Zagadnienia z socjologii, Z. Gałdzicki
1. Powstanie socjologii i jej wcześni współtwórcy z Europy i Polski.
Termin "socjologia" (od łac. socius - zbiorowość, społeczeństwo i gr. logos mądrość, wiedza) wprowadził w 1837 r. Auguste Comte. Jako samodzielna dyscyplina naukowa socjologia wyodrębniła się pod koniec XIX wieku: pierwszy wydział socjologii powstał w 1892 r. na Uniwersytecie w Chicago, trzy lata później ustanowiono pierwszą europejską katedrę socjologii, na Uniwersytecie w Bordeaux. W Polsce pierwsza katedra socjologii powstała na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego w 1919 r. Rok później, z inicjatywy Floriana Znanieckiego, uruchomiono Katedrę Socjologii i Filozofii Kultury na Uniwersytecie Poznańskim, wtedy też socjologia zaistniała w Polsce jako samodzielny kierunek studiów.
Twórcy socjologii:
-Arystoteles- „O polityce”
-św. Tomasz z Akwinu – napisał traktat o człowieku
-św. Augustyn- „O państwie”
Inni socjologowie:
-Herbert Spencer – rozwinął teorie organizacji ludzkich społeczeństw
-Karol Marks – twórca teorii biurokracji
-August Commt
-Erik Wurkheim
-Max Webber
-George Simmel
-Karl Manheim
-Florian Znaniecki-socjologia humanistyczna-jego uczniem był Jan Szczepańska
-Jan Szczepański – kierowal instytutem filozofii i akademii nauk
-Pawel Rybnicki – profesor środowiska krakowskiego
-Jan Turowski – „struktury male i struktury wielkie”
-Maria Osowska – prof., zajmowala się problemami moralności
2. Przedmiot socjologii ogólnej w ujęciu J. Szczepańskiego oraz przedmiot socjologii organizacji i socjologii pracy.
Przedmiot badań socjologii pracy i socjologii organizacji.
Przedmiotem badań socjologii pracy są wszystkie te zjawiska, które bądź to wpływają na przebieg czynności pracy, bądź też są skutkami wykonywania pracy przez ludzi. Przykładowo są to m.in. następujące zagadnienia:
społeczne skutki rozwoju techniki, społeczne skutki organizacji pracy, społeczna regulacja zachowań jednostki w miejscu pracy, struktura władzy w zakładzie pracy i proces kierowania ludźmi, system społeczny zakładu pracy, patologie systemu społecznego przedsiębiorstwa, postawy i motywacje do pracy.
Socjologia pracy pod względem przedmiotu badań jest bardzo ściśle powiązana z socjologią przemysłu. Socjologia pracy ma bardziej uniwersalny przedmiot badań, zajmuje się pracą ludzi w każdym rodzaju miejsca pracy - na roli, w urzędzie, w szkole itp.
Socjologia przemysłu obok problematyki pracy i zawodów przemysłowych podejmuje też takie zagadnienia, którymi nie interesują się socjologowie pracy. Przykładowo są to takie zagadnienia jak:
wpływ uprzemysłowienia na strukturę zawodową i poziom życia społeczeństwa, zmiana aspiracji zawodowych młodzieży, zjawiska patologii społecznej w regionach uprzemysłowionych, urbanizacja, zjawisko proletaryzacji i potrzeba.
Socjologia organizacji jest opisem i wyjaśnieniem wpływu :
1. wzrastającej liczby organizacji na życie społeczne w cywilizacji przemysłowej,
2. całego społeczeństwa, jego struktury, kultury i ustroju na przebieg procesów wewnątrz-organizacyjnych,
3. obiektywnych czynników organizacji, a więc jej celów, struktury, hierarchii, podziału zadań, procedur na zachowanie się ludzi wewnątrz organizacji (czynnik ludzki jest wówczas zmienną zależną),
4. postaw, motywacji i wzajemnych oddziaływań między ludźmi na charakter i efektywność wymienionych wyżej obiektywnych elementów organizacji (czynnik ludzki jest wówczas zmienną niezależną).
Socjologiczna definicja organizacji
Organizacja charakteryzująca się przewagą formalnie uporządkowanych stosunków wewnętrznych, która osiąga cele i utrzymuje równowagę wewnętrzną przy pomocy takich środków społecznej regulacji w sensie socjologicznym jest to celowa i wtórna grupa społeczna o charakterze zrzeszenia, relatywnie wyodrębniona z otoczenia zewnętrznego, zachowań uczestników organizacji, jak: wzory zachowania, instytucje, role organizacyjne, kontrola społeczna i inne.
Według J. Szczepańskiego socjologia zajmuje się zbiorowościami społecznymi, zjawiskami i problemami, zajmuje się procesami społecznymi w różnych formach. Socjologia jest nauką empiryczną, tzn. że odnosi się do rzeczywistości realnie występującej.
Procesy społeczne:
Socjologia zajmuje się tym co społeczne, a nie co jest jednostkowe. Zajmuje się procesami społecznymi.
Rodzaje procesów:
- scalające/wiążące/ łączące;
- rozdzielające;
- żywiołowe (spontaniczne);
- zaprogramowane
umiarkowana integracja sprzyja temu, aby istniała spójność.
W socjologii występują podziały:
I. - wieś/ miasto;
- klasy/ warstwy/ kategorie społeczne ludzi;
II instytucje / organizacje;
zbiorowość, którą łączą określone cele
III zjawiska społeczne
formy masowego naśladowania
Socjologia organizacji:
Zajmuje się zbiorowościami, które mają cechy organizacji społecznych. Socjologia organizacji jest działem socjologii traktujących o pozycjach społecznych oraz o stosunkach w różnego rodzaju organizacjach.
Elementy organizacji:
1. pozycje społeczne, uhierarchizowane,
ludzie zajmują miejsca hierarchicznie,
2. stosunki społeczne tworzą się pomiędzy ludźmi,
tworzą się z powodu zajmowanych ról i pozycji,
pozycje-sposoby realizacji zadań, które ludzie wykonują z wolnego wyboru,
3. stosunki społeczne- relacje społ. zachodzące między ludźmi,
4. prawidłowości zachowań zbiorowych i jednostkowych.
Socjologia organizacji zajmuje się wszystkim co dotyczy wszystkiego od strony społecznej. Organizacje gospodarcze, zajmują się życiem gospodarczym. Są one zrzeszeniami ludzi skupionych w tych organizacjach, które mają swoje cele. Są to też mechanizmy ekonomiczne i społeczne, które przyczyniają się do funkcjonowania organizacji.
W każdej organizacji występują określone współzależności, które te organizacje opisują.
1) współzależności pomiędzy zadaniami, rolami (zewnętrzne)
- mają charakter obiektywny, traktuje się jako zmienne zależne,
2) współzależności zewnętrzne
występują między organizacją a jej otoczeniem (zróżnicowanym),
- również między poszczególnymi organizacjami.
Zróżnicowanie organizacji ze względu na przedmiot i cechy działania według J.Szczepańskiego.
Przedmiot, cel działania:
1. najliczniejsza grupa organizacji gospodarczych (różnej wielkości)
- produkcyjne (wytwórcze: przedsiębiorstwa wydobywcze)
- nieprodukcyjne,
2. polityczne- zajmują się zdobywaniem władzy:
- państwowe,
- prywatne,
- samorządowe.
3. kulturalnego, kształceniowego (edukacyjnego) zajmują się kształceniem, reedukacją, itp.
4. organizacje religijne zaspokojenie potrzeb religijnych
5. organizacje socjalne: żłobki, służby zdrowia, organizacje pomocy społecznej MOPS, WOPS, szpitale i inne placówki służby zdrowia, związki zawodowe.
6. militarne, paramilitarne
3. Ogólne działy badań socjologicznych oraz dziedziny socjologii szczegółowych.
Po wyodrębnieniu socjologii z obszaru wiedzy potocznej, innych nauk społecznych i ideologii postawić wypada pytanie, czym jest ona sama. Sami socjologowie nie są zgodni w sprawie definicji i zakresu socjologii. Przyjmujemy zatem definicję bardzo ogólną, nie budząca większych zastrzeżeń: przedmiotem socjologii są zjawiska i procesy zachodzące w różnych formach zbiorowego życia ludzi. I wskażmy dalej, co – w obrębie tak określonego przedmiotu – socjologia bada. A więc:
a) instytucje: wychowawcze, prawne, religijne, artystyczne, polityczne, sospodarcze;
b) zbiorowości: grupy społeczne, zawodowe, zbiorowości terytorialne, tłum;
c) procesy: industrializację, urbanizację, ruchliwość społeczną, migracje;
d) stosunki: działania społeczne, interakcje, więź, konflikty;
e) zjawiska kulturowe: normy, wartości, cele kulturowe, ideologie, kosmologie;
f) ruchy społeczne,
g) świadomość społeczną.
Socjologia (wg Szczepańskiego) zajmuje się społeczeństwem.
Socjologia zajmuje się różnego rodzaju zbiorowościami ludzkimi.
ZBIOROWOŚĆ – ma charakter ogólnosocjologiczny. Każde dowolne skupienie ludzi, w którym wytworzyła się i utrzymuje się przez pewien okres czasu wieź społeczna(łączność między ludźmi). Więź społeczna wyraża trwałość tego związku (skupienia). Skupienie, które tworzy się dla jakiegoś określonego celu (np. studenci w celu kształcenia).
Więź młodzieżowa, studencka, stowarzyszeniowa, pracownicza, oddział wojskowy. Więź ta jest więzią krótkotrwałą lub bardziej trwałą.
ZBIÓR SPOŁECZNY – ogół ludzi, który wyróżnia się ze względu na posiadanie jednej wspólnej cechy np. zbiór społeczno zawodowy.
Socjologia jest nauką empiryczną tzn. że odnosi się do rzeczywistości realnie występującej. Jest nauką teoretyczną (jest opisana i udokumentowana badaniami).
SOCJOLOGIĘ MOŻNA UJMOWAĆ JAKO DZIAŁ BADAWCZY:
1. Dział badań socjologicznych – to dział badający zbiorowości społeczne (np. ziorowości wiejskie, zurbanizowane, osiedlowe)
2. Dział badający instytucje i organizacje życia społecznego
- instytucje np. o charakterze ekonomicznym, edukacyjnym, transportowym.
- organizacje np. o charakterze kulturalnym, socjalnym, militarnym, religijnym
Socjologia zajmuje się zjawiskami o charakterze masowym i opisem tych zjawisk.
ZORGANIZOWANE: NIEZORGANIZOWANE:
Strajki , wojny Tworzą się samoczynnie, spontanicznie.
socjologia zajmuje się zjawiskami, procesami społecznymi w różnych formach:
- struktury zbiorowości (skład, budowa);
- zjawiska i procesy, które zachodzą w zbiorowościach wskutek oddziaływań między ludźmi (wzajemnych) – interakcje;
- siły skupiające (jednoczące, integrujące) siły rozdzielające (rozkładające);
- zmiany i przekształcenia w zbiorowościach.
W socjologii występuje dążenie do specjalizacji:
- s. Klas i warstw społecznych;
- s. Polityki;
- s. Rodziny (małżeństw i rodziny);
- s. Miast (znajduje zastosowanie w społeczeństwie wysokozurbanizowanym);
- s. Wsi;
- s. Medycyny;
- s. Religii;
- s. Moralności (zajmuje się normami etnicznymi);
-...
CiziaMizia20