñska

Projekt „Per linguas mundi ad laborem“ – Adaptacja pomocy dydaktycznych do na-

uczania jêzyków obcych uczniów niewidomych i s³abo widz¹cych

OPRACOWANIA NAUKOWE

252 – S³awomira Sadowska

Szkolne stosunki interpersonalne w ocenach zadowolenia uczniów z niepe³nospraw-

noœci¹ intelektualn¹ w stopniu lekkim

265 – Ma³gorzata Czajkowska-Kisil

Dwujêzyczne nauczanie g³uchych w Polsce

276 – El¿bieta £obacz

Prezentacja osób niewidomych w prasie

283 – S³awomir Olszewski, Katarzyna Parys

Edukacja osób niepe³nosprawnych. Rozwa¿ania nad podstaw¹ programow¹ kszta³-

cenia ogólnego

Z PRAKTYKI PEDAGOGICZNEJ

288 – Justyna Turek

Warsztat i umiejêtnoœci zawodowe nauczyciela w pozawerbalnym komunikowaniu

siê z osobami upoœledzonymi umys³owo

298 – Anna Olas

Arteterapia inspiracj¹ dla pedagogiki

307 – Jan Starek

Opis i analiza funkcjonowania grupy wychowanków zak³adu poprawczego jako

grupy odniesienia dla nieletnich umieszczonych w schronisku w kontekœcie de-

strukcyjnego wp³ywu na kierowane wobec nich oddzia³ywania resocjalizacyjne

Z KRAJU I ZE ŒWIATA

317 – Ma³gorzata Papliñska

Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, Stare Jab³onki 31.05-02.06.2006 r.

SPRAWOZDANIA I OCENY

318 – Danuta Gorajewska

S³awomira Sadowska (2006) Nauczanie uczniów z niepe³nosprawnoœci¹ intelektu-

aln¹ w stopniu lekkim. Wybrane problemy teorii i praktyki. Akapit, Toruñ, ss. 298.

Recenzowali: Prof. dr hab. Bogdan Szczepankowski

Prof. dr hab. Janina Wyczesany

T³umaczenie na jêzyk angielski: Renata Wójtowicz

Komitet Redakcyjny:

prof. Halina Borzyszkowska, prof. W³adys³aw Dykcik, prof. Tadeusz Ga³kowski,

prof. Aniela Korzon, prof. Czes³aw Kosakowski, Jacek Kwapisz (MEiN), prof. Aleksandra

Maciarz, prof. Irena Obuchowska, dr Adam Szecówka

Redakcja :

prof. Jadwiga Kuczyñska-Kwapisz (redaktor naczelna), dr Danuta Gorajewska (z-ca redak-

tor naczelnej), Renata Malecka (sekretarz)

Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej

im. Marii Grzegorzewskiej

Redaktor naczelna – dr Ewa Lewandowska-Tarasiuk

Adres Redakcji: Wydawnictwo APS, 02-353 Warszawa

ul. Szczêœliwicka 40, tel. 022-824-69-05, 022-668-95-45, fax 022-658-11-18

e-mail: szkolaspecjalna@aps.edu.pl

nak³ad 1300 egz.

KORNELIA CZERWIÑSKA

APS, WARSZAWA

PROJEKT „PER LINGUAS MUNDI AD LABOREM“

– ADAPTACJA POMOCY DYDAKTYCZNYCH DO

NAUCZANIA JÊZYKÓW OBCYCH UCZNIÓW NIEWIDOMYCH

I S£ABO WIDZ¥CYCH

jêzyków obcych, wyra¿aj¹c¹ siê m.in. poprzez dostêpnoœæ na rynku wie-

lu ró¿norodnych pomocy dydaktycznych, dziêki którym proces nauczania-ucze-

nia siê staje siê nie tylko efektywny, ale równie¿ atrakcyjny zarówno dla

uczniów, jak i nauczyciela.

Ró¿nego rodzaju tabele, tekst czêsto umieszczany w kilku kolumnach przery-

wanych rysunkami i zdjêciami, ksi¹¿ki z æwiczeniami pe³ne krzy¿ówek, rysun-

kowych zagadek i rubryk do wype³nienia, to typowy zestaw œrodków stosowa-

nych przez autorów wspó³czesnych podrêczników do nauki jêzyka obcego. Co-

raz wiêcej materia³ów dostêpnych jest w postaci programów komputerowych,

opartych w jeszcze wiêkszym stopniu ni¿ tradycyjne podrêczniki na grafice,

krótkich filmach wideo i animacjach (Marek 2001). Taka konstrukcja podrêczni-

ka, zw³aszcza w wypadku uczniów w m³odszym wieku szkolnym, ma silne od-

dzia³ywanie motywuj¹ce, sprawia, ¿e uczniowie chêtnie uczestnicz¹ w zajêciach

podejmuj¹c dzia³ania umo¿liwiaj¹ce rozwój wszystkich podstawowych spraw-

noœci jêzykowych, tj. mówienia, rozumienia ze s³uchu, czytania i pisania. W ten

sposób przygotowany podrêcznik nie jest jednak w pe³ni dostêpny dla wszyst-

kich uczniów.

Uczniowie z dysfunkcj¹ wzroku, zw³aszcza ca³kowicie niewidomi, nie mog¹

korzystaæ z wiêkszoœci proponowanych przez autorów rozwi¹zañ. Udostêpnie-

nie uczniom s³abo widz¹cym i niewidomym podrêczników i materia³ów po-

mocniczych wymaga od nauczyciela dokonania niezbêdnych modyfikacji opar-

tych na doskona³ej znajomoœci mo¿liwoœci i potrzeb edukacyjnych uczniów

z dysfunkcj¹ wzroku, jak równie¿ wymagaj¹cych zastosowania specjalistyczne-

go sprzêtu, m.in. do wykonywania grafiki dotykowej. Dokonywane przez nau-

czyciela adaptacje nie mog¹ opieraæ siê jedynie na strategii polegaj¹cej na ca³ko-

witej eliminacji czy zast¹pieniu elementów wizualnych przez elementy dostêp-

ne kana³em s³uchowym. Takie rozwi¹zanie wydaje siê najprostsze i najtañsze,

nie wymaga równie¿ szczególnych umiejêtnoœci tyflologicznych od nauczyciela,

SZKO£A SPECJALNA 4/2006

243

W ostatnich latach w Polsce widaæ wyraŸn¹ poprawê warunków do nauki

KORNELIA CZERWIÑSKA

jednak prowadzi do znacznego zubo¿enia procesu nauczania-uczenia siê oraz

utrudnia opanowanie przez ucznia wszystkich podstawowych sprawnoœci jêzy-

kowych, uwzglêdniaj¹c g³ównie mówienie i s³uchanie.

Literatura fachowa dotycz¹ca sposobów adaptacji pomocy dydaktycznych

wykorzystywanych w nauczaniu jêzyków obcych uczniów niewidomych i s³a-

bo widz¹cych jest niezmiernie uboga. Ten obszar tyflodydaktyki nie zosta³ rów-

nie¿ dotychczas poddany pog³êbionym badaniom naukowym.

Przedmiot i cel badañ

W ramach projektu „Per linguas mundi ad laborem“, w którym uczestnicz¹:

Akademia Pedagogiki Specjalnej, Uniwersytet Warszawski, Katolicki Uniwersy-

tet Lubelski, Polski Zwi¹zek Niewidomych i Pañstwowy Fundusz Rehabilitacji

Osób Niepe³nosprawnych 1 , realizowany jest przez APS projekt badawczy pod

kierunkiem prof. dr hab. Jadwigi Kuczyñskiej-Kwapisz, którego celem jest m.in.

analiza strategii adaptacji pomocy dydaktycznych, w tym podrêczników, kart

pracy, prac kontrolnych, grafiki itp., wypracowanych i obecnie stosowanych

w nauczaniu jêzyków obcych osób z dysfunkcj¹ wzroku przez nauczycieli

w specjalnych oœrodkach szkolno-wychowawczych, szko³ach integracyjnych

i ogólnodostêpnych, a tak¿e problemów, jakie napotykaj¹ nauczyciele w tym za-

kresie (Czerwiñska 2006).

Metoda, techniki i narzêdzia badawcze

W celu dok³adnego poznania, opisu i analizy efektywnych strategii adaptacji

pomocy tyfloglottodydaktycznych przyjêto metodê sonda¿u diagnostycznego.

Obecnie zakoñczono jeden ze wstêpnych etapów badañ, którego g³ównym ce-

lem by³o poznanie sposobów modyfikowania pomocy dotychczas stosowanych

przez tych nauczycieli jêzyków obcych, którzy prawdopodobnie posiadaj¹ naj-

wiêksz¹ wiedzê i umiejêtnoœci praktyczne wynikaj¹ce z wieloletniej pracy

z uczniami z dysfunkcj¹ wzroku, a mianowicie nauczycieli pracuj¹cych w spe-

cjalnych oœrodkach szkolno-wychowawczych dla niewidomych i s³abo widz¹-

cych. Wœród technik badawczych wspieraj¹cych metodê sonda¿u diagnostycz-

nego wybrano ankietê, której wyniki zostan¹ nastêpnie uzupe³nione poprzez

ustny wywiad. Istnia³a koniecznoœæ opracowania w³asnego narzêdzia badaw-

czego, poniewa¿ dotychczas prowadzone w Polsce badania naukowe dotyczy³y

szeroko rozumianego procesu nauczania jêzyków obcych osób niewidomych

lub wybranych, szczegó³owych jego aspektów, natomiast nie obejmowa³y

w bardziej pog³êbionym zakresie strategii adaptacji pomocy tyfloglottodydak-

tycznych; w kwestionariuszu ankiety dla nauczycieli jêzyków obcych opracowa-

1 G³ówne za³o¿enia projektu zosta³y przedstawione w artykule K. Czerwiñska (2006) Projekt „Per linguas

mundi ad laborem“ – kszta³cenie jêzykowe szans¹ osób niewidomych i s³abo widz¹cych na zdobycie pracy . „Szko-

³a Specjalna“ nr 3.

