P. Manent - Racja Narodów.pdf - Politologia(1) - UmbraPagan

t*'

ph.s*1l

_ nr'l^

AP\r1-t-

"n1i#

NARODO\7

REFLEKSJE na, TEMAT

DEMOKRACJI

* Eu RoPIE

RACJA

PIERRE MANENT

]zYKA FRANcUsKlEco

PRzEozY

PIOTR GUMOLA

PRZEDMOWA

ALEKSANDER HALL

SPRA!gY POLITYCZNE

Nan o

Iltt wrzenia 2001 r. stanowi dla wikszoci z nas nie

tylko pocztek serii wydarzeit, kt re przy innym splocie

okolicznoci nigdy by nie wystpiy i kt re bd wiza

si ze sob jedno po drugim w jakiej nieokrelonej

przyszoci, ale r wnie katastrof otwierajc now

epok. oczywicie, to wsp lne przekonanie bardzo szyb-

ko ustpuje miejsca szeregowi ostrych nieporozumieri

dotyczcychprzyczyn i znaczenia tego wydarzenia oraz

charakterystyki czas w, kt re nadchodz. Ja osobicie

mog co najvyej pokusi si o wyjanienie, jakie byo

moje nie le pierwsze odczucie, co pierwsza refleksja,

kt ra pojawia si zaraz poprzeraeniu.

Najbardziej niepokojcym wnioskiem pyncym

z tego wydarzenia nie byo moim zdaniem apogeum ter-

roryzmu jako zjawiska o wielkiej skali. Konkluzja bya

ruczej taka, e ludzko charakteryzuje si dzi znacznie

7 niszczenie b|iniaczych wie na Manhattanie

MCJA NAROD W

PIERRE MANENT

gbszymi i trudniejszymi do przezvycienia podziaami,

ni sdzilimy. W jednym momencie zostaa wywr cona

do g ry nogami caanasza dotychczasowa wiedza o panu-

jcych tendencjach i skonnociachwsp czesnej ludzko-

ci,prowadzcych jnieodparcie - jak sdzili-y - w stro-

n coraz wikszego zjednoczenia. Wszelkie wtpliwoci

rozwiewa upadek muru berlir1skiego, czynic to zjedno-

czenie bliskim na wycignicie rki. Wydatzenia z II

wrzenia ujawniy jednak istnienie innego muru - muru

wzajemnej nieprzenikalnoci wsp lnot ludzkich wbrew

zadziwiajcej i wci rosncej atwoci komunikacji.

z jak swobod m wilimy tu przedtem o ',odmie-

nikacji, kt ry w najwikszym stopniu moe jednoczy

ludzi w ramach sieci obejmujcej caplanet, to, e wy-

brali znisz czenie najbardziej spektakularnych symboli

wiatowego handlu w sercu stolicy wiata - wszystkie te

oko l ic zno c i, w adnym s topni u anegdoty czn e, po czy-

y si na tyle, aby da dow d, e najbardziej doskonae

natzdzia handlu i komunikacji pozostajna zewntrz

ycia narod w i s dalekie od sprzyjania ich zjednocze-

niu, pomimo oczekiwari liberalnej i postpowej opinii od

pocztk w XVIII w. xr tko m wic, komunikacja sama

z siebie nie tworzy wsp lnoty.

nnoci'' i ,,prawie do odmiennoci''! Jednak r nice,

o kt rych mylelimy,mialy by nieznaczne i atwe do

zaakceptowania w ramach zjednoczonej ludzkoci, a ich

zadaniem byo jedynie oywi jej mienic si po-

wierzchni. Nagle wr cio do nas poczucie policznej

realnoci:niezalenie od wielkoci i innych cech waci-

wych wsp lnotom ludzkim, s one organizmami zwarty-

mi, zamknitymi, trudno przenikalnymi, posiadajcymi

waciw sobie perspektyw i ksztatujcymi swoich

czonk w w takim stopniu, e wygodne narzdzia oraz

zara|iw e przyjemnoci wsp czesnoci s niewystarcza-

jce, aby wzbudzi midzy nimi ycie naprawd wsp l-

notowe.

To, e wikszo terroryst w pochodzia z Atabii

Saudyjskiej, bliskiego sojusznika - o ile mona tak po-

wiedzie - Stan w Zjednoczonych, to, e zamienili oni

w mordercz brorl samoloty pasaerskie - rodek komu-

Nasze i|uzje - liberalne i postpowe - dotyczce siy

oddziaywania komunikacji maja w sobie co nieodpar-

tego. Czy nie opieraj si one zreszt na najbardziej

przekonpujcej, a jednoczenie szacownej definic;i

czowieka jako ,,zwietzcia, kt re posiada logos"?

,Jestemy ludmi, i przekazujemy siebie jedni drugim

wycznie za pomoc sowa'', pisze Montaigne. Jake

wic moemy nie oczekiwa, e coraz szybszy i zatacza-

jcy coraz szersze krgi obieg s w prowadzi bdzie do

poszerzenia i pogbienia ludzkiej wsp lnoty?

Tkwi w m jednak pewna dwuznaczno. zwizek

pomidzy ludzkim stowarzyszeniem i sowem jest bar-

dzo niky, a przy tym nie jest wzajemny, a oba pojcia

nie s sobie r wne. To nie sowo tworzy wsp lnot, lecz

wsp lnota twotzy i zachowuje sowo. Jeli istniejr -

RACJA NARoDW

PIERRE MANENT

nego typu wsp lnoty, a co za tym idzie r nego typu

sowa, wszystkie one odnajduj swoje miejsce do ycia

w spoecznocipolitycznej, w parlstwie. Jeli ycie ludz-

kie toczy si pomidzy prozuytecznoci a poezj szla-

chetnoci i wielkoci,to porzdkowane jest ono dziki

mediacji sprawiedliwoci, kt ra jest dzieem waciwym

tego, co polityczne. To wsp lnota polityczna utrzymuje

razem i umoliwia zachowanie wszelkiej pamici sowa,

akada prawdziwa wymiana informacji opiera si z ko-

niecznoci natej harmonijnej strukturze. W spos b wa-

ciwie bezsensowny przeceniamy moc narzdzi komuni-

kacji, w szczeg lnocisi wsp lnego jzyka kontakto-

Wego. Jeli jutro bdziemy wszyscy rozmawia po an-

gielsku, nie oznacza to, e zrobimy krok w stron jedno-

ci.Zdaje si, e rzecznicy rzd w lzradla i Palestyny,

podobnie jak dyplomaci indyjscy i pakistariscy m wi

bardzo poprawnym angielskim. Instrument, jakim jest

wsp lny jryk nie tworzy sam z siebie porozumienia.

Wzajemne zrozumienie zaklada ycie w tej samej spo-

ecznocipolitycznej lub przynajmniej przynaleno do

spoecznoci, kt rych ustroje polityczne i wsp lne do-

wiadczenia s bliskie. Wiemy zreszt e ten warunek,

chocia konieczny, nie jest v,rystarczajcy. ||e to naro-

d w wytaczao sobie wojny pomimo e ich ustroje i do-

wiadczeniabyy sobie bliskie!

My, Europejczycy, powinnimy by szczeg lnie wia-

domi polityczne1o charakteru sowa. o jzykach euro-

pejskich m wi si, e s ,jzykami narodolvymi''. Jest to

prawdziwe, jeli pod pojciem,,narodu'' rozumiemy cia-

o polityczn e szczeg lnego rodzaju. Rzecz1rwicie, nasze

jzyki nie odwouj si przeci e do czego niewypowie-

dzianego o zagubionym pochodzeniu lub cigu dowiad-

czerl niekomunikowalnych, ale przede wszystkim do

pojmowalnej historii politycznej, do kt rej waniezna-

jomo jzyka daje nam dostp. Nasze jzyki nie wyraa_

j wysublimowanej, apoliLycznej lub metap o|icznej

esencji ,,kulturowej'', one vyraajprzede wszystkim

histori naszych odpowiednich ustroj w politycznych.

Racine i Szekspira... Na osi czasu' poeta jest w kadym

kraju uosobieniem policznego momentu, w kt rym

nar d zdoby wiadomowasn odnajdujc swoj po-

sta skoriczon jeli mona tak powiedzie. Jednocze-

niepoeta aktualizuje moc jzyka, okrela jego zasoby

i jako. Francuski, jryk dworu, na tyle cisy w lyypo-

wiedziach abstrakryjnych, e sta si w spos b natural-

ny jzykiem Republiki nauczajcej i rozprawiajcej, j-

zykiem nartacji, kt ry woli znak od rzeczy samej, jzy-

kiem form podrzdnych i wymienich. Angielski, j-

zyk barbarzyriski, wyniesiony na najwyszy poziom

efektownej wyrazistociptzez najwikszego poet euro-

pejskiego, obdarzony wystarczajc prostot i si aby

sta si p niej jzykiem tego, co uyteczne, jzykiem

imitacji, w kt rym pobrzmiewa jeszcze krzyk zwierz-

cia, do dzisyszalny w Izbie Gmin' Nasze jzyki euro-

pejskie - wymieniem jedynie dwa mi najblisze - sza-

chwycajcymi destylatami wypracowanymi przez wie|-

kiego syntezatora ycia eutopejskiego, jakim byo

paristwo-nar d.

RACJA NARoDW

PIERRE MANENT

Pa stwo-nar d byo dla Europy nowoytnej tym,

czym miasto-parlstwo dla Grecji antycznej: tym, co two-

rzy jedno, a wic ramami sensu i ycia poprzez two-

rzenie wsp lnej sprawy. Pomimo doskonaych prac hi-

storycznych, por wnanie tych dw ch modeli politycz-

nych kryje jeszcze wiele tajemnic, kt rych wyjawienie

wydaje si wane. Mona w kadym razie powiedzie,

e miasto-pa stwo i par1stwo-nar d, to dwa jedyne mo-

dele polityczne, kt re umoliwialy, przynajmniej na ich

etapie demokraty cznym, rea|izacj cisegoz)ednocze'

nia cywilizacji i wolnoci. Historia zna wielkie cywilizo-

wane imperia, kt re nawet w swoich najagodniejszych

okresach ignoroway wolno.Zycie plemion, a og lnie

ycie ,,prymitylvne'', zawiera w sobie bardzo wyrazist

posta wolnoci,ale pozbawione jest slodyczy i urok w

cywi|izacjl Chcialbym tutaj rozway model paristwa-

narodu, z a|em zostawiajc na boku kwesti miasta-

parlstwa.

Z poufaocirodzi si pogarda. Nie potrafimy ju do-

ceni, cze1o dokonao europejskie paristwo-nar d w ra-

mach swojego historycznego rozwoju. Chodzio o nad-

zwy czaj miaeprzedsiwzicie wymagajce mobilizacj i

o niespotykanym nateniu i ptzede wszystkim niespo-

tykanej trwaoci i r norodnociwiedzy, duchowego

bogactwa nie tylko przyw dc w i inspirator w, ale

wszystkich obywateli. Chodzio o rozcignicie ycia

obywatelskiego,,,ycia w wolnoci'', kt re w najlepszym

razie byo dotd przywilejem niewielu, na spoecznoci

obejmujce niezliczone rzesze ludzi. Chodzilo o rzdze-

nie ogromnymi masami, kt re miayjednoczeniepozo-

sta wolne.

Pogarda dla tej historii maw rzeczywistoci przyczy-

ny bardziej konkretne i bolesne ni - miemtak powie-

dzie - poufao czy te przyzv,tyczajenie. Jestemy od-

dzieleni od naszej historii policznej murem ognia lat

191'4-45. Przedtem: historia obciona win z kulmina-

cj na botach Eparges i rampie owicimia. Potem: po-

jawilimy si ponownie,bez chrztu i nawr cenia, w bia-

ej szacie demokracji nareszcie czystej, to znaczy nie

narodowej, kt rej jedynym programem politycznym byo

zachowanie wasnej niewinnoci. Konieczne jest, aby-

my przekroczyl'i ten mur ognia. Konieczne jest, abymy

przywr cili mdrocigoci historii europejskiej, za-

miast przypuszcza, e wyszlimy z dugich wiek w

narodowego pogaristwa pidziesit lat temu, a wic

w momencie tworzenia si pierwszych instytucji euro-

pejskich. Chciabym, choby w niewielkim stopniu,

przyczyni si do tych starari.

Niezalenie od sposobu interpretacji, moemy jedy-

nie podziwia dugie trwanie paristwa_narodu europej-

skiego w podw jnym znaczeniu tego pojcia. Nieza]e-

nie jak bardzo wiadomi jestemy puapek historycznej

pamici i jak bardzo wystrzegamy si tego, co Aron lubi

nazywa, cytujc Bergsona, ,,retrospektywn iluzj nie-

uchronnoci",narzuca si pewnego rodzaju oczywi-

sto: historia wikszocinaszych narod w rozpozna-

wana jest na przestrzeni przynajmniej siedmiu lub

omiu wiek w. Powoaem si na jzykz kt kiedykol-

P. Manent - Racja Narodów.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: