CWICZENIE_1a_III_rs.pdf

ĆWICZENIE 1 cz. A

Przegląd metod patomorfologicznych stosowanych w diagnostyce klinicznej. Zasady

współpracy patomorfologa z lekarzem klinicznym.

Patomorfologia kliniczna jest specjalnością, której zadaniem jest dostarczenie informacji o istocie

procesu chorobowego na podstawie wyglądu morfologicznego zmienionych narządów, tkanek i ko-

mórek. Uznaje się, że dla większości jednostek chorobowych rozpoznania patomorfologiczne są

najbardziej wiążące w całym procesie diagnostycznym i są obarczone - w porównaniu z innymi

metodami - małą liczbą błędów diagnostycznych. Z tego powodu wynik badania patomorfologiczne-

go często weryfikuje rezultaty całego postępowania diagnostycznego. Postępowanie z materiałem do

badania patomorfologicznego musi być nacechowane szczególną odpowiedzialnością, gdyż - w

odróżnieniu od np. badania krwi lub moczu - badania takiego zwykle nie można powtórzyć. Za błędy

diagnostyczne wynikające z niewłaściwego postępowania wstępnego z materiałem przeznaczonym

do badania patomorfologicznego, odpowiada lekarz kierujący.

Aby właściwie wykorzystać możliwości oferowane przez patomorfologię kliniczną, niezbędna

jest znajomość wymogów i ograniczeń przy tego rodzaju badaniach.

Bieżące ćwiczenie ma charakter demostracji, pokazujacej niektóre z metod patomorfologii

klinicznej.

METODY OCENY I RODZAJE BADAŃ PATOMORFOLOGICZNYCH

Można je podzielić według niżej podanych kryteriów.

• Poziom oceny zmian chorobowych

1.badanie całego ciała i jego narządów (badanie pośmiertne czyli sekcja naukowo-lekarska)

2.badania tkanek w mikroskopie świetlnym

3.badanie cytologiczne w mikroskopie świetlnym

4.badania ultrastrukturalne

• Rodzaj materiału dostarczonego do badania

1. Narząd

a/ preparat pooperacyjny

2. Wycinek tkankowy

a/ pobrany podczas operacji chirurgicznej

b/ oligobiopsja (gr. oligos - skąpy) pobierana specjalnymi kleszczykami z powłok

ciała, błon śluzowych, surowiczych, najczęściej podczas badań fiberoskopowych i z

użyciem wzierników.

c/ biopsja gruboigłowa pobierana przezskórnie z narządów miąższowych (wątroba,

nerka) specjalna igła o średnicy rzędu 1-2 mm, pozwalającej uzyskać wałeczek tkanki

oraz biopsja wiertarkowa kości.

d/ wyskrobiny (strzępki tkankowe pobierane skrobaczką np. z jamy macicy, przetok,

kości)

3. Materiał cytologiczny

a/ biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (zabieg podobny do zastrzyku, z użyciem

typowej igły iniekcyjnej i strzykawki; nakłucie badanej tkanki oraz wytworzenie

podciśnienia poprzez wsteczny ruch tłoka powoduje niewielką, miejscową

traumatyzację, wystarczającą do uwolnienia niewielkich grup komórek aspirowanych

do światła igły; z komórek tych sporządza się preparaty cytologiczne)

b/ cytologia złuszczeniowa

* płyny z jam ciała i aspiraty (przy większej objętości płynu, w którym

znajduje się złuszczony materiał komórkowy, jest on zagęszczany przez

delikatne wirowanie lub sedymentację)

* rozmaz, szczotkowanie (materiał uzyskany z powierzchni zmiany lub

błony śluzowej, który jest bezpośrednio nanoszony na szkiełko

mikroskopowe)

4. Badanie pośmiertne całego ciała (sekcja zwłok).

• Metody oceny zmian morfologicznych

1. badanie z użyciem mikroskopu świetlnego (badania tego typu stanowią olbrzymią

większość ocen kliniczno-morfologicznych, wystarczająco wydolne dla rozpoznania ok. 95%

przypadków).

a. badania tzw. rutynowe: histopatologiczne (technika parafinowa, barwienie

hematoksyliną i eozyną, czas trwania 3-4 doby, w przypadku konieczności

odwapnienia dłużej) oraz cytologiczne (czas trwania kilka godzin).

b. z użyciem barwień dodatkowych i odczynów histochemicznych (w praktyce

najczęściej stosuje się barwienie mucikarminem w celu wykazania śluzu, impregnację

włókien siateczkowych srebrem, odczyn paS / periodic acid & Schiff / dla wykazania

grup 1-2 glikolowych w węglowodanach i inne)

c. badanie śródoperacyjne ( nie utrwalony materiał tkankowy jest zamrażany,

krojony na mikrotomie i barwiony hematoksyliną i eozyną; czas oczekiwania na

wynik 15-25 min., w celu ustalenia dalszego przebiegu operacji; gorsza w porównaniu

z techniką parafinową jakość obrazu mikroskopowego nie zawsze pozwala ustalić

szczegółowe rozpoznanie)

d. badanie immunocytochemiczne

2. opis makroskopowy zmian

3. oceny ilościowe i półilościowe szczególnie przydatne przy ocenie tzw. przypadków

granicznych (np. czy zmiana jest jeszcze stanem przed nowotworowym czy już

nowotworem). Badania te są żmudne i czasochłonne.

4. badania elektronowo-mikroskopowe

Ogólne zasady współpracy patologa z innymi specjalnościami klinicznymi.

• Pełna informacja kliniczna

Skierowanie materiału tkankowego lub cytologicznego do badania musi być uzupełnione

maksymalnie pełną informacją o pacjencie, dotychczasowych wynikach innych badań, hipotezach

diagnostycznych, a wielu wypadkach stosowanym leczeniu (zwłaszcza: chemioterapii,

hormonoterapii, radioterapii, antybiotykoterapii, leczeniu przeciwpadaczkowym). W przypadku

badań tkanki chrzęstnokostnej niezbędne jest dostarczenie radiogramów. Do skierowania należy

dołączyć także krótki opis makroskopowy zmiany i/lub obrazu śródoperacyjnego.

• Właściwe utrwalenie

Celem utrwalenia jest zapobieganie autolizie, najczęściej przez denaturacje białka (stąd po

utrwaleniu materiał jest jałowy i stwardniały). Standardowym utrwalaczem dla tkanek jest 4%

roztwór wodny aldehydu mrówkowego zbuforowany do pH = 7.2 (czyli 10% zbuforowana

formalina), a materiału cytologicznego 70% roztwór alkoholu etylowego. W szczególnych rodzajach

badań skład utrwalacza należy ustalić z patologiem. W przypadku badań śródoperacyjnych, materiał

musi być dostarczany w soli fizjologicznej w ciągu kilkunastu minut.

Badany materiał należy niezwłocznie umieścić w utrwalaczu (tzn. nie może być choćby

minimalnie wysuszony). Szybkość penetracji 10% formaliny w tkance wynosi ok. 4 mm/dobę. W

celu umożliwienia szybkiej penetracji większe narządy powinny być nacięte.

Ilość utrwalacza w naczyniu musi kilkukrotnie (5-8 razy) przewyższać objętość nadsyłanego

materiału (utrwalacz „zużywa” się podczas utrwalania), a naczynie z badanym materiałem musi być

na tyle duże, aby nie odkształcać przesyłanych narządów oraz powinno posiadać szeroki otwór

umożliwiający swobodne wyjęcie stwardniałych po utrwaleniu tkanek

• Dokumentacja badania

Naczynie z badanym materiałem musi być szczelnie zamknięte oraz opatrzone trwałym opisem

(sporządzanym np. na plastrze lub opatrzone kodem paskowym) i zawierającym nazwisko i imię

chorego oraz miejsce pobrania materiału. Do badania należy dołączyć szczegółowo wypełnioną kartę

skierowania.

Innymi zagadnieniami z zakresu procedur diagnostycznych, które będą omawiane na zajęciach z

patomorfologii (zwłaszcza na ćwiczeniach z patologii szczegółowej) i na które należy zwrócić uwagę

podczas nauki są:

• Optymalizacja („taktyka”) postępowania diagnostycznego z udziałem patomorfologa

klinicznego;

• Specjalne wymogi związane z niektórymi rodzajami badań i szczególnymi sytuacjami

klinicznymi;

• Formułowanie rozpoznań patomorfologicznych i klinicznych, dokładne rozumienie

znaczenia stosowanych nazw. Zagadnienia nozologiczne i taksonomiczne, czyli wybór

klasyfikacji i kryteriów podziału schorzeń oraz sposób definiowania i rozumienia terminów

diagnostycznych (nazw polskie, łacińskich i angielskich) są bardzo ważne dla porozumiewania

się miedzy lekarzami. Pamiętajmy jednak przy tym, że natura nie kieruje się naszymi podziałami,

a zjawiska biologiczne są procesami ciągłymi a nie skokowymi (tak jak klasyfikacje).

Klasyfikacje są jednak niezbędną „protezą” myślową, umożliwiającą zrozumienie złożoności

procesów biologicznych i ich opis.

PREPARATY DO DEMONSTRACJI I OMÓWIENIA

1. preparat pooperacyjny szyjki macicy pobrany skalpelem (barwienie H+E)

Brzeg odcięcia fragmentu części pochwowej szyjki macicy dokonanej skalpelem w czasie operacji

plastycznej u 24 letniej kobiety z powodu urazu kanału szyjki (obraz zbliżony d o normotypowego).

2. oligobiopsja szyjki macicy z cechami termokoagulacji (barwienie H+E)

3. wyskrobiny z kanał u szyjki macicy (barwienie H+E)

4. skąpe wyskrobiny z trzonu macicy (barwienie H+E)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: