1. Przedmiot i zadania socjologii jako nauki.Socjologia jest nauką o społeczeństwie i prawach rządzących jej rozwojem, interesuje się zjawiskami i wszelkimi procesami społecznymi oraz sposobami grupowania się ludzi.
Socjologię interesują pewne cechy człowieka , które sprzyjają wchodzeniu w kontakty z innymi jednostkami. Opisuje procesy tworzenia się zbiorowości: grup społecznych , warstw społecznych i kręgów społecznych. Tradycyjna socjologia zajmowała się opisem całego społeczeństwa. Natomiast współczesna socjologia zajmuje się nadal badaniem społeczeństwa, ale ustala związki między jednostką, a grupą. Socjologia to opisywanie relacji jednostka -grupa. W 1837 r. A. Comte'a użył słowa „socjologia".
2.Pojęcie grupy społecznej w socjologii.Grupa społeczna jest zbiorem przynajmniej 3 osób powiązanych więzią bezpośrednia lub pośrednią. Jest to grupa osób mających określone cele,zadania, określone terytorium na którym są one realizowane , mające też poczucie odrębności od innych grup społecznych i świadomość "my" mająca zewnętrzne oznaki przynależności.Według Zygmunta Ziębińskiego są 2 mechanizmy tworzenia się grup społecznych : spontaniczny i w sposób ustanowiony (stanowione przez
prawo, obyczaj, zwyczaj) .Grupa jest wtedy gdy utrzymywane są kontakty emocjonalne , rzeczowe oraz gdy jej cechy są stałe choćby przez jakiś czas.
3 Statyka społeczna według A.Comte'a .Statyka społeczna to część socjologii zajmująca się strukturalno -funkcjonalnym obrazem społeczeństwa. Jej zadaniem jest badanie warunków społecznej egzystencji jednostki , rodziny i społeczeństwa. Głównym zadaniem statyki społecznej jest badanie warunków egzystencji człowieka, i opis budowy wyodrębnionych struktur społecznych Strukturę tą wyobrażał sobie jako harmonię.
• lad społeczny jest wówczas, gdy istnieje odpowiedni stosunek miedzypłciami
• ład społeczny gwarantuje, ład między pokoleniamipodporządkowanie młodszego pokolenia pokoleniu średniemu i starszemu
rodzina jako podstawowa komórka społeczna sprzyja podziałowipracy, kooperacji, a rodziny współpracujące ze sobą tworząspołeczeństwo
• stan harmonii uważał za stan naturalny (pozytywista), niechętnieodnosił się do zmian burzących strukturę (był wrogiem rewolucji,przemian, patologii).
• ogromną role przypisywał państwu, które poprzez aparat urzędniczy ma gwarantować ład i harmonię.
4 Dynamika społeczna według Comte'a.To teoria koniecznego i ciągłego rozwoju ludzkości. O tym rozwoju decydują czynniki :
• Pierwotne: rozwój intelektualny, rozwój wiedzy, wzrost wykształcenia społeczeństwa
Ludność przechodzi przez 3 fazy ewoluując.
- okres teologiczny- rozważanie o tym co nadprzyrodzone, religijnei boskie,
- okres metafizyczny - filozoficzne przemyślenia, rozwój matematyki,logiki,
- okres pozytywistyczny - społeczeństwo świadome, wykształcone,wykorzystujące wiedzę dla polepszenia warunków życia.
Zapomniał o roli czynników ekonomicznych.
• Wtórne: to rasa, klimat, długość życia, przyrost naturalny, gęstość
zaludnienia Rozwój społeczny to rozwój intelektualny i moralny wg. A. Comte'a
5. Cechy socjologii pozytywistycznej.Socjologię pozytywistyczną uprawiali A.Comte, Saint-Simon. Pozytywiści wychodzili z założenia, że ludzkie działania można obserwować, opisywać i tworzyć teorie. Pozytywiści w socjologii krytykowali skostniałą filozofię i zalecali wyjście z niej. Twierdzili, że można przenieść metody i techniki nauki pozytywistycznej do socjologii. Owe metody i techniki stosowane w naukach przyrodniczych nie różnią się od metod i technik stosowanych w naukach społecznych.
Pozytywiści uprawiając nauki przyrodnicze dyktowali pewne reguły w odniesieniu do przedmiotu badań -jedność świata przyrodniczego i społe-cznego..W założeniu pozytywislów socjologia miała być rodzajem inżynierii społecznej (poznawać, opisywać, obserwować, dawać wskazówki) Opisując i badając społeczeństwo można przewidywać jego rozwój i kontrolować przebieg procesów społecznych.
6.Główne założenia ewolucjonizmu
Najszerzej znane koncepcje ewolucjonizmu , to koncepcje H. Spencera i L. Morgana. Okres uprawiania ewolucjonizmu 1860 - 1890r. Wg H Spencera społeczeństwo jest częścią natury. Społeczeństwo pierwotne zagrożone zewnątrz ma charakter militarny (walka o byt, konieczność jednoczenia się). Społeczeństwo militarne jest: konserwatywne, oparte na przymusie na centralnej kontroli. Z czasem ze
społeczeństwa militarnego przeradza się w społeczeństwo industrialne tworząc instytucje służące zapew-nieniu pomyślności społeczeństwu, oparte jest na partnerstwie. Wg. L.Morgan przedstawia jednoliniową ewolucję społeczeństwa przechodzącą przez fazy - „dzikości", „barbarzyństwa" i „cywilizacji" związane z rozwojem cywilizacji Przedstawiciele ewolucjonizmu opracowali katalog wspólnych założeń:
• o jedność świata - społeczeństwo ludzkie jest częścią świata geologicznego i zwierzęcego .
• o prawidłowości - rzeczywistość ludzka podlega analogicznym prawom jak świat przyrody.
• genetyzm - chcąc wyjaśnić zjawisko należy wskazać jego genezę,
• o jednolitości natury ludzkiej - niezmienność natury ludzkiej to dziedziczenie cech przypisywanych gatunkowi.
• o zmienności - to fundamentalny element myślenia ewolucjonistów, zmiana jest wszechobecna , dokonuje się w każdym wycinku świata fizycznego i społecznego, niezależna od człowieka jest koniecznością.
• o globalnym charakter zmian - pozostanie jakiegoś stanu na dłuższy czas jest niemożliwe, tradycje, zwyczaje ulegają przeobrażeniom.
• zmiana jest postępem -każde przejście ze szczebla niższego do wyższego jest postępem, wg. Morgana 3 fazy; „dzikość", „barbarzyństwo", „cywilizacja".
• o nierównomierność postępu - nierównomierny postęp jest związany z cechami społeczeństwa (ewolucjoniści uważali, że tak jest dobrze).
• o ciągłości i stopniowość postępu - każda zmiana wyrasta z poprzedniego etapu.
• immanentność zmiany - zmiany są nieuniknione, człowiek tak jak świat zwierzęcy ulega ewolucji.
7 Socjologizmm E. Durkheima.
Przedstawicielem i twórcą socjologizmu byl Emil Durkheim (soc. francuski 1858- 1917r) Rozpoczął tworzenie podstaw socjologii jako nauki uniwersyteckiej Pragnął zbudować orginalny system o własnych metodach i koncepcji. Chcial takiego określenia kierunku, aby nie wchodził on w żaden istniejący kierunek naukowy. Idea socjologii jako
autonomicznej nauki może zostać zrealizowana, jeśli będzie miała wyraźnie zdefiniowany przedmiot badań i własne metody. Wprowadził pojęcie faktów społecznych i świadomości zbiorowej. Uważał, że socjologia, jako nauka o faktach społecznych winna zajmować się wyjaśnianiem tych faktów i powiązań między nimi. Świadomość zbiorowa pozwala socjologii na jej istnienie jako autonomicznej nauki i daje jej właściwy przedmiot badań. Dwie cechy świadomości zbiorowej umożliwiają badania empiryczne jej niezależność od stanów psychicznych jednostki i jej zewnętrzność w stosunku do psychiki ludzkiej. Zalecał socjologom rozpatrywanie faktów społecznych w odizolo-waniu od faktów jednostkowych. Działania społeczeństwa można opisywać zwracając uwagę na więź kolektywną, na to co jednostka robi dla innych.
8. Fakty społeczne według E.Durkeima.
Fakt społeczny jest to wszelki sposób działania ustalony lub nieustalony , zdolny do wywierania na jednostkę przymusu zewnętrznego , który jest powszechny w całym społeczeństwie zachowując własną egzystencję , niezależną od przejawów indywidualnych.
sposób zachowania się jednostek będący czymś zewnętrznym wobec tych jednostek i wywierający na tę jednostkę pewien nacisk, nie są sprowadzalne do indywidualnych przeżyć i zachowań jednostek, faktami społecznymi , którymi winna zajmować się socjologia są wszy-stkie stany , które przejawiają się w przymusie, nacisku, instytucjach, symbolach , które się materializuje przez działanie.
9 Działania społeczne według M.Webera.
Uważał , że najcenniejszą i najistotniejszą cecha socjologii jest interprtacja i rozuminie działań społecznych oraz wyjaśnianie ich przebiegu i skutków. Wprowadził podstawowe pojęcie socjologii czyli działania społeczne - to zachowania , które są zgodne z sensem nadanym mu przez działającego i odnoszącego się do zachowań innych , to sensowne odniesienie , które jest w swoim przebiegu współwyznaczane zatem to działanie , które cały czas jest sensowne.
10 Założenia socjologii humanistycznej.
To nowe spojrzenie na człowieka , sposoby gromadzenia wiedzy o społecze-ństwie , to rozumienie miejsca jednostki w społeczeństwie. Socjologia humanistyczna zapoczątkowana została nurtem opozycji przeciw pozytywistycznej wersji nauki. Podstawy metodologiczne stworzył niemiecki filozof Wilhelm Dilthey.
wprowadził nowy sposób badania przez wyjaśnienie i rozumienie, uważał , że społeczeństwa nie można traktować jako całości, proponował , aby podstawą socjologii uczynić rozumienie życia spo-łecznego,
socjologia humanistyczna to socjologia wyjaśniająca , jej zadaniem miało być intuicyjne wyjaśnianie struktury przeżyć psychicznych, - ujmować globalnie przeżycia a me pojedyńczc przeżycia jednostki.
11 Typy idealne w socjologii
Wprowadził to pojęcie Max Weber . Typ idealny to nie norma , lecz pewna fikcja , wytwór idealny w umyśle badacza, ma charakter zbioru cech idealnych, ale jest potrzebny żeby wyjaśnić jak byłoby gdyby nie zadziałały czynniki zakłócające. Jest zbiorem idealnych cech np. gospodarki kapitalistycznej, biurokracji, religii, systemu gospodarczego. Jest tylko po to by socjolog analizując społeczeństwo odnosił się do idealnej wizji tego
społeczeństwa i mógł stwierdzić jak daleko mu do ideału. Konstrukcja typów idealnych pokazuje jak przebiegałoby pewne działanie, gdyby było zorientowane celowo, sensownie , racjonalnie.
12.Tezy główne funkcjonalizmu.
Mianem funkcjonalizmu określa się w naukach społecznych różnorodne koncepcje, które łączy wspólny postulat, iż kulturę i życie społeczne należy rozpatrywać jako zintegrowaną całość współzależnych elementów. W etnologii (antropologii kulturowej) - funkcjonalizm przeciwstawiał się koncepcją ewolucjonistów. Na podstawie fragmentarycznych danych starali się ustalić ogólne linie rozwoju kultury. Badając współczesne społeczeństwa prymitywne starali się wykryć, jakie funkcji spełniają poszczególne elementy kultury danego społeczeństwa w podtrzymywaniu danego systemu społecznego. W szczególności B. Malinowski formułował i realizował program badań, jak zaobserwowane elementy kultury związane są z zaspokajaniem potrzeb w zakresie: wyżywienia, mieszkania, reprodukcji (struktur
rodziny),bezpieczeństwa, przekazywania wzorów zachowań, poczucia integracji poprzez takie środki jak: organizacja władzy, środki kontroli społecznej, mity, sztuka, tunika, religia.
13 Trzy postulaty funkcjonalizmu.
- funkcjonalnej jedności społeczeństwa- odnosił się tylko do społeczeństw pierwotnych , ukuty przez D. Malinowskiego mówił o skłonności społeczeństwa do unifikacji kultuiowcj w celu zaspokojenia potrzeb ,
- funkcjonalizmu uniwersalnego - przyjmuje się , że wszystkie formy społeczne i kulturowe mają funkcje pozytywne,
- niezbędności - każdy obiekt , obyczaj , idea spełniają jakąś żywotną
funkcje , mają do spełnienia żywotny cel i stanowią niezbędną część działającej całości.
14. Założenia teorii G.Meada i H.Blumera.
Twórcą interakcjonizmu symbolicznego był Gcorge Mead. Główną tezą było założenie , że rzeczywistość społeczna sprowadza się do wzajemnych oddziaływań i działań między jednostkami. Elementarnym faktem społecznym dla G.Meada jest interakcja symboliczna - to takie działanie , gdy dwie osoby działają na siebie za pośrednictwem komunikacji , modyfikując nawzajem swoje zachowanie. Ludzie nie reagują lecz interpretują wzajemnie swoje działania.
15. Główne założenia symbolicznego interakcjonizmu.
Twórcą tego kierunku był George Mead Główną tezą było założenie , że rzeczywistość społeczna sprowadza się do wzajemnych oddziaływań i działań między jednostkami -tym co rzeczywiście istnieje są jednostki ludzkie , działające i oddziaływujące na siebie za pomocą symboli. Drugim ważnym założeniem jest teza , że jednostka ludzka nie odtwarza zachowań wedlug pewnych wzorców lecz konstruuje działanie , tworzy działanie jest kreatorem zochowań i jednostka interpretuje zachowania partnera , wchodzi w jego rolę i na tej podstawie układa swoje działanie.
16. Pojęcie interakcji.
Interakcja to takie działanie , gdy dwie osoby oddziałują na siebie za pośrednictwem komunikacji, modyfikując nawzajem swoje zachowanie. Ludzie nie reagują lecz interpretują definiując wzajemnie swoje działania. Interakcja ma charakter symboliczny , polega na przekazie komunikacyjnych znaków , komunikacyjnej wymianie. Interakcja to wymiana między nadawcą a odbiorcą.
17. Kryteria podziału grup społecznych.
- genetyczne / pochodzenie biologiczne, kullmowe, społeczne , religijne
- przymusowej przynależności
- kontrolowanej przynależności / ekskluzywne , które dopuszczają do uczestnictwa w życiu grupy tylko te jednostki , które spełniają określone kryteria
- swobodnego dostępu może przystąpić każdy kto spełnia normy - są to grupy otwarte.
18 Grupy terytorialne.
To grupa charakteryzująca się względnie dużą liczebnością oraz więzią opartą na stosunkach o charakterze rzeczowym. Z uwagi na liczebność kontakty mają charakter bezosobowy , czyli pośredni. Grupy terytorialne to zbiorowości zajmujące określone terytorium i nie wywierające trwałego wpływu na tworzące je jednostki. Analiza grup terytorialnych wzbudziła zainteresowania socjologii w zakresie sąsiedztwa , które podzielono na przestrzenne i społeczne.
19 Pojęcie osobowości społecznej i jej elementy.
Najczęściej w socjologii mówi się , że osobowość społeczna jest zespołem cech wrodzonych i nabytych jednostki, które wpływają na jej postępowanie , wyrastają z cech biologicznych i psychicznych , ale pochodzą też od kultury i cech zbiorowości w których jednostka przebywa , została wychowana i w których uczestniczy. Bardzo silnie na osobowość wpływa rodzina, grupa rówieśnicza, grupa przyjacielska. Elementy osobowości:
- kulturowy wzór osobowości to ideał wychowawczy obowiązujący w danej epoce historycznej,
- rola społeczna to zespól względnie trwałych i spójnych zachowań związanych z pozycją społeczną , środowiskiem w którym człowiek się urodził , wychował są przekazywane z pokolenia na pokolenie,
- jaźń subiektywna to zespól wyobrażeń o sobie , wytworzonych na podstawie traktowania nas przez otoczenie społeczne / może być prawidłowa lub nie /,
- jaźń odzwierciedlona to zespól wyobrażeń jakie każdy z nas posiada o sobie na podstawie tego co naszym zdaniem sądzą o nas inni ludzie.
20 Podział ludzi według Znanieckiego.
Znaniecki wyróżnił cztery typy osobowości społecznych biorąc pod uwagę w jakim środowisku i w jakich warunkach dana osoba była wychowywana:
ludzie dobrze wychowani - dzięki urodzeniu w normalnych rodzinach zostali dobrze przygotowani do grania ról ludzi kulturalnych , grzecznych . Inspirowani do zdobywania wiedzy przyjęli to co w kulturze najważniejsze , nie pchają się do ról do których nie czują powołania - z reguły nie zajmują się polityką , zna swoją wartość , jest tolerancyjny , otwarty.
- ludzie pracy to osobowość ukształtowana przez konieczność uczestnictwa w różnych zajęciach domowych , aktywowana od najmłodszych lat do różnych zaięć w obrębie warsztatu pracy, mają emocjonalny stosunek do pracy. Ich zalety to pracowitość, upór , konsekwencja, cenią ludzi pracy , nie uchylają się od pracy , nie są kreatywni działają bardziej odtworzeniowo
- ludzie zabawy - to typ który często uczestniczył w zabawie z grupą rówieśniczą , przyjacielską , najczęściej spędzał czas na relaksie i rozrywce. To ludzie , którzy przez odpowiednie urodzenie mogli pozwolić sobie na bywanie w świecie rozrywki, kultury , na balach , przyjemnościach. Częściej bawią się w politykę , tworzą nowe style w sztuce,
zboczeńcy - to ci którzy nie są ani ludźmi pracy , ani zabawy , ani dobrze wychowani to urodzeni nonkonformiści , wiecznie zbuntowani.
21 Społeczne oddziaływanie na jednostkę ludzką ( 4 mechanizmy ).
Człowiek żyjący w społeczeństwie poddany jest oddziaływaniom ze strony innych jednostek oraz grup. Społeczne oddziaływanie na jednostkę może dokonywać się przez cztery mechanizmy:
1 wychowawczy - świadome, celowe kształtowanie osobowości społecznej
poprzez wskazywanie danej jednostce wzorców, jak należy postępować właściwie. Dokonuje się tego przez perswazję, chwalenie czy ganienie, nagradzanie czy karanie. Jest to oddziaływanie w sposób jawny, przy czym wychowywanego traktuje się jako osobę, a nie podmiot.
2 manipulacja - polega na poddawaniu czyjegoś postępowania w określony
sposób poprzez działania pozbawiające tę jednostkę
możliwości podepnowania świadomej decyzji. Środki manipulacji, to celowe dostarczanie fałszywej wiedzy, operacje neurochirurgiczne, traktowanie narkotykami czy alkoholem. Manipulowanie wiedzą o jednostce ma pejoratywny wydźwięk, a możliwości są szerokie , może ona mieć tak pozytywne jak i negatywne skutki. Manipulacja negatywna to np. sekty.
3 oddziaływanie przez wybory fizyczne -(stanowienie przez wybory-jak to
określał Cz Znamierowski) polega
na takim kształtowaniu świata zewnętrznego, by dana osoba wywierała sama pożądany sposób postępowania. Na przykład zamiast zakazywać deptania trawników sadzmy w odpowiednich miejscach kolczaste krzrewy, a na przejściach przez tory umieszczamy barierki skłaniaiące do zawrócenia. Jest to oddziaływanie z pozoru bezosobowe, nie powodujące takich napięć społecznych jak nakazywanie komuś czegoś bez jego zgody
4 formułowanie, stanowienie norm - popartych sankcją.Kto nie postępuje
zgodnie z normą naraża się na wymierzenie sankcji...
johnnny_bravo