244

SZKO£A SPECJALNA 4/2006

PROJEKT „PER LINGUAS MUNDI AD LABOREM” – ADAPTACJA POMOCY DYDAKTYCZNYCH...

nym i wykorzystanym przez Drabik (2004) poœwiêcono pomocom dydaktycz-

nym zaledwie 4 pytania.

Opracowany kwestionariusz ankiety sk³ada siê z 37 pytañ i zosta³ podzielony

na 3 czêœci. Czêœæ pierwsza ma charakter ogólny i przeznaczona jest zarówno

dla nauczycieli pracuj¹cych tylko z uczniami s³abo widz¹cymi, tylko z ucznia-

mi niewidomymi, jak i dla nauczycieli pracuj¹cych zarówno z uczniami niewi-

domymi, jak i s³abo widz¹cymi. Dotyczy ona m.in.:

z wiedzy nauczycieli na temat dostêpnych polskich i zagranicznych publikacji

o metodyce nauczania jêzyków obcych osób z dysfunkcj¹ wzroku oraz dosto-

sowania pomocy dydaktycznych do potrzeb uczniów niewidomych i s³abo

widz¹cych,

z stosowanych obecnie przez nauczycieli podrêczników, przewodników meto-

dycznych i gotowych pomocy dydaktycznych,

z poszczególnych aspektów procesu dokonywania adaptacji pomocy tyfloglot-

todydaktycznych, takich jak: czêstotliwoœæ dokonywania adaptacji, kolejnoœæ

etapów procesu modyfikacji, wykorzystywane materia³y, narzêdzia i urz¹dze-

nia, korzystanie z pomocy innych specjalistów, najczêstsze trudnoœci i proble-

my itp.,

z opinii nauczycieli o koniecznoœci opracowania podrêczników, przewodników

metodycznych, standardów adaptacji pomocy stosowanych w nauczaniu

uczniów z dysfunkcj¹ wzroku, a tak¿e utworzenia ogólnopolskiego oœrodka

adaptacji pomocy oraz wprowadzenia nowych rozwi¹zañ w systemie eduka-

cyjnym przygotowuj¹cym nauczycieli do pracy z uczniami niewidomymi

i s³abo widz¹cymi.

Czêœæ druga kwestionariusza ankiety zosta³a poœwiêcona szczegó³owym za-

gadnieniom procesu adaptacji pomocy glottodydaktycznych przeznaczonych

dla uczniów s³abo widz¹cych, zawarte wiêc w niej pytania nie dotycz¹ nauczy-

cieli pracuj¹cych wy³¹cznie z uczniami niewidomymi. Dla tych nauczycieli

przeznaczona jest trzecia czêœæ traktuj¹ca o najczêœciej dokonywanych modyfi-

kacjach pomocy dla uczniów ca³kowicie niewidomych. Uzupe³nieniem kwestio-

nariusza ankiety jest metryczka, której celem by³o zebranie podstawowych in-

formacji o nauczycielach bior¹cych udzia³ w badaniach.

Organizacja i przebieg badañ

Z uwagi na przedmiot badañ grupa badawcza zosta³a wybrana celowo. Bada-

nia ankietowe przeprowadzono w okresie kwiecieñ-lipiec 2006 r. na terenie

wszystkich specjalnych oœrodków szkolno-wychowawczych dla uczniów niewi-

domych i s³abo widz¹cych. Ze wzglêdu na tematykê badawcz¹ nie uwzglêdnio-

no placówek przeznaczonych dla uczniów ze sprzê¿on¹ niepe³nosprawnoœci¹.

W badaniach wziê³o udzia³ 35 nauczycieli jêzyków obcych pracuj¹cych z ucznia-

mi z dysfunkcj¹ wzroku w normie intelektualnej w 9 oœrodkach w Warszawie (3

osoby), Laskach k. Warszawy (4 osoby), Krakowie (5 osób), £odzi (3 osoby),

Bydgoszczy (5 osób), D¹browie Górniczej (2 osoby), Owiñskach k. Poznania (5

SZKO£A SPECJALNA 4/2006

245

Szkoła specjalna - dwumiesięcznik pedagogiki specjalnej nr 4(2006) - muzykoterapia.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: