Nowa seria wydawnicza Wydzia�u Pedagogicznego Wy�szej Szko�y Humanistycznej im. Aleksandra Gieysztora. W ramach serii b�d� si� ukazywa�y monografie, skrypty oraz prace zbiorowe po�wi�cone wsp�czesnym problemom patologii spo�ecznej, w tym jej etiologii, zagro�e� oraz programom zapobiegania. W kolejnych numerach: � Prostytucja � Uzale�nienia elektroniczne � Pu�apki hazardu � Korupcja � ciemna strona w�adzy � Mobbing � Handel lud�mi - d�uma XXI wieku � Sekty � ucieczka od �wiata warto�ci � Wykluczeni i zmarginalizowani � polskie fawele � Terroryzm � S�ownik m�odzie�owego slangu � Zorganizowana przest�pczo�� narkotykowa � Mechanizmy uzale�nie� Zapraszamy autor�w do wsp�pracy Wy�sza Szko�a Humanistyczna imienia Aleksandra Gieysztora Patologie spo�eczne Pod redakcj� Mariusza J�drzejko PU�TUSK 2006 Rada Programowa prof. dr hab. Kalina Bartnicka (przewodnicz�ca), dr hab. Ryszard Bera, dr Wies�aw Bo�ejewicz, prof. dr hab. Czes�aw Cekiera, prof. dr hab. Brunon Ho�yst, dr Mariusz J�drzejko, prof. dr hab. Zdzis�aw Kosyrz, prof. dr hab. Wies�aw P�ywaczewski, prof. dr hab. Ryszard St�pie�, dr Dariusz Sarza�a Recenzent prof. dr hab. Zdzis�aw Kosyrz Projekt ok�adki Barbara Kuropiej ska-Przybyszewska Sk�ad i �amanie Studio OFI � Copyright by Wy�sza Szko�a Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, Pu�tusk 2006 Wszelkie prawa zastrze�one. Ka�da reprodukcja lub adaptacja ca�o�ci b�d� cz�ci niniejszej publikacji, niezale�nie od zastosowanej techniki reprodukcji (drukarskiej, fotograficznej, komputerowej i in.), wymaga pisemnej zgody Autor�w i Wydawcy. Wydawca: Wy�sza Szko�a Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora ul. Daszy�skiego 17, 06-100 Pu�tusk tel./fax (48-23) 692-50-82 e-mail: rektorat@wsh.edu.pl www.wsh.edu.pl ISBN 83-89709-43-0 Realizacja na zlecenie Wydawcy Oficyna Wydawnicza ASPR-JR Spis tre�ci Mariusz J�drzejko Wst�p ......................................... 7 Rozdzia� I Marta Petrykowska Patologia spo�eczna - pr�ba definicji problemu ... 13 Rozdzia� II Wies�aw Bo�ejewicz Sekty - zagro�enia etyczno-moralne ............. 41 Rozdzia� III J�zef Bednarek Zagro�enia w cyberprzestrzeni 83 Rozdzia� IV Dariusz Sarza�a Podkultura przemocy w warunkach izolacji wi�ziennej ................................... 149 Rozdzia� V Mariusz J�drzejko, Roman Biskupski Narkomania - skala i charakter zjawiska ......... 187 Bibliografia .................................... 239 Indeks nazwisk ................................. 251 Wst�p ISaedy na m�odzie�owym rynku Stan�w Zjednoczonych pojawili si� bitnicy, znaczna, cz�� Amerykan�w prze�y�a prawdziwy szok. Pos�dzani o narkomani�, awanturnictwo, rozwi�z�o�� seksualn� stali si� dla niema�ej cz�ci konserwatywnej spo�eczno�ci Ameryki �zagro�eniem" nie mniejszym ni� komuni�ci. Ta niezwykle interesuj�ca subkultura m�odzie�owa zosta�a uznana za patologiczn�. Media, kt�re szybko zainteresowa�y si� bitnikami, upowszechni�y obraz m�odego niemyj�cego si� m�czyzny, s�uchaj�cego jazzu, niezmieniaj�cego ubra� oraz nami�tnie uczestnicz�cego w seksualnych orgiach. Trudno si� dziwi�, �e bitnicy szybko stali si� uosobieniem zagro�e� dla syn�w i c�rek z puryta�skiej ameryka�skiej rodziny. Rozpoczynaj�c od bitnik�w, kt�rych kultowe dzie�o �W drodze" Jacka Kerouaca dotar�o niedawno do polskich ksi�gar�, wchodzimy w obszar problemowy okre�lany przez jednych inno�ci� lub odmienno�ci�, przez innych za� patologi�, dewiacj�, wykluczeniem lub naznaczeniem. Obszar ten z jednej strony jest fascynuj�cy, ukazuje bowiem dynamik� zmian spo�ecznych i kulturowych, z drugiej za� strony ods�ania ciemn� stron� �ycia cz�owieka. Jak wynika z bada� spo�ecznych, 9 000 000 Polak�w jest uzale�nionych od tytoniu1, niemal 660 000 eksperymentuje z narkotykami2, w roku 2005 stwierdzono ponad 59 000 przest�pstw z ustawy o przeciwdzia�aniu narkomanii3, ponad 800 000 rodak�w uznaje si� za alkoholik�w4, niemal 50% alkoholu wypija niespe�na 8% populacji, wiek inicjacji alkoholowej zszed� ju� do 11-12 lat, a narkotykowej do 12-13 lat. Kilkaset tysi�cy m�odych ludzi dzia�a aktywnie w subkulturach m�odzie�owych, a kolejne kilkadziesi�t tysi�- 1 Za: Fundacja �Promocja Zdrowia", 31.05.2005. 2 Za: Krajowe Biuro Zapobiegania Narkomanii, Warszawa 2005. 3 Skala zjawiska narkomanii w Polsce, Centralne Biuro �ledcze Komendy G��wnej Policji, Warszawa 2005, marzec, s. 9. 4 Alkohol a twoje zdrowie, Warszawa 2003, s. 10. ____________________________ Wst�p cy pozostaje pod oddzia�ywaniem sekt i destrukcyjnych kult�w. Problem nie jest tylko �polski", jest bowiem dostrzegany w wielu krajach Unii Europejskiej - Hiszpanii i Holandii (narkomania), Niemczech (skinheadzi, uzale�nienia elektroniczne), Czechach (narkomania, prostytucja), jak i nienale��cych do Unii. W Rosji i na Ukrainie gwa�towanie narasta zjawisko m�odzie�owej narkomanii i zorganizowanej przest�pczo�ci. Z kolei w Stanach Zjednoczonych 40 milion�w ludzi regularnie odwiedza strony pornograficzne, w Internecie jest ponad 3 miliony stron pornograficznych, a �redni wiek pierwszego kontaktu z pornografi� w�r�d m�odzie�y wynosi 11 lat5. W krajach Unii Europejskiej 9-26% m�odzie�y w wieku 16-24 lata deklaruje ci�g�y kontakt z narkotykami. W Niemczech i Rosji rosn� w si�� skrajnie nacjonalistyczne subkultury deklaruj�ce (i wcielaj�ce w �ycie) wrogo�� do innych kultur, religii i narod�w. Z kolei w�adze czeskie podkre�laj� gwa�towny wzrost zjawiska m�odzie�owej prostytucji. Podobne zjawiska obserwuje si� w Bu�garii, Mo�dawii i na Ukrainie. Wracaj�c na polski grunt, dodajmy do tego znacz�cy (si�gaj�cy w niekt�rych regionach nawet 30%) odsetek m�odych ludzi zmargi-nalizowanych na skutek bezrobocia, szybko rosn�c� liczb� os�b uzale�nionych od medi�w elektronicznych (Internet, telefon kom�rkowy, gry elektroniczne), niemal 40 000 rzesz� prostytuuj�cych si� dziewcz�t i ch�opc�w, a tak�e silnie rozwijaj�cy si� rynek us�ug ho-moseksualnych6. Brunon Ho�yst w swojej Kryminologii podaje, �e wed�ug danych urz�dowych 1,8% populacji uczni�w to m�odzie� nieprzystosowana i zagro�ona, a w badaniach wska�nik nieprzystosowania spo�ecznego dzieci w wieku szkolnym si�ga 6,5%7. Z kolei Maria Jarosz8 i Andrzej Kojder9 przedstawiaj� zatrwa�aj�ce dowody patologizacji w�adzy i korupcji. Wska�my r�wnie� na narastaj�ce w�r�d m�odzie�y uzale�nienia od hazardu, zjawisko mobbingu i szkolnego bullingu, niepokoj�ce analizy dotycz�ce samob�jstw, przest�pczo�� zorganizowan� i ... otrzymujemy niepokoj�cy obraz rzeczywisto�ci otaczaj�cej cz�owieka. Czy na podstawie powy�szych liczb i danych mo�na postawi� tez�, �e szybkimi krokami zmierzamy do masowego wyst�powania zagro�e� patologi� spo�eczn�? 5 www.pornografia.alleluja.pl/tekst.php?numer=10429. 6 Prostytucja jako problem spo�eczny, medyczny i moralny, red. M. J�drzej-ko, Pu�tusk 2005, s. 17. 7 B. Ho�yst, Kryminologia, Warszawa 2000, s. 652. 8 Zob. M. Jarosz, W�adza, przywileje, korupcja, Warszawa 2004. 9 Zob. A. Kojder, Przeciwdzia�anie korupcji w krajach Unii Europejskiej, Warszawa 2003. 8 Zeszyt nr l Wst�p Jak si� wydaje, istota problemu tkwi nie tylko liczbach, cho� one same musz� wzbudza� szersz� refleksj� nad kondycj� spo�ecze�stwa oraz edukacyjno-wychowawczymi wyzwaniami. Patologie i dewiacje - w r�nych swoich przejawach - od zarania dziej�w towarzyszy�y cz�owiekowi. W�r�d Ari�w powszechnie praktykowano odurzanie si� �som�", kt�ra by�a najprawdopodobniej wywarem z maku b�d� muchomora czerwonego Grecy okresu helle�skiego masowo nadu�ywali alkoholu, a prostytucja by�a cz�ci� kultury Egiptu, Babilonii i Rzymu. Z kolei XVIII-wieczny Londyn by� obszarem grasowania kilku tysi�cy m�odych bandyt�w, a warszawskie Szmulki okresu PRL to swoista wsp�czesna �stajnia Augiasza". Analizuj�c dzieje ludzko�ci, nie trudno dostrzec, �e na drodze post�pu z�o, w r�nych przejawach, zawsze towarzyszy�o cz�owiekowi, a od czasu naukowej refleksji Emila Durkheima dostrzegamy problem anomii i dewiacji jako nieod��czn� cz�� �ycia cz�owieka. Przed 1989 rokiem na rozw�j zjawiska patologii spo�ecznej zwraca�o uwag� wielu polskich badaczy. Pierwszy z nich Adam Podg�recki ju� pod koniec lat 60. podj�� si� analizy tego problemu w Polsce Ludowej. Zauwa�my jednak, �e przed badaczami tego okresu stawa�o wiele barier, w tym i cenzura, kt�ra nie dopuszcza�a do pisania o zjawisku alkoholizmu, samob�jstw czy narkomanii. Niezwykle interesuj�cym studium patologii spo�ecznej tamtych lat by�a praca prof. Marii Jarosz Problemy dezorganizacji rodziny. Determinanty i spo�eczne skutki, kt�ra ukaza�a si� w niewielkim nak�adzie w 1979 roku. Powo�uj�c si� na badania, autorka wskaza�a, �e ju� w 1976 roku ponad milion dzieci by�o zagro�onych wykolejeniem spo�ecznym na skutek biedy10. Okres po 1989 roku przyni�s� rozszerzenie si� wielu zjawisk patologii spo�ecznej, zw�aszcza narkomanii, przest�pczo�ci i agresywnych subkultur m�odzie�owych. Obserwujemy tak�e zjawisko, kt�remu mo�na by nada� umowne okre�lenie �zagro�enia wychowawcze prze�omu XX i XXI wieku". Patologie wkraczaj� w �ycie spo�eczne i ekonomiczne. Korupcja i mobbing staj� si� nie tylko tematem wielu prasowych publikacji, lecz problemem w wymiarze og�lnopolskim, godz�c w etos pracy, jako�� wykonywanych us�ug oraz relacje interpersonalne. Prowadz� do dehumanizacji pracy i moralnego relatywizmu. Liczba ofiar tych patologii jest trudna do okre�lenia, ale wynosi 10 Por. Polska, ale jaka?, red. M. Jarosz, Warszawa 2005 s. 34. Cz�owiek i zagro�enia Wst�p dziesi�tki, je�li nie setki tysi�cy; z jednej strony mamy s�awetn� �Biedronk�", z drugiej korupcj� w s�u�bie zdrowia, administracji samorz�dowej, systemie zdobywania praw jazdy i polityce. W podkre�lanej przez media coraz szerszej przestrzeni patolo-gizacji �ycia spo�eczno-gospodarczego dorasta niema�a cz�� m�odego pokolenia. W atmosferze p�du do sukcesu doros�ych oraz materialnego spe�nienia w coraz szerszym zakresie czerpie wzorce zachowa� z kultury masowej. Ta za� jest coraz bardziej pozbawiona humanistycznych tre�ci. Z drugie...
rubi666