Zarządzanie.docx

Zarządzanie
Teoria i Praktyka

Redakcja naukowa:
Andrzej K. Koźmiński
Włodzimierz Piotrowski
Uniwersytet Warszawski
Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania

Autorzy : Krystyna Bolesta - Kukułka, Aleksander Chrostowski, Monika Kostera, Stanisław Kownacki, Andrzej K. Koźmiński, Andrzej Matczewski, Krzysztof Obłój, Włodzimierz Piotrowski, Alicja Sobczak, Piotr Szczepankowski, Andrzej Sopoćko, Maciej Trybuchowski.

Wydawnictwo Naukowe PWN
Warszawa 1996
================================================================
Cytuję wybrane fragmenty. Strona w budowie. Inną czcionką i inicjałami „Z.U.” lub pseudonimem „Anonimus” oznaczyłem uwagi własne:
================================================================
SPIS TREŚCI
Wstęp ......... 9
Rozdział I. Świat organizacji (Krystyna Bolesta-Kukułka) ......... 13
1. Organizacje - opisy przypadków ........ 17
2. Organizacje - ujęcie teoretyczne ........ 45
2.1. Cechy wspólne organizacji ........ 45
2.2. Podsystemy organizacji ........ 48
2.3. Otoczenie organizacji ...... 74
2.4. Formy własności majątku organizacji ...... 79
2.5. Geneza, rozwój, cykl życia organizacji ...... 83
2.6. Decyzje a zarządzanie ...... 88
Słownik ......... 102
Bibliografia ....... 105
Aneks do rozdziału I. Giełda w Berlinie (Andrzej Sopoćko) ........ 106
Rozdział II. Zarządzanie (Andrzej K. Koźmiński) ......... 119
1. Przypadek: Dzień Prezesa ........ 123
2. Na czym polega zarządzanie? ........ 130
3. Charakterystyka zarządzania ........ 136
4. Role kierownicze ........ 142
5. Menedżer doskonały ........ 144
6. Zarządzanie na przełomie wieków ........ 150
Pytania ........ 154
Słownik ......... 155
Bibliografia ....... 157
Rozdział III. Zarządzanie strategiczne (Krzysztof Obłój, Maciej Trybuchowski ......... 159
1. Znaczenie, elementy i typy strategii ........ 163
2. Przegląd głównych koncepcji strategii organizacyjnej ........ 167
3. Podstawowe elementy analizy strategicznej ........ 175
3.1. Analiza typu SWOT ........ 175
3.2. Okno produktu/rynku H.J. Ansoffa ........ 178
3.3. Macierze Boston Consulting Group (BCG) ........ 182
3.4. Macierz General Electric ........ 186
3.5. Macierz opłacalności biznesu........ 187
3.6. Analiza znaczenia stakeholders ........ 189
3.7. Cykl życia produktu ........ 191
3.8. Łańcuch wartości ........ 193
Pytania ........ 201
Słownik ......... 201
Bibliografia ....... 202
Rozdział IV. Planowanie (Aleksander Chrostowski, Piotr Szczepankowski) ......... 205
1. Przypadek: Salon odnowy biologicznej ........ 209
2. Istota planowania ........ 215
3. Wymiary procesu planowania ........ 219
4. Etapy procesu planowania ........ 221
5. Rozwój firmy a planowanie ........ 222
6. Rodzaje planów ........ 224
7. Przyczyny niepowodzeń w planowaniu ......... 227
Słownik ......... 229
Bibliografia ....... 229
Rozdział V. Kontrola i controlling (Piotr Szczepankowski) ......... 231
1. Istota kontroli ........ 235
2. Proces kontroli ........ 244
3. Zadania i funkcje kontroli ........ 248
4. Rodzaje kontroli ........ 250
5. Controlling w zarządzaniu organizacjami ........ 257
5.1. Controlling w zarządzaniu produkcją ........ 258
5.2. Controlling działań marketingowych ........ 261
5.3. Controlling w zarządzaniu finansowym ........ 264
Pytania ........ 281
Słownik ......... 281
Bibliografia ....... 283
Rozdział VI. Zarządzanie produkcją (Andrzej Matczewski) ......... 285
1. Produkcja i zarządzanie produkcją ........ 285
2. Nowoczesne systemy produkcyjne - przykłady ........ 297
2.1. Elastyczne systemy produkcyjne ........ 297
2.2. Technologia grup ........ 300
2.3. Metoda regulacji produkcji ........ 306
2.4. System produkcyjny Toyoty i Kanban ........ 310
3. Planowanie produkcji ........ 315
4. Sterowanie jakością ........ 321
5. Katastrofy przemysłowe ........ 330
Słownik ......... 331
Bibliografia ....... 333
Rozdział VII. Struktury organizacyjne (Alicja Sobczak) ......... 335
1. Przypadek: „Centroprojekt” ........ 339
2. Budowa organizacji i sposoby jej charakteryzowania ........ 354
3. Formalizacja ........ 358
4. Rozmieszczenie uprawnień decyzyjnych ........ 359
5. Typy struktur organizacyjnych ........ 361
6. Typy idealne struktur w teorii Mintzberga ........ 369
7. Projektowanie struktur organizacyjnych ........ 389
8. Funkcje struktury ....... 393
Pytania ........ 393
Słownik ......... 394
Bibliografia ....... 396
Rozdział VIII. Kierowanie zachowaniami organizacyjnymi (Monika Kostera, Stanisław Kownacki) ......... 397
1. Motywacja ........ 401
1.1. Podstawowe podejścia do motywacji ........ 401
1.2. Motywacyjne znaczenie nagród i kar ........ 403
1.3. Warunki skuteczności stosowania nagród i kar ........ 404
1.4. Potrzeby człowieka a motywacja do pracy ........ 405
1.5. Rola informacji w procesach motywowania ....... 415
1.6. Ogólne warunki skuteczności oddziaływań informacyjnych ........ 417
2. Przywództwo ........ 422
2.1. Pojęcie i źródła przywództwa ........ 422
2.2. Model kwalifikacyjny kierownika ........ 424
2.3. Style kierowania ........ 425
2.4. Metody doskonalenia kierowników ........ 430
3. Kultura organizacyjna ........ 437
3.1. Pojęcie kultury organizacyjnej ........ 438
3.2. Model kultury organizacyjnej E. Scheina ........ 439
3.3. Funkcje kultury organizacyjnej ........ 442
3.4. Zmiana kulturowa ........ 443
3.5. Uwarunkowania kultury organizacyjnej........ 445
Pytania ........ 449
Słownik ......... 449
Bibliografia ....... 450
Rozdział IX. Zarządzanie potencjałem społecznym organizacji (Monika Kostera, Stanisław Kownacki) ......... 451
1. Funkcja zarządzania potencjałem społecznym organizacji ........ 455
2. Planowanie personelu ........ 458
3. Rekrutacja i selekcja ........ 462
3.1. Rekrutacja ........ 463
3.2. Alternatywy rekrutacji ........ 465
3.3. Selekcja ........ 466
4. System ocen pracowników ........ 469
5. Wynagradzanie ........ 474
6. Rozwój personelu ........ 482
7. Planowanie karier ........ 491
8. Strategiczne zarządzanie potencjałem społecznym organizacji ....... 494
Pytania ........ 503
Słownik ......... 503
Bibliografia ....... 504
Rozdział X. Zarządzanie międzykulturowe (Monika Kostera) ......... 505
1. Przypadek: Historia globalnej firmy Alfa-Laval ........ 509
2. Od Kolumba do epoki globalnej ........ 515
3. Zarządzanie globalne ........ 516
4. Przypadek IKEA ........ 522
5. Zarządzanie międzykulturowe ........ 523
6. Pojęcie kultury ........ 527
7. Kultura a zarządzanie ........ 530
Słownik ......... 548
Bibliografia ....... 549
Rozdział XI. Organizacje i zarządzanie - kierunki, koncepcje, punkty widzenia (Włodzimierz Piotrowski)......... 551
1. Kierunek naukowego zarządzania ........ 557
2. Kierunek administracyjny ....... 580
3. Kierunek human relations ........ 601
4. Podejście systemowe ........ 628
5. Koncepcje gry organizacyjnej ........ 649
6. Koncepcja równowagi organizacyjnej ........ 673
7. „Nowa fala” w zarządzaniu ........ 681
9. Postmodernizm w zarządzaniu ........ 690
Słownik ......... 693
Bibliografia ....... 698
Indeks nazwisk (Włodzimierz Piotrowski) .......... 702
Indeks firm (Włodzimierz Piotrowski) ......... 707
Indeks rzeczowy (Włodzimierz Piotrowski) ......... 709
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Wstęp   (str. 9)

      Podręcznik, który oddajemy do rąk Czytelników, traktuje o organizacjach i podstawach zarządzania w gospodarce rynkowej. Książka jest wynikiem wieloletnich doświadczeń dydaktycznych, badawczych i doradczych naszego zespołu. Autorzy zbierali te doświadczenia zarówno w Polsce, jak i w krajach o najwyższym poziomie zarządzania, kształcenia i doskonalenia menedżerów. Konfrontacje były niekiedy bolesne, ale może właśnie dlatego stanowiły szczególnie silny bodziec do działań na rzecz zbliżenia polskiej teorii i praktyki do procesów i struktur zarządzania przodującej części współczesnego świata. Także poprzez tę książkę, nowoczesną - jak sądzimy - pod względem treści i formy, pragniemy przyczynić się do zmniejszenia cywilizacyjnej i organizacyjnej luki, jaka dzieli nas od najlepszych, a nawet niestety i wielu średnich państw, społeczeństw, gospodarek.

      Autorzy nie ograniczają swojej działalności do sfer czysto akademickich: badań i nauczania. Są bowiem nie tylko nauczycielami, ale także praktykującymi menedżerami i przedsiębiorcami, starającymi się postępować zgodnie z tym, co głoszą i uczyć tego, co sprawdza się w działaniu, w konkretnej rzeczywistości. Wielość ról społecznych i wielość spojrzeń są podstawowymi elementami „filozofii” naszego zespołu, zespołu różnorodnego i spójnego zarazem. Specyfika nauki zarządzania polega bowiem na tym, że nie sposób jest oddzielić jej od praktyki. Specyfikę tę staraliśmy się oddać w możliwie największym stopniu pisząc ten podręcznik. Znalazło to swój wyraz  w ogromnej liczbie mniej i bardziej rozbudowanych przykładów i opisów przypadków. Mają one ułatwić zrozumienie relacji pomiędzy teorią i praktyką oraz posłużyć jako materiał do zajęć dydaktycznych prowadzonych metodami aktywnymi, zmuszającymi uczestników do samodzielnego rozwiązywania problemów możliwie jak najbliższych rzeczywistości.

      W latach osiemdziesiątych nasz zespół, złożony z pracowników Zakładu Teorii i Metod Organizacji Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego oraz badaczy bliskich nam intelektualnie, wydał nakładem PWN  dwie monografie naukowe: Współczesne teorie organizacji  i Współczesne koncepcje zarządzania. Stanowią one w miarę kompletny przegląd współczesnych teorii tych dziedzin nauki. Stosowanie tych książek w dydaktyce, a zwłaszcza  w procesie kształcenia i doskonalenia menedżerów, ukazało ich rozliczne wady, które generalnie przypisujemy nadmiernej „akademickości”. Teoria stanowić może podstawę kształcenia, ale rozwój praktycznych umiejętności wymaga „uczenia w działaniu”, przykładów i wyraźnego wskazania związków, jakie zachodzą pomiędzy działaniami zarządzających a wynikami  zarządzania. Postanowiliśmy w związku z tym przejść od „teorii teoretycznej” do „teorii praktycznej”. Praca ta jest efektem tego postanowienia. Powstała ona w środowisku naukowym Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego i Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania.  Zawarliśmy w niej nasze doświadczenia z dydaktyki akademickiej oraz kształcenia podyplomowego menedżerów.

      Akcentowany przez nas praktycyzm musi także znaleźć swój wyraz w sposobie korzystania z książki przez tych, do których jest adresowana:  studentów kierunków organizacji i zarządzania w uniwersytetach, wyższych szkołach ekonomicznych i politechnikach, uczestników szkoleń kadry kierowniczej oraz wykładowców prowadzących zajęcia z zakresu podstaw organizacji i zarządzania. Nie jest intencją autorów dostarczenie Czytelnikowi jedynie suchych formułek, klasyfikacji, typologii i definicji, które w pośpiechu opanowuje się pamięciowo i równie szybko zapomina, bez jakichkolwiek następstw dla praktycznego działania. Funkcją tego podręcznika jest ukształtowanie praktycznej „wyobraźni organizacyjnej”, umożliwiającej prawidłową identyfikację problemów z zakresu zarządzania oraz samodzielne opracowanie różnorodnych scenariuszy ich rozwiązywania. Scenariusze te niemal nigdy nie bywają idealne w tym sensie, że umożliwiają pełną realizację wszystkich zamierzeń zarządzających. Zawsze kryją w sobie jakieś negatywne następstwa i niemałą dozę ryzyka. „Wyobraźnia organizacyjna”, czyli umiejętność identyfikacji tych problemów – szans i zagrożeń, własnych sił i słabości – wynika z wiedzy, doświadczenia i intuicji. Wszystkie te atuty menedżera można i należy rozwijać w procesie kształcenia i doskonalenia. Szczególnie przydatnym instrumentem osiągania tego celu jest metoda analizy przypadków powiązana z wykładem teorii, metod i technik zarządzania. Taką właśnie drogę obraliśmy.   

      Analiza każdego zagadnienia musi być ściśle powiązana z analizą konkretnego przykładu. Po zapoznaniu się z nim, uczestnicy zajęć powinni wspólnie z wykładowcą wskazać podstawowe problemy oraz różne możliwe sposoby ich rozwiązania. Dyskusja nie powinna być „skrępowana”, a faza interpretacji teoretycznej i oceny musi być oddzielona od „zdroworozsądkowej” analizy i fazy generowania pomysłów. Dopiero w następnym etapie celowe jest wskazanie praktycznej użyteczności koncepcji teoretycznych oraz narzędzi i metod prezentowanych w podręczniku.   

      W podręczniku omawiamy osiem podstawowych grup zagadnień, najistotniejszych, naszym zdaniem, dla procesu zarządzania: formułowanie strategii, planowanie, kontrolę i controlling, zarządzanie produkcją, kształtowanie struktur, kierowanie zachowaniami organizacyjnymi, zarządzanie potencjałem społecznym organizacji, włączenie organizacji (firmy) w globalny system ekonomiczny, polityczny, społeczny i kulturowy.

      Cała już stuletnia historia współczesnej teorii organizacji i zarządzania potwierdza tezę, że problemy, z którymi borykają się na co dzień menedżerowie i inni uczestnicy organizacji, pozostają względnie stałe, zmieniają się natomiast sposoby ich ujmowania i analizy oraz rozwiązania uznane w danym czasie za najlepsze. Przeważnie nie tracą one na aktualności, aczkolwiek zmienia się i wzbogaca konkretny zestaw instrumentów zarządzania. Wielość spojrzeń tworzy nową jakość.  Historię rozwoju dyscypliny przedstawiamy więc nie tyle jako sekwencję zastępowania koncepcji błędnych przez prawdziwe, ile jako ciągły proces wzbogacania poznania i działania jednostek i grup, praktyków i teoretyków w świecie organizacji. Dlatego właśnie nie są to tylko suche opisy kolejnych ujęć, lecz ciąg aktualnych i najczęściej współczesnych przykładów rozwiązywania konkretnych problemów przy zastosowaniu „szkół i kierunków” myślenia i działania, które pojawiły się w tym stuleciu. 

      Tym, którzy udadzą się z nami w podróż do świata organizacji i zarządzania, którzy wytrwale będą pokonywać kolejne przeszkody i walczyć z własnymi słabościami, aby zmienić je w silne strony i maksymalnie wykorzystać pojawiające się szanse oraz zminimalizować zagrożenia, przypominamy to, co powiedział Lee Iacocca, jeden z najbardziej znanych i kontrowersyjnych menedżerów: kiedy wszystko zostało już powiedziane, pamiętaj - zarządzanie jest przede wszystkim sztuką wartościowania i oceniania; znajdź swój własny sposób zarządzania i trzymaj się go.

A.K. Koźmiński, W. Piotrowski

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Krystyna Bolesta-Kukułka
Rozdział I
Świat Organizacji (str. 13)
Podstawowe Terminy (str. 15)
akcjonariat pracowniczy
algorytm
autonomizacja celów
 „burza mózgów”
cel
cele organizacji
centralizacja
decentralizacja
decyzja: kalkulacyjna, kierownicza, negocjacyjna, proceduralna, w sytuacji niepewności, w sytuacji pewności, w sytuacji ryzyka
delegowanie uprawnień
formalizacja
gra
grupa: apatyczna, formalna, konserwatywna, nieformalna, strategiczna, wybuchowa
grupowanie zadań
hierarchia
holding
koncern
konglomerat
konsorcjum
kultura: jednostek, organizacji, roli, towarzyska, władzy, zadań
linia
model mechanistyczny organizacji
model adaptacyjno-organiczny
negocjacje
ciśnienie
operacja
optymalizacja decyzji
organizacja nastawiona na zysk
organizacja w sensie czynnościowym
organizacja w sensie instytucjonalnym
organizacja w sensie rzeczowym
otoczenie burzliwe
otoczenie organizacji
otoczenie społeczno-kulturowe
otoczenie stabilne
papier wartościowy
podsystem organizacji
podział funkcjonalny
procedura
proces decyzyjny
produkcja taśmowa
produkcja zespołowa
przedsiębiorstwo komunalne
przedsiębiorstwo państwowe
rozpiętość kierowania
rozwój organizacji
ruch
ryzyko
społeczny podsystem organizacji
spółdzielnia
spółka akcyjna
spółka cywilna (osobowa)
spółka joint venture
spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
status społeczny
struktura federacyjna, dywizjonalna
struktura formalna organizacji
struktura organizacji
struktura spójna, jednolita
synektyka
sytuacja decyzyjna
sztab
techniczny podsystem organizacji
technologia
twórca
użyteczność
walka
więź funkcjonalna
więź informacyjna
więź nieformalna
więź służbowa
więź technologiczna
władza
własność
„wyuczona nieudolność”
wzrost organizacji
zasoby organizacji
zarząd

1. Organizacje - Opisy Przypadków (str. 17)

Przypadek:  Salon Fryzjersko-Kosmetyczny. F. Fabjańczyk
...
Przypadek:  Zakłady Produkcyjne „Viola”
...
Przypadek:  Urząd gminy
...
Przypadek:  Biuro prawne
...
2. Organizacje - Ujęcie Teoretyczne (str. 45)

2.1.Cechy Wspólne Organizacji (str. 45)

     Słowo organizacja wywodzi się z greckiego „organizo” co oznacza tworzenie uporządkowanych, harmonijnych całości. Są nimi opisane wyżej instytucje, jako wyodrębnione z otoczenia, wewnętrznie uporządkowane i powiązane ze sobą zbiory elementów. 
      Ludzie nie tylko tworzą organizacje, ale sami są ich tworzywem.
      Cele, struktura, ludzie i technika to główne składniki każdej organizacji; wszystkie są ze sobą powiązane i wzajemnie na siebie wpływają.
     ...