„Zrozumieć dzieci z ADHD”

Dzieci z ADHD otoczone troskliwą opieką rodziców, odpowiednim systemem nauczania, pomocą lekarzy mają szanse zdobyć wykształcenie
i normalnie funkcjonować w społeczeństwie.

ADHD (z ang. Attention Deficit Hiperactivity Disorder) czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji
i uwagi bywa też nazywany zespołem hiperkinetycznym lub zespołem nadpobudliwości psychoruchowej.

ADHD to jedno z najcięższych zaburzeń wieku rozwojowego szacuje się, że dotkniętych jest nim ok. 2-5% populacji. Chłopcy chorują na tą chorobę trzykrotnie częściej niż dziewczynki, u dziewcząt występują raczej objawy związane z zaburzeniem koncentracji, u chłopców nadruchliwość, impulsywność.

Problem ten dotyczy dzieci mający stopień inteligencji w granicach normy lub powyżej przeciętnej. Nadpobudliwość to poważna dysfunkcja, a nie efekt „złego wychowania”.

Dzieci z ADHD nie potrafią odraczać reakcji ani hamować swojego zachowania. Dzieje się tak z powodu nieprawidłowej przemiany neuroprzekaźników w mózgu zwłaszcza dopaminy. Mózg dziecka nadpobudliwego psychoruchowo funkcjonuje inaczej niż u zdrowego. Zaburzone są w nim procesy analizy i syntezy. Jego świat jest chaotyczny
i niespokojny. Wiadomo, że u dzieci z ADHD zaburzona jest równowaga między wytwarzaniem a funkcjonowaniem dopaminy i noradrenaliny to jest substancji przekaźnikowych, które łączą komórki mózgu. Specjaliści uważają, że dopamina odpowiada za selekcję bodźców docierających do mózgu
i umożliwia skupienie na jednym.

Natomiast brak noradrenaliny to brak rozpoznania bodźca informującego
o zagrożeniu i brak uruchomienia się gotowości do przeciwdziałania.

Dzieci z ADHD nie potrafią działać planowo, realizować celów, tylko reagują na doraźne bodźce. Nie są w stanie selekcjonować napływających bodźców według ich ważności. Reagują na ten, który w danej chwili jest najsilniejszy. Reakcje dziecka nadpobudliwego stają się natychmiastowe, impulsywne i nieprzewidywalne.

Bardzo ważne jest wczesna diagnoza, którą może postawić tylko
i wyłącznie lekarz specjalista psychiatra dziecięcy na podstawie wywiadu
i obserwacji. Należy pamiętać, że nie każde „złe zachowanie” to objaw ADHD.

Objawy ADHD muszą występować w różnych sytuacjach w domu, szkole,
w czasie zabawy (przynajmniej dwóch) i utrzymującej się przez dłuższy czas (pół roku do roku ), a nie wynikać z naturalnego procesu rozwoju. Objawy te utrudniają naukę oraz prawidłowe funkcjonowanie dziecka w grupie.

Objawy nadpobudliwości psychoruchowej:

1.     Nadmierna ruchliwość. Zarówno w okresie dużej jak i małej motoryki. Dziecko nie jest w stanie usiedzieć na miejscu, ma często nerwowe ruchy rąk, które są cięgle czymś zajęte, rusza nogami, chrząka, wydaje dziwne dźwięki.

2.     Brak samokontroli i refleksji na temat swojego zachowania. Nieumiejętność uczenia się na własnych błędach. Dziecko zna zasady, ale nie przenosi ich na swoje zachowanie, nie przenosi doświadczeń
z jednej sytuacji w drugą.

3.     Impulsywność. Dziecko szybciej zrobi niż pomyśli, nie zastanawia się nad konsekwencjami swojego postępowania. Wie co powinno zrobić lecz na ogół tego nie czyni ( wtrąca się do rozmowy, wybiega z pomieszczeń, niszczy przedmioty). Dzieci te często ulegają wypadkom.

4.     Trudności z koncentracją uwagi. Dziecko słucha nieuważnie, rozprasza się nie pamięta co miało zrobić.

5.     Zaburzone relacje z rówieśnikami. Dziecko stara się przejmować inicjatywę w zabawie, jest krzykliwe, napastliwe, nie umie czekać na swoją kolej, nie umie przegrywać, zadaje krzywdę innym dzieciom.

6.     Brak kontroli emocji, motywacji i stan pobudzenia. Uniemożliwia to dziecku realizacji celów. Dziecko zadaje pytania, rozpoczyna rozmowę odwraca się i odchodzi. W czasie rozmowy cały czas się rozgląda.

Postępowanie z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo powinno być wielokierunkowe, zwane czasami terapią skojarzoną na którą składają się:

1.     Psychoedukacja to przekazanie wiedzy dotyczącej przyczyn zaburzeń, zrozumienia dziecka i jego problemu, nabycie umiejętności, które umożliwią dostosowanie środowiska i metod wychowawczych do potrzeb dziecka.

2.     Psychoterapia może być skierowana na dziecko indywidualnie, jak trening umiejętności społecznych, czy wzmocnienie poczucia wartości, ale przede wszystkim na rodzinę, która zwykle jest zagrożona.

3.     Farmakoterapia ma na celu zmniejszenie objawów umożliwiając funkcjonowanie dziecka w szkole i rodzinie. Terapia trwa wiele lat.

4.     Nutroterapia leczenie przez odżywianie. Odpowiednia dieta wzmacniająca działa w długim okresie czasu tak jak leki, przy czym nie hamuje objawów, ale usuwa przyczyny organiczne.

5.     Metoda eeg -biofeedback pozwala na ustalenie harmonii czynności fal mózgowych na zasadzie bioregulacji i samouczenia się mózgu formą treningową wielozabawy.

Funkcjonowanie w szkole dzieci z ADHD jest wypadkową wymienionych cech, relacji i sytuacji domowych oraz tego jak jest odbierane
w domu.

Należy wiedzieć, że wykłady, zadania pisemne oraz zadania wymagające dłuższego skupienia uwagi są ponad możliwości tych dzieci. Bardzo często zdarza się, że dzieci takie są karane w domu i w szkole za wszystko, mimo, że nie są w stanie kontrolować swojego zachowania jak dzieci zdrowe. Również rodzice żyją w poczuciu winy, nie potrafią odpowiednio wychować swojego dziecka.

            Dziecko z ADHD jest „wyzwaniem” dla nauczyciela. Objawy zaburzeń psychoruchowo u dziecka utrudniają pedagogom prowadzenie lekcji, czasami wręcz uniemożliwiają przeprowadzenie zajęć. Z kolei dziecko nadpobudliwe ma coraz większe zaległości w nauce z uwagi na niemożność dłuższej koncentracji podczas przekazywania materiału.

Ponieważ większość niepowodzeń i frustracji dotyczy czasu przebywania dziecka w szkole, obszar edukacyjny jest bardzo ważny
w procesie leczenia tych dzieci.

Bardzo ważna jest współpraca między lekarzem prowadzącym, rodzicami dziecka oraz personelem szkoły.

System wsparcia dzieci z ADHD w szkole:

1.     Nauczyciel w klasie

2.     Pedagog i psycholog szkolny

3.     Zasoby szkoły

4.     Współpraca z rodzicami

5.     Dyrekcja szkoły

                 Należy pamiętać, że praca z dzieckiem z zaburzeniem psychoruchowym odbywa się w naturalnym środowisku czyli tam, gdzie dziecko w danym momencie się znajduje (w domu, w szkole, na boisku itp.)
i w momencie kiedy zaistniała dana sytuacja czyli „tu i teraz”.

Praca w klasie z dzieckiem z ADHD:

1.     Układ sali i miejsce jakie uczeń powinien zajmować. Uczeń powinien siedzieć w ławce blisko nauczyciela, aby nauczyciel mógł szybko w danym momencie zareagować, interweniować.

2.     Ograniczenie bodźców. W sali  powinno być jak najmniej plansz i plakatów,  powinny być rozmieszczone  na ścianie obok tablicy.

3.     Dzielenie pracy na etapy.

4.     Planowanie

5.     Metody dydaktyczne ułatwiające dzieciom z ADHD przyswajanie materiału (różne metody w trakcie jednej lekcji np.: film, prezentacja, pokaz itp.)

Behawioralne metody kierowania dziećmi z ADHD:

1.     Wspólne tworzenie systemu zasad i procedur

2.     Skuteczne wydawanie poleceń (zamiast zwrotu np.: „nie chodź po klasie” należy powiedzieć „usiądź na swoim krześle”)

3.     Stosowanie konsekwencji pozytywnych (częste nagradzanie, pochwały za  wykonanie polecenia, za dobre zachowanie)
i negatywnych (np.: naprawa zniszczonej pracy kolegi)

Współpraca szkoły z rodzicami to:

1.     Pedagogizacja rodziców.

2.     Pomoc szkoły w rozwiązywaniu problemów wychowawczych.

3.     Ścisła współpraca wspierająca przyswajanie wiedzy przez dzieci z ADHD.

Opracowanie mgr Elżbieta Rogusz

Bibliografia:

Materiały informacyjny z konferencji „Zrozumieć dziecko z ADHD”,
która odbyła się dnia 21 maja 2005 w Tarnowie

Strona internetowa www.adhd.org.pl

35 zalet dzieci z ADHD:

Mają mnóstwo energii.

Próbują nowych rzeczy, ryzykują.

Są gotowe do rozmowy, do długiej rozmowy.

Dobrze dogadują się z dorosłymi.

Potrafią robić wiele rzeczy naraz.

Są inteligentne – wiele utalentowanych osób miało ADHD.

Potrzebują mniej snu.

Mają wspaniałe poczucie humoru.

Bardzo dobrze opiekują się młodszymi dziećmi.

Są spontaniczne.

Dostrzegają szczegóły, których inni nie dostrzegają.

Rozumieją jak to jest, gdy ktoś dokucza lub ma problemy – rozumieją inne dzieci.

Potrafią myśleć niekonwencjonalnie.

Chętnie pomagają innym.

Są radosne i entuzjastyczne.

Są obdarzone wielką wyobraźnią.

Są komunikatywne.

Są wrażliwe i towarzyskie.

Chętnie zawierają przyjaźnie.

Maja wspaniałą pamięć.

Są odważne.

Są towarzyskie.

Są czarujące.

Są ciepłe i czułe.

Są troskliwe.

Są dociekliwe.

Szybko wybaczają.

Są szczere.

Nigdy się nie nudzą.

Potrafią wczuć się w sytuację innych ludzi.

Intuicyjnie robią wiele rzeczy.

Są chętne do zabawy.

Są uczciwe.

Są optymistyczne.

Są ciekawe świata.