STOPA PROCENTOWA CENĄ PIENIĄDZA
Pieniądz jak każde dobro ma swą wartość, którą wyraża jego cena – stopa procentowa, która podlega wahaniom w czasie ( spowodowane jest to zjawiskiem aprecjacji i deprecjacji pieniądza pod wpływem zmian cen towarów i usług).
Cena wykorzystania pieniądza przedstawiana jest w postaci stopy procentowej
( odsetek). Obejmuje ona wynagrodzenie wierzyciela nie tylko za czas oczekiwania na wzrost należności ( wkład bankowy, lokaty), ale uwzględnia także koszt ryzyka, jakie łączy się z możliwością czasowej lub ostatecznej niewypłacalności dłużnika, oraz koszt unieruchomienia kapitału. Wynagrodzenie wierzyciela powinno uwzględniać m.in. utrzymanie realnej wartości pieniądza, stopa odsetek powinna przekraczać stopę inflacji.
Wartość pieniądza jest zmienna w czasie nie tylko pod wpływem procesów inflacyjnych lub deflacyjnych. Jeżeli przyjąć, iż procesy takie nie występują, to i tak pieniądz stojący aktualnie do dyspozycji w formie gotówki ma większą wartość dla posiadacza niż analogiczna jego suma zainkasowana w przyszłości. Taki pieniądz może być już obecnie wykorzystany na działalność gospodarczą, dającą szansę zysków. Pieniądz, który zostanie zainkasowany w przyszłości, jest przez pewien czas zamrożony. Im dłuższy czas zamrożenia pieniądza tym mniejsza jest jego aktualna wartość.
Poziom stopy procentowej – podobnie jak i ceny towarów oraz usług ulega wahaniom w czasie.
Na jej wysokość wpływa inflacja. Wysokość stopy procentowej w istotniej mierze zależy od podaży i popytu na kapitał ( pożyczki), a także od czynników do których należy zaliczyć:
- ryzyko
- procesy inflacyjne
- naturalną preferencję płynności
- politykę pieniężno-kredytową państwa
Czynnik ryzyka jest nierozerwalnie związany z procesem gospodarowania. Zarządzaniu przedsiębiorstwem towarzyszy zawsze pewna doza niepewności odnoszącej się dp przyszłych warunków jego działania. Ta niepewność to ryzyko.
Ryzyko to znajduje odzwierciedlenie m.in. w stopie procentowej, prowadząc do wzrostu jej poziomu. Kredytodawca nie może być nigdy pewny, czy i kiedy odzyska swój kapitał. Dłużnik zawsze może okazać się nieuczciwy lub też zmiany na rynku nie pozwolą mu spłacać zaciągniętego kredytu. Jest to ryzyko indywidualne, związane z konkretnym dłużnikiem. Jego wpływ na poziom stopy procentowej znajduje wyraz w poszczególnych umowach kredytowych.
Ryzyko ogólne (przeciętne) , wiąże się z poziomem koniunktury rynkowej. W okresie recesji ryzyko pożyczania kapitału jest znacznie wyższe niż w okresie dobrej koniunktury.
Ryzyko ogólne nie odnosi się do konkretnego dłużnika, lecz znajduje wyraz w przeciętnym poziomie stopy procentowej.
Procesy inflacyjne – kolejny czynnik wpływający na stopę procentową, powodują one zbliżenie siły nabywczej pieniądza. Kredytodawca chcąc ochronić swój kapitał przed utratą wartości, podwyższa stopę procentową w wymiarze odzwierciedlającym oczekiwania inflacyjne. Zjawisko to jest szczególnie istotne w gospodarce o wysokim tempie inflacji. Chcąc ustalić realny dochód osiągany przez kredytodawcę w warunkach inflacji musimy ustalić realną stopę procentową, czyli stopę procentowa skorygowaną o stopę inflacji.
Naturalna preferencja płynności – inny czynnik kształtujący poziom stopy procentowej, wyraża on naturalną skłonność właściciela kapitału do zachowania możliwie wysokiej jego płynności.. Daje ona kredytodawcy możliwość dowolnego wykorzystania posiadanego kapitału. Rekompensata za czasowe wyrzeczenie się płynności tego kapitału jest wyższa stopa procentowa.
Polityka pieniężno-kredytowa państwa – podstawowy instrument stanowi stopa procentowa. Dzięki celowemu oddziaływaniu na poziom stopy procentowej, państwo uzyskuje możliwość ingerencji w gospodarkę. Ma to duże znaczenie w okresie recesji, gdy bank centralny , realizując politykę pieniężno-kredytową państwa , zmierza do obniżenia rynkowej stopy procentowej.
Rynkową stopę procentową kształtuje szereg różnorodnych czynników występujących w danej gospodarce. Poziom stopy procentowej jest wypadkową ich, niejednokrotnie przeciwnego oddziaływania. Można przyjąć , że odzwierciedla on właściwą dla danej gospodarki, zmienność wartości pieniądza w czasie.
Rodzaje stóp procentowych
Stopa procentowa nominalna - to stopa oprocentowania przyjęta w okresie bazowym, najczęściej jest to okres jednego roku; nie uwzględnia ona skutków kapitalizacji odsetek.
Stopa procentowa realna - to stopa oprocentowania nominalna skorygowana o skutki inflacji. Realna stopa procentowa umożliwia ustalenie rzeczywistych przychodów z kapitałów (u wierzyciela) oraz kosztów ich wykorzystania ( u dłużników), jakie występują po wyeliminowaniu skutków inflacji.
Wielkość realnej stopy procentowej można określić na podstawie wzoru:
In - ii
ir =
1 +ii
gdzie:
ir - realna stopa procentowa,
in - nominalna stopa procentowa
ii - stopa inflacji
Stopa procentowa efektywna - to stopa oprocentowania nominalna skorygowana o skutki rozliczeń podatkowych i inne koszty.
Efektywna roczna stopa procentowa
Efektywna roczna stopa procentowa, czyli rzeczywisty równoważny koszt pożyczki, jest uzależniona od nominalnej stopy procentowej oraz okresów, w jakich następuje kapitalizacja odsetek, tj. od częstotliwości kapitalizacji.
Wzory na efektywną równoważną stopę procentową są następujące:
ref =
ref = rnom x (1 – T)
ref – efektywne równoważne oprocentowanie roczne,
rnom – nominalne oprocentowanie roczne,
m – liczba kapitalizacji w ciągu roku,
n - liczba okresów
FV – wartość przyszła strumieni pieniężnych,
PV – wartość obecna strumieni pieniężnych
T – stopa podatku dochodowego
Operacje pieniężne mogą dotyczyć dłuższych lub krótszych okresów. Dlatego można wyróżnić :
Stopy procentowe krótkoterminowe – dotyczące lokat i kredyt na okres nie przekraczający jednego roku; ulegają one częstym okresowym wahaniom, a ich poziom niekiedy kształtuje się poniżej poziomu inflacji.
Stopy procentowe długoterminowe – występujące w przypadku lokat i kredytów na okresy przekraczające jeden rok. Kształtują się na wyższym poziomie niż stóp krótkoterminowych i pokrywają z nadwyżką stopę inflacji.
Ze względu na zmienność w czasie wyodrębnia się :
Stopy procentowe stałe – których wysokość nie ulega w ogóle zmianie w czasie trwania umowy o lokatę lub pożyczkę.
Stopy procentowe zmienne – jeżeli w czasie trwania lokaty lub pożyczki stopa procentowa ulega aktualizacji w zależności od jej zmian na rynku pieniężnym.
W obu przypadkach występuje określone ryzyko. W przypadku wyznaczenia stałej stopy procentowej, to w przypadku niższej rynkowej , korzyść przypada właścicielowi lokaty a stratę ponosi kredytobiorca. W przypadku wzrostu stopy rynkowej kredytobiorca jest w korzystniejszej sytuacji kosztem kredytodawcy.
Stopa procentowa wykazuje nie tylko zmienność w czasie, ale jest także zróżnicowana w zależności od rodzaju transakcji i jej warunków.
aneciakurczaczek