PP 1911 T.111 z7-09(331-333).pdf

PRZEGLĄD

POWSZECHNY.

BŁOGOSŁAWIONY

LUD, KTÓHEGO PANEM BÓG JEGO

Ps. 143

ROK DWUDZIESTY ÓSMY. —TOM CXl.

LIPIEC, SIERPIEŃ, WRZESIEŃ.

1911.

—

KRAKÓW.

DRUK

W. L. ANCZYCA I SPÓŁKI.

1911.

Z NOWSZEJ BIOLOGII.

OBECNY STAN NAUKI O KOMÓRCE.

Każdy większy okres cywilizacyi ma pewną dominującą ideę,

która wpływem swoim wytworzyła charakter tego okresu i wcho

dząc z nim w związek najściślejszej duchowej symbiozy, dostar

czała mu żywotnych, soków, za co znowu wzrastała i potężniała

sama, rozwijając się jego potęgą. Tak wieki średnie wcieliły

w siebie idee Arystotelesa, a uszlachetniwszy je zasadami chry-

styanizmu, rozwinęły je w potężną i do dziś u znawców podziw

wzbudzającą filozofię scholastyczną. Epoka odnowienia zespoliła

się ideowo z klasycyzmem greckim i rzymskim, zwracając się do

zbyt może przez wieki średnie wzgardzonych form piękna ma-

teryalnego, a za to zanadto ku ziemi ściągając zagłębionego w mi

stycyzmie ducha. To też odnowienie, kierując uwagę człowieka

na świat materyalny i piękno form, mimowoli pchnąć go musiało

do badania i zajmowania się przyrodą, podłożem tego piękna,

i w ten sposób utorowało drogę epoce obecnej, która, jak się

zdaje, żyje cała pod godłem nauk przyrodniczych, zwłaszcza zaś

biologii.

Wprawdzie dziś kwestyami najbardziej piekącemi, które

ogarnęły wszystkie dziedziny myśli ludzkiej, są kwestye socyalne,

lecz one właśnie wzrosły i wyhodowały się bezsprzecznie na grun

cie monistycznej filozofii, która zespoliła się i jak gdyby w mono

pol wzięła nauki biologiczne, czerpiąc z nich swe argumenty, za-

P. P. T. OW.

z NOWSZEJ BIOLOGII

patrywania i silę. Oto co mówi znany profesor filozofii socyalnej

w Tuluzie, 0. Bougle: »Wiek dziewiętnasty, mówi Cournot, był

świadkiem potężnego wysiłku, by reintegrer lliomme dans la

naturę. Z różnych stron metodypzna powstała reakcya przeciwko

uparcie panującemu dualizmowi kartezyuszowskiej trądycyi, który

znowu był nieświadomym spadkobiercą chrześcijańskiej tradycyi.

Nawet filozofia ośmnastego stulecia, jakkolwiek materyalistycznemi

po większej części były tendencye jej przywódców, zdawała się

czcić człowieka jako istotę odrębną, do której odnoszące się prawa

można sformułować a priori. By go ściągnąć z piedestału po

trzeba było wyraźnego zapanowania pozytywnych badań, gdzie

nie zważano na »pychę człowieka«. Niema wątpliwości, że Darwin

wiele uczynił, by nas z tym stanowiskiem oswoić... Tak więc

wiara w imperium in imperio wyciętą niejako precz została

przez postęp ducha przyrodniczego, wzmacnianego znowu usta

wicznie przez zdobycze nauk przyrodniczych^

ł .

I nie tylko metody i poglądy nauk biologicznych, ale nawet

fakta pojedyncze przez nauki przyrodnicze zdobyte, stają się arse

nałem, z którego czerpią idee i których analogie stosują do

wszystkich innych dziedzin. To też znajomość głównych metod

biologicznych, zwłaszcza najważniejszych wyników, do jakich te

nauki doszły, stała się nieodzowną potrzebą dla każdego człowieka

wykształconego, przedewszystkiem jednak dla myślącego chrześci

janina, którego pod egidą tych nauk pragną niejednokrotnie unice

stwić i wierzenia jego w krainę zepchnąć nierzeczywistych marzeń.

Dlatego w tych szkicach biologicznych pragnęlibyśmy czy-

1 Darwin and Modern Science. Cambridge 1909, str. 466 i 7. Jest to

dzieło zbiorowe, które wydał uniwersytet w Cambridge z okazyi stuletniej

rocznicy urodzin Darwina i pięćdziesięcioletniej rocznicy ukazania się książki

The Origin of Species. Dzieło to o sześciuset blizko stronach zawiera roz

prawy ze wszystkich dziedzin wiedzy, na których odbił się rzeczywiście lub

rzekomo wpływ idei Darwina. Mamy tam więc obok rozpraw czysto przy

rodniczych, jaknp. »Teorya doboru« (pisał Wiesmann), ^Dziedziczność i zmien

ność* (Bateson), ^Znaczenie barwy w walce o byt« (Poulton), »Darwin i geo

logia* (Judd), także i takie: •• Pochodzenie człowieka« (Schwalbe), » Wpływ

pojęcia ewolucyi na nowszą filozofię« (Hoffding), »Darwinizm i socyologia«

(C. Bougle), »Wpływ Darwina na myśl religijną« (Rev. Waggett), »Ewolucya

i nauka języków* (Giles), »Darwinizm i historya« (Bury) i t. d.

Z NOWSZEJ BIOLOGII

telnikom naszym podać zupełnie bezstronnie i otwarcie wszystko,

co każdego człowieka myślącego i wykształconego może intereso

wać i co może mieć związek z głębiej sięgającemi zagadnieniami

Znajomość ich da bowiem nie tylko możność bezstronnego i samo

dzielnego rozpatrzenia się w najbardziej aktualnych dzisiaj kwe-

styach, ale także pomoże do zrozumienia istniejących prądów,

które tylko we wpływie biologii na cywilizacyę dzisiejszą wy

tłumaczenie i uzasadnienie znaleźć mogą.

Zacząć zaś musimy od komórki, bo najpierw ona jest ele

mentem budowlanym wszelkich żywych organizmów, a powtóre,

głębsze zrozumienie morfologii i dynamiki komórki, to jest jej

budowy, sposobu dzielenia się i działania, jest podwaliną konieczną

do ocenienia wszelkich innych działów biologii. Zauważyć nadto

trzeba, że zrozumienie znaczenia komórki rzuca niezmierne światło

na naturę i ukształtowanie się całego organizmu i zdefiniowanie

i zrozumienie tego, co nazywamy »indywiduum«.

W wiekach dawniejszych, gdy o drobnoustrojowej budowie

pojęcia nie miano, organizm uważano za coś zupełnie jednolitego.

Pojedynczy ustrój był czemś prawdziwie jednem, był jednością,

nie dającą się podzielić, złożoną tylko z części ułamkowych. Pó

źniej, gdy odkryto komórkę, jako część składową i ostatnią żywą

cegiełkę organizmu, począł szerzyć się pogląd, zwłaszcza w obo

zie materyalistycznym, że organizm trzeba przyrównać do miasta

lub państwa, złożonego z pojedynczych ludzi, związanych ze sobą

wspólnością celów, kierowanych przez prawa, powstałe bądź przez

umowę, bądź wskutek automatycznego działania walki o byt. Otóż

według tej teoryi, której protoplastą jest Oken, czem w państwie

człowiek, tern w organizmie komórka, będąca ostatecznie samo

istną jednostką życiową, tworząca z innemi komórkami tylko auto

nomiczną całość. W miarę jednak jak znajomość budowy i funk-

cyi komórek się pogłębia, pogląd ten zaczyna coraz bardziej ustę

pować przekonaniu, że chociaż ustrój zbudowany jest z komórek,

to jednak nie jest on prostym ich zespołem, lecz czemś zupełnie

jednolitem, a komórka żyje w nim i działa nie jako samoistny

l>yt, lecz tylko jako cząstka tego organizmu. I do tego poglądu,

tak zgodnego ze wszystkiem, co o istotach żywych mówi nam

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: