Strona1
ĆW. 8: Jak umysł/psychika wpływa na ciało/organizm. Zależności psychosomatyczne
1. Czynniki socjogeograficzne jako czynniki ryzyka chorób somatycznych:
§ Wiek
§ Płeć
§ Rasa
§ Różnice w występowaniu chorób ze względu na położenie geograficzne - mogą na nie mieć wpływ: czynniki genetyczne lub synergistyczne działanie różnych czynników środowiskowych, pozostające w związku ze stylem życia. (różnice w obszarach kulturowych)
§ Status socjo-ekonomiczny
§ Środowisko cywilizacyjne:
Czynniki związane ze stylem życia (palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu etylowego, niewłaściwa dieta)
Ekspozycja zawodowa (miejsce pracy, styl pracy, poziom stresu)
2. WZA I WZC – charakterystyka pojęć
WZÓR ZACHOWANIA A:
typ osobowości, charakteryzującej się:
o wysokim poziomem stresu, wywołanym presją czasu
o tendencją do zachowań rywalizacyjnych
o silną potrzebą osiągnięć i współzawodnictwa
o tendencją do dominacji i sprawowania kontroli nad otoczeniem
o wysokim poziomem ambicji
o agresywnością i wrogością wobec innych
o szybkością działania, pośpiechem, niecierpliwością (wysoka dynamika)
o Osoba z WZA postrzega otoczenie jako zagrażające i żyje w nieustannej reakcji alarmowej (fazie stresu).
o W kategoriach psychologicznych konstruktów teoretycznych WZA charakteryzuje neurotyczna ekstrawersja (EPQ-R) i niski poziom ugodowości (NEO-FFI).
→ zaangażowanie jednostki w ciągłą walkę o zdobycie jak największej liczby celów – często niejasno sprecyzowanych w jak najkrótszym czasie
Opisany przez kardiologów amerykańskich Friedmanna i Rosenmana w latach 50. dla oznaczenia cech osobniczych, które predysponują do zapadania na choroby układu sercowo-naczyniowego
WZÓR ZACHOWANIA C:
o racjonalne i antyemocjonalne zachowanie
o tłumienie ekspresji (mała reaktywność emocjonalna) – wypieranie lęku i gniewu
o ugodowość, unikanie konfliktów, niezdolność do gniewu
o bierność (mała aktywność)
o brak poczucia kontroli, zależność od otoczenia
o brak swobody w kontaktach – niska aktywność społeczna
o nadmierne społeczne dostosowanie (tzw. hyperadaptacja społeczna)
o rezygnacja ze swoich potrzeb na rzecz innych
o odczuwane poczucie winy, poczucie osamotnienia, lęk
o współistnienie neurotyzmu i introwersji
Thomas Morris i Steven Greer : wskazali na istnienie „osobowości typu C” / „wzoru zachowania C” (WZC), który wiąże się z ryzykiem choroby nowotworowej;
3. Przyczyny i specyfika chorób psychosomatycznych na przykładzie chorób skóry i proponowane metody terapii:
Przykłady chorób psychosomatycznych:
Choroba wieńcowa, wrzodowa, nadciśnieniowa, astma oskrzelowa, atopowe zapalenie skóry, alergie…
A. Specyfika:
CHOROBY PSYCHOSOMATYCZNE - grupa chorób związanych ze zmianami narządowymi, w których powstaniu odgrywają istotną rolę także czynniki psychiczne
§ Mechanizm psychosomatyczny opiera się na istniejącym wpływie czynników emocjonalnych i psychicznych (często nieuświadamianych) na stan zdrowia człowieka.
§ najczęściej choroby przewlekłe
§ nasilające się okresowo
§ Zaburzenia emocjonalne obecne są jeszcze przed wystąpieniem objawów, następnie ujawniają się silniej w okresie zaostrzeń
§ Możliwe występowanie różnych chorób psychosomatycznych u jednej osoby
§ Pewna tendencja do występowania rodzinnego
§ Znaczenie płci dla zachorowania na określone zaburzenie
§ Mechanizm psychosomatyczny opiera się na istniejącym widocznym wpływie czynników emocjonalnych i psychicznych (często nieuświadamianych) na stan zdrowia człowieka.
B. Przyczyny:
Najczęściej wzajemne oddziaływanie i współzależności czynników psychogennych i somatogennych
Bodźce psychogenne, czynniki emocjonalne mogą powodować / nasilać objawy:
- głównie zdenerwowanie
a) KONFLIKTY WEWNĘTRZNE i nieprawidłowe mechanizmy przetwarzania lęku pojawiającego się w związku z nimi :
§ np. teoria PESESCHKIANA:
4 obszary jakości życia: ciało – osiągnięcia – kontakt – fantazja
- konlikt pojawia się, gdy jedna ze stron będzie bardziej preferowana niż reszta (deficyt w realizowaniu pozostałych punktów jakości życia)
Gdy doświadczamy sytuacji problemowej / złościmy się / czujemy się obciążeni, niezrozumiani / żyjemy w ciągłym napięciu – przepracowujemy własne konlikty / trudności w 4 obszarach (ciało – osiągnięcia – kontakt – fantazja)
Może to przybrać postać:
- ucieczki w chorobę – lęki witalne
- ucieczki w pracę – lęki rezygnacyjne
- ucieczki w fantazję 0 lęki egzystencjalne
- ucieczki w towarzystwo / samotność – lęki społeczne
Kategorie te człowiek może rozwiązać przez wyobrażenia, pragnienia, emocje, napięcia
4 formy reagowania kształtują się w konkretnych sytuacjach życiowych przez specyficzne koncepcje życiowe
§ PSYCHOLOGIA GŁĘBI: związek choroby z rozładowywaniem napięcia nieświadomych afektów
§ Wystąpienie sytuacji konfliktowych (Peseschkian):
Śmierć bliskiej osoby
Konfliky partnerski
Problemy w pracy, szkole, na studiach…
Zmiany zewnętrzne (np. zmiana miejsca zamieszkania)
Problemy rodzinne, zmiana ról rodzinnych
Trudności indywidualne
b) Sytuacje stresowe
● ZNACZENIE STRESORÓW (np. zmiana klimatu, utrata pracy, problemy rodzinne)
● brak umiejętności odprężenia się w trudnej sytuacji życiowej
c) Obecność predestynującego typu osobowości
(głównie badał Peseschkian)
§ chorzy częściej doświadczają sytuacji konfliktowych
§ obniżony sens życia
§ częściej przeżywają sytuacje stresowe
§ często problemy decyzyjne
§ szkodliwy sposób „opracowywania konfliktu” - ucieczka w świat fantazji, samotność → wycofywanie się z rzeczywistego świata → większa koncentracja na własnym ciele
§ osoby chore oceniają siebie jako: zahamowane, pobudliwe, agresywne, niezadowolone z życia, introwertywne, emocjonalne, pedantyczne, precyzyjne, nadmiernie punktualne,
§ przekonanie, ze stawiano im więcej wymagań niż innym
§ niezdolność do aktywnego rozwiązania konfliktu
§ bardziej lękliwi, podnieceni, depresyjni
§ Zaburzony kontakt z własna skórą
§ pacjenci opisywali siebie jako doznających częściej frustracji, b. rozgniewani, zamknięci
§ Większe predyspozycje do przeżywania stanów lękowych
§ Wyższe wskaźniki oceniające lęk jako stan aktualny i lęki jako cechę (większe predyspozycje do przeżywania stanów lękowych)
§ Zbyt intensywne postawy zależności do i od innych osób
§ Jawna agresja – fizyczna i pośrednia
§ Silna potrzeba współczucia ze strony innych
§ Poczucie bezradności i beznadziejności
(niektóre zmiany mogą być wtórne – następujące już po powstaniu schorzenia)
d) Znaczenie dysfunkcjonalnego środowiska rodzinnego:
§ Wirsching, Stierlin: często typ rodziny związanej, zależnej, symbiotycznej – rodzice próbują wykluczyć wszelką samodzielność dziecka, starają się usuwać wszelkie przeszkody, rozwiązują za nie problemy
→ obniżenie u dziecka wiary we własne siły, zmniejszona zdolność do skutecznego radzenia sobie w trudnej sytuacji
§ Ring, Palos: związek schorzeń z powstałymi sytuacjami konfliktowymi w relacjach rodzice – dziecko/
Matka: obojętna, odrzucająca, zaniedbująca, często infantylna, może odczuwać wrogość wobec dziecka, opieka nad nim nie sprawia jej przyjemności, mniej czuła, częściej stosuje negatywne zachowania werbalne i pozawerbalne
§ Hamm, Pesechkian: aktualny, chroniczny konflikt lub silne przeżycia emocjonalne z wczesnego dzieciństwa mogą być czynnikiem wyzwalającym
§ Stawianie dzieciom za wysokich wymagań przez rodziców
§ Ograniczona komunikacja w rodzinie (bardziej negatywna interakcja werbalna)
e) Udział odruchów warunkowych – wzmocnienia pozytywne / negatywne dostarczane choremu
→ Skóra:
§ Odzwierciedlanie samopoczucia i stanu zdrowia
§ Reagowanie na stan psychiki
§ Zdolność do symbolicznej ekspresji procesów umysłowych
§ Środek komunikacji
C. Terapia:
§ Nacisk na analizę cech osobowości pacjentów
...
mpwjs