Nanorurki W Elektronice.pdf

S wytrzymalsze od stali, ale najwaýniejsze zastosowanie

mog znale w szybszych, oszcz«dniejszych

i trwalszych przyrzdach elektronowych

Philip G. Collins i Phaedon Avouris

w elektronice

Nanorurki

P rawie 10 lat temu Sumio Iijima ogldajc za po-

moc mikroskopu elektronowego w Laborato-

rium BadaÄ Podstawowych firmy NEC w Tsu-

kubie w Japonii prbk« rozmazanej sadzy,

dostrzeg¸ w niej dziwne nici o rozmiarach rz«-

du nanometrw. Niewiele pniej te zbudowa-

ne tylko z w«gla, regularne i symetryczne niczym kryszta¸y,

niezwykle cienkie i niewiarygodnie d¸ugie makroczsteczki

zyska¸y s¸aw« jako nanorurki i sta¸y si« przedmiotem inten-

sywnych badaÄ naukowych.

Niedawno znalaz¸y si« rwnieý w sferze zainteresowaÄ in-

ýynierii. Wiele niezwyk¸ych w¸aæciwoæci przypisywanych na-

norurkom Ð w tym najwyýsza odpornoæ na zginanie i rozci-

ganie oraz stabilnoæ termiczna Ð by¸o powodem fantastycznych

zapowiedzi skonstruowania mikroskopijnych robotw, wy-

produkowania niezniszczalnych karoserii samochodowych

i budynkw odpornych na trz«sienie ziemi. Jednakýe w pierw-

szych produktach z nanorurek nie wykorzystano ýadnej z ich

wymienionych powyýej zalet. Przeciwnie, najwczeæniejsze za-

stosowania s zwizane z elektrycznoæci. W niektrych mode-

lach samochodw koncernu General Motors moýna znale

cz«æci z plastiku z dodatkiem nanorurek; to dzi«ki nim two-

rzywa sztuczne da si« przed malowaniem na¸adowa elektrycz-

nie, co zwi«ksza przyleganie do nich farby. Na rynku znajd

si« wkrtce inne produkty Ð rd¸a æwiat¸a i wyæwietlacze.

Prawdopodobnie w dalszej perspektywie najcenniejsze

okaý si« zastosowania nanorurek zwizane z unikatowymi

w¸aæciwoæciami elektronicznymi. Nanorurki w«glowe mog

w zasadzie spe¸nia t« sam rol« co krzem, ale w skali, w kt-

rej ten i inne klasyczne p¸przewodniki przestaj zachowywa

si« poprawnie. Mimo ýe rozmiary krytyczne tranzystorw

w komercyjnych uk¸adach scalonych zredukowano juý po-

niýej 200 nm Ð mniej wi«cej 400 atomw Ð to dalsza miniatu-

ryzacja napotyka powaýne przeszkody. W najbliýszym dzie-

si«cioleciu post«p w dziedzinie materia¸w i procesw, ktre

zainicjowa¸y rewolucj« komputerow, zatrzyma si« przed

barier fundamentalnych ograniczeÄ fizycznych. Wzgl«dy

ekonomiczne przemawiaj za zmniejszaniem rozmiarw naj-

mniejszych elementw aktywnych, poniewaý towarzyszy te-

mu gwa¸towny wzrost szybkoæci, g«stoæci upakowania

i sprawnoæci uk¸adw mikroelektronicznych. Doæwiadcze-

nia z ostatnich kilku lat da¸y naukowcom nadziej«, ýