Prawo zobowiązań.
1. Omów podmioty, przedmiot, treść i sposoby powstawania zobowiązań cywilnoprawnych.
Zobowiązanie – stosunek prawny dwustronny którego podmiotami są dłużnik i wierzyciel. Przedmiotem zobowiązania jest świadczenie które w ogólności polegać może na działaniu albo na zaniechaniu.
Treścią zobowiązania są prawa i obowiązki jego stron – na dłużniku ciąży dług za który ponosi on majątkową odpowiedzialność, natomiast wierzycielowi przysługuje tzw. wierzytelność (która jest majątkowym prawem zbywalnym) upoważniająca wierzyciela do żądania spełnienia świadczenia.
Wierzyciel – jest podmiotem uprawnionym
Dłużnik – jest podmiotem zobowiązanym
Wierzyciel może domagać się świadczenia, a dłużnik powinien je spełnić.
Po stronie uprawnionej bądź po stronie zobowiązanej może występować więcej niż jeden podmiot.
Przedmiotem zobowiązania jest świadczenie, przez które należy rozumieć zachowanie się dłużnika, zgodne z treścią zobowiązania, polegające na zadośćuczynieniu godnemu ochrony prawnej interesowi wierzyciela.
Wierzytelność – zespół uprawnień wierzyciela przysługujących mu w ramach stosunku zobowiązaniowego, to prawo podmiotowe, to majątkowe prawo zbywalne (można podarować, sprzedać, jest częścią spadku), jest prawem podmiotowym względnie skutecznym (zobowiązanie jest skuteczne tylko między stronami, a wierzytelność jest skuteczna tylko względem dłużnika). Wierzytelność podlega ochronie sądowej, a wierzycielowi przysługuje prawo przymusowego wyegzekwowania od dłużnika świadczenia.
Dług- zespół odpowiadających wierzytelności obowiązków dłużnika, które ciążą na nim w ramach stosunku zobowiązaniowego.
Źródła zobowiązania:
1) umowa
2) jednostronne oświadczenie woli (np. przyrzeczenie publiczne to jednostronna czynność prawna)
3) decyzja administracyjna (np. decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości – skutkuje pozbawieniem lub ograniczeniem prawa własności oraz powstaniem obligacyjnego obowiązku zapłaty odszkodowania)
4) orzeczenie sądu (orzeczenie sądu ma charakter konstytutywny)
5) Bezpodstawne wzbogacenie
6) Czyn niedozwolony (delikt)
7) Przepis ustawy
2. Co to jest świadczenie pieniężne?
Świadczenie – zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania i czyniące zadość godnym ochrony interesom wierzyciela. Świadczenie może polegać na działaniu i zaniechaniu.
Przedmiot świadczenia – zachowanie się dłużnika dotyczy różnego rodzaju dóbr materialnych lub niematerialnych.
Klasyfikacja świadczeń – a) jednorazowe (następuje w drodze jednego aktu zachowania się dłużnika np. wydanie rzeczy), ciągłe (dłużnik zobowiązany jest do przedsięwzięcia zachowania trwającego przez pewien odcinek czasu np. świadczenie usług), okresowe (powinność przedsiębrania przez dłużnika w określonych, regularnych odstępach czasu – pewnego zachowania się np. czynsz najmu).
b) świadczenie podzielne (może być spełnione częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości np. świadczenie pieniężne) i niepodzielne (np. wydanie oznaczonej złożonej rzeczy np. samochód)
c) świadczenia oznaczone co do tożsamości (przedmiotem tego świadczenia jest rzecz zindywidualizowana, niedająca się zastąpić inną rzeczą) i co do gatunku (przedmiotem tego świadczenia jest rzecz określona wg cech rodzajowych). Treść umowy rozstrzyga z jakim świadczeniem mamy do czynienia.
ŚWIADCZENIE PIENIĘŻNE – przedmiotem tego świadczenie nie jest ani rzecz oznaczona co do tożsamości ani rzecz oznaczona co do gatunku, przedmiotem jest określona wartość ekonomiczna umownie przypisana określonym znakom pieniężnym, będącym środkiem płatniczym na mocy odpowiednich przepisów prawa.
Zobowiązanie pieniężne – dłużnik zobowiązany jest spełnić świadczenie pieniężne.
Spełnienie świadczenia pieniężnego polega na transferze z majątku dłużnika do majątku wierzyciela określonej wartości majątkowej pod postacią sumy pieniężnej.
Zasada walutowości - zobowiązania w ramach których dłużnik zobowiązany jest do świadczenia określonej kwoty pieniędzy (zobowiązania pieniężne) mogą być na terenie Rzeczypospolitej Polskiej wyrażone tylko w pieniądzu polskim.
Zasada nominalizmu – jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej (dłużnik ma spełnić zobowiązanie pieniężne przez zapłatę tej samej sumy pieniężnej, na jaką opiewał dług w chwili jego powstania) .
Waloryzacja świadczenia pieniężnego – wyjątek od zasady nominalizmu, polega na zmianie nominalnej wysokości należnego wierzycielowi od dłużnika świadczenia pieniężnego, uzasadnionej szczególnymi okolicznościami. Możliwa jest waloryzacja w drodze umowy (art.3581 § 2 – strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona wg innego niż pieniądz miernika wartości, ta waloryzacja polega na dodaniu do umowy klauzuli waloryzacyjnej np. klauzula złota ) albo w drodze orzeczenia sądu (art. 3581 § 3 i 4 – w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie; strona stosunku zobowiązaniowego powinna skierować do sądu żądanie opiewające na waloryzację świadczenia).
ODSETKI – świadczenie w postaci wynagrodzenia, obliczanego wg pewnej stopy procentowej, za korzystanie z cudzych pieniędzy lub rzeczy oznaczonych według cech rodzajowych. Rozmiar odsetek zależy od: stopy procentowej oraz czasu korzystania przez dłużnika z przedmiotów świadczenia głównego. Są odsetki ustawowe (określa RM w drodze rozporządzenia) i umowne (określa umowa).
Odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy wynika to z czynności prawnej, albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe.
Prawo zakazuje anatocyzmu – ustanawiania z góry odsetek od zaległych odsetek.
Termin płatności odsetek określa się w czynności prawnej, w ustawie, orzeczeniu sądowym lub decyzji innego właściwego organu.
Roszczenie o świadczenie z tytułu odsetek przedawnia się po upływie terminu 3 lat.
3. Na czym polega solidarna odpowiedzialność dłużników?
Solidarność w zobowiązaniu oznacza, że całość świadczenia jest należna każdemu z wierzycieli od każdego z dłużników. Zobowiązanie jest solidarne jeżeli to wynika z ustawy lub z czynności prawnej.
SOLIDARNOŚĆ DŁUŻNIKÓW art. 366 k.c (solidarność bierna)- kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych. Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani. Źródło solidarności dłużników wynika z ustawy (np. art. 614, art. 843, art. 846) albo z treści czynności prawnej np. zapisane w umowie (art. 369 KC). Zasada solidarności biernej daje wierzycielowi prawo swobodnego wyboru dłużnika, od którego zażąda spełnienia świadczenia w całości lub w części.
Roszczenia regresowe- prawo i obowiązek wzajemnych roszczeń między dłużnikami solidarnymi – w sytuacji gdy jeden bądź kilku dłużników zaspokoiło w całości uprawnionego wierzyciela. Jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego, rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników.
Umowa poręczenia np. art. 881
SOLIDARNOŚĆ WIERZYCIELI art. 367 k.c (solidarność czynna) – polega na tym, że każdy z wierzycieli osobno, albo kilku z nich, albo wszyscy razem mogą żądać od dłużnika spełnienia świadczenia w całości lub w części, a spełnienie świadczenia do rąk któregokolwiek z wierzycieli powoduje, że zobowiązanie wygasa. Dłużnik może spełnić całe świadczenie do rąk jednego z wierzycieli, przez zaspokojenie któregokolwiek z wierzycieli dług wygasa względem wszystkich. Jej źródłem może być tylko czynność prawna. Jeden z wierzycieli solidarnych przejął świadczenie, treść istniejącego między współwierzycielami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach jest on odpowiedzialny względem współwierzycieli.
Np. Kowalski i Nowak udzielają Malinowskiemu pożyczki na kwotę 10 tys. złotych.
4. Omów pojęcie, warunki ważności i praktyczne zastosowanie umowy przedwstępnej.
-Umowa przedwstępna (porozumienie przedkontraktowe) – jest to umowa o umowę, świadczeniem dłużnym jest inna umowa, każda umowa może być poprzedzona umową przedwstępną.
-Przedmiotem umowy przedwstępnej jest umowa przyrzeczona, umowa przedwstępna to umowa zobowiązująca do zawarcia innej umowy tzw. przyrzeczonej, której warunkiem ważności jest określenie najważniejszych postanowień umowy przyrzeczonej. (np. przedmiot i cena przy przedwstępnej umowie sprzedaży nieruchomości).
- Dziś określenie terminu nie jest warunkiem ważności umowy przedwstępnej.
-3 postaci umowy przedwstępnej (np. umowy przedwstępnej sprzedaży):
· Jeden przyrzeka że kupi
· Jeden przyrzeka że sprzeda
· Jeden przyrzeka że kupi, drugi przyrzeka że sprzeda
- Po roku od zawarcia umowy przedwstępnej wygasa prawo zawarcia umowy przyrzeczonej.
- Umowa przedwstępna to umowa, przez którą jedna ze stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy przyrzeczonej.
-Umowa przedwstępna stanowi instytucję ułatwiającą i zapewniającą stronom zawarcie umowy przyrzeczonej w określonym terminie (w przyszłości).
- Umowa przedwstępna może występować w postaci umowy jedno – lub dwustronnie zobowiązującej.
a) umowa jednostronnie zobowiązująca – złożenia oświadczenia woli koniecznego do zawarcia umowy przyrzeczonej żądać może tylko strona uprawniona
b) umowa dwustronnie zobowiązująca – z żądaniem tym mogą wystąpić obie strony
Ważność umowy przedwstępnej (art. 389 KC): określenie w jej treści istotnych postanowień umowy przyrzeczonej oraz zobowiązanie do zawarcia.
Termin zawarcia umowy przyrzeczonej – nie stanowi ważności umowy przedwstępnej oznaczenie w jej treści terminu, w ciągu którego ma być zawarta umowa przyrzeczona.
Jeżeli termin, w ciągu którego ma być zawarta umowa przyrzeczona, nie został oznaczony, powinna ona być zawarta w odpowiednim terminie wyznaczonym przez stronę uprawnioną do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej.
Jeżeli obie strony są uprawnione do zawarcia umowy przyrzeczonej i każda z nich wyznaczyła inny termin, strony wiąże termin wyznaczony przez stronę, która wcześniej złożyła stosowne oświadczenie.
Jeżeli w ciągu roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej nie został wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej, nie można żądać jej zawarcia.
Skutki uchylenia się od zawarcia umowy przyrzeczonej:
a) jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Gdy zobowiązany odmawia zawarcia umowy przyrzeczonej druga strona może żądać tylko odszkodowania (o ile druga strona poniosła jakąś szkodę)
b) Można przymusowo doprowadzić do zawarcia umowy przyrzeczonej (art. 390 §2 i art. 64)
Warunki aby skorzystać z tej sankcji - strona uprawniona może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej, jeżeli umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej, w szczególności wymaganiom, co do formy. (umowa przyrzeczona w formie aktu notarialnego)
Roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta. Jeżeli sąd oddali żądanie zawarcia umowy przyrzeczonej, roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym orzeczenie stało się prawomocne.
- Umowy przedwstępne są niekiedy zawierane są niekiedy zawierane pod warunkiem zawieszającym, którym jest często zdarzenie przyszłe stanowiące przeszkodę dla jednej lub obu stron do zawarci kontraktu (np. uzyskanie kredytu bankowego umożliwiającego sfinansowanie danej transakcji). Warunek ten jest zawsze ograniczony określonym terminem końcowym, po upływie którego w następstwie nieziszczenia się warunku zobowiązanie do zawarcia umowy przyrzeczonej wygasa. Uprawniony może żądać od zobowiązanego zawarcia przyrzeczonej umowy dopiero po ziszczeniu się warunku.
- Umowa przedwstępna może być zawarta w dowolnej formie. Przepisy prawa nie wymagają dla jej ważności zachowana formy szczególnej, nawet wówczas gdy tego rodzaju forma jest zastrzeżona dla umowy przyrzeczonej.
Zastrzeżenie formy szczególnej do wywołania określonych skutków prawnych zawiera art. 390 § 2 KC. Odnosi się ono do umów przedwstępnych zobowiązujących do zawarcia umowy przyrzeczonej, która powinna być zawarta pod rygorem nieważności w formie szczególnej.
5. Scharakteryzuj roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405 i nast. KC).
BEZPODSTAWNE WSBOGACENIE – nieusprawiedliwione przesunięcie majątkowe, polegające na wzbogaceniu jednej i jednocześnie za zubożeniu drugiej osoby. Brak podstawy prawnej tego przesunięcia.
- Fakt uzyskania korzyści majątkowej w sposób prawnie nieuzasadniony rodzi zobowiązanie, które nazwać można zobowiązaniem z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.
- Zdarzenia prowadzące do nieusprawiedliwionych przesunięć majątkowych:
a) Działanie wzbogaconego – może przybrać postać czynności faktycznej (np. ktoś na swoim gruncie wznosi budynek z cudzych materiałów) lub prawnej (np. gdy ktoś płaci nienależny dług, bank dokonuje omyłkowo przelewu na rachunek innej osoby).
b) działanie zubożonego – nienależne świadczenie (czynność prawna przysparzająca), też gdy np. ktoś na cudzym gruncie wznosi budynek ze swoich materiałów.
c) działanie osoby trzeciej – np. ktoś spłaca cudzy dług.
d) zdarzenie niemające charakteru działania człowieka
- Bezpodstawne wzbogacenie rodzi zobowiązanie, w którego ramach zubożony jest uprawniony (przysługuje mu roszczenie) do żądania zwrotu korzyści majątkowej, zaś wzbogacony jest zobowiązany do jej wydania. Rolą roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia jest przywrócenie równowagi majątkowej między stronami.
· Ogólna formuła bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405)– kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby nie było to możliwe, do zwrotu jej wartości.
· Art. 410 i 411 KC- szczególna sytuacja bezpodstawnego wzbogacenia – tzw. nienależne świadczenie.
Przesłanki roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia:
1) Wzbogacenie jednego podmiotu – polega na uzyskaniu korzyści majątkowej w postaci powiększenia aktywów majątku wzbogaconego, bądź na pomniejszeniu jego pasywów.
2) zubożenie drugiego podmiotu – wzbogacenie nastąpiło kosztem innej osoby, tylko gdy wzbogacenie pociąga za sobą uszczerbek w majątku innej osoby powstać może obowiązek zwrotu przedmiotu wzbogacenia.
3) związek między wzbogaceniem a zubożeniem – związek między wzbogaceniem i zubożeniem tkwi w jedności przyczyny, są to zjawiska wywołane tym samym zdarzeniem
4) bezpodstawność wzbogacenia – brak podstawy prawnej majątkowego transferu.
ZWROT WZBOGACENIA – jeżeli zostały spełnione przesłanki roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia, to wzbogacony jest zobowiązany zwrócić zubożonemu uzyskaną korzyść majątkową. Wzbogacony obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości (zwrotu określonej kwoty pieniężnej).
Roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia ma majątkowy charakter i jako takie ulega przedawnieniu.
Rozmiar bezpodstawnego wzbogacenia należy ustalać na moment podniesienia przez zubożonego roszczenia o zwrot korzyści majątkowej.
Obowiązek zwrotu bezpodstawnie uzyskanej korzyści obejmuje nie tylko korzyść bezpośrednio uzyskaną, lecz także wszystko, co w razie zbycia, utraty lub uszkodzenia zostało uzyskane w zamian tej korzyści albo jako naprawienie szkody (obowiązek wydania surogatów).
Rozliczenie nakładów – art. 408 KC.
Obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu.
Obowiązek zwrotu ciąży na bezpodstawnie wzbogaconym, na jego następcach prawnych (np. spadkobiercach). Jeśli bezpodstawnie wzbogacony rozporządził korzyścią na rzecz osoby trzeciej bezpłatnie, obowiązek wydania korzyści przechodzi na tę osobę.
Wzbogacenie niepodlegające zwrotowi (art. 411 KC).
NIENALEŻNE ŚWIADCZENIE JAKO PRZYPADEK BEZPODSTAWNEGO WZBOGACENIA – nieusprawiedliwione prawnie przesunięcie majątkowe jest efektem działania samego zubożonego, który spełnia świadczenie (płaci kwotę pieniędzy, przenosi prawo majątkowe np. własność) – tzn. działa w celu wykonania zobowiązania. Wzbogaconemu nie należy się korzyść majątkowa otrzymana od zubożonego pod postacią jego świadczenia. Nienależne świadczenie podlega obowiązkowi zwrotu.
ŚWIADCZENIE Z GRY I ZAKŁADU - roszczeń z gry lub zakładu można dochodzić tylko wtedy, gdy gra lub zakład były prowadzone na podstawie zezwolenia właściwego organu państwowego.
6. Jak przepisy KC regulują sposoby naprawienia szkody?
Odszkodowanie to świadczenie jakie należy się poszkodowanemu za wyrządzenie szkody od osoby, która tą szkodę wyrządziła lub ponosi za nią odpowiedzialność.
Naprawienie szkody może nastąpić przez:
a) Przywrócenie do stanu poprzedniego (restytucja naturalna) - ma za zadanie likwidację skutków szkody przez to że osoba odpowiedzialna doprowadzi majątek poszkodowanego, do stanu sprzed powstania szkody.
b) Zapłatę odpowiedniej kwoty pieniędzy – polega na wyrównaniu uszczerbku w majątku poszkodowanego przez zapłatę stosownej sumy pieniędzy – w postaci świadczenia pieniężnego lub renty, a zatem przez transfer wartości (równowartości szkody), jaką reprezentują pieniądze, do majątku poszkodowanego.
Art. 363 § 1 – naprawienie szkody powinno nastąpić według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężmej. Gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu.
Szkoda na osobie – naprawienie szkody przez zapłatę kwoty pieniężnej.
Odszkodowanie może pokrywać:
・ rzeczywiście wyrządzoną szkodę czyli straty, które poniósł poszkodowany
・ utracone korzyści, które poszkodowany mógłby uzyskać gdyby szkody mu nie wyrządzono
Istotną kwestie stanowi artykuł 362 KC mówiący o przyczynianiu się poszkodowanego do powstania bądź powiększenia szkody. W takim przypadku oczywisty jest fakt, że obowiązek naprawienia szkody zostaje odpowiednio zmniejszony, stosownie do okoliczności i stopnia winy stron. Za przyczynianie się poszkodowanego uważa się takie zachowanie, które nie jest wynikiem odruchu strachu lecz powoduje powstanie szkody.
7. Jakie są przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej?
Odpowiedzialność odszkodowawcza – dłużnikiem jest osoba odpowiedzialna za naprawienie szkody, wierzycielem jest poszkodowany
Rodzaje odpowiedzialności odszkodowawczej:
a) odpowiedzialność deliktowa – podstawą żądania naprawienia szkody jest czyn niedozwolony (zawiniony, wyrządzenie szkody innej osobie). Art. 415 KC. Zobowiązanie do naprawienia szkody ma tu charakter pierwotny (źródłem stosunku zobowiązaniowego jest tu fakt wyrządzenia szkody).
b) odpowiedzialność kontraktowa – ma charakter następczy (odszkodowania zastępuje świadczenie do którego spełnienia pierwotnie był zobowiązany dłużnik), podstawą wystąpienia z roszczeniem odszkodowawczym jest zgodnie z art. 471 KC niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania umownego (niewykonanie lub nienależyte wykonanie uprzednio zawartej umowy).
Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej (te 3 przesłanki muszą być spełnione):
1) zdarzenie wywołujące szkodę (ustawa wiąże z faktem odpowiedzialność odszkodowawczą) np. delikt, niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy
2) szkoda
Szkoda – jest to uszczerbek na dobrach prawnie chronionych, wyróżniamy szkodę majątkową i niemajątkową, a także szkodę na mieniu (jest zawsze majątkowa) i na osobie (może być majątkowa i niemajątkowa) -te 2 podziały się krzyżują.
Szkoda to poniesiona strata i utracona korzyść.
Metoda różnicowa – polega ona na porównaniu stanu majątkowego poszkodowanego przed i po szkodzie – w celu wykrycia różnicy, jak powstała przez wyrządzenie szkody.
3) związek przyczynowy m pomiędzy 1 i 2
Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania z którego szkoda wynikła (teoria normalnego (adekwatnego) związku przyczynowego)...
brzoskwinka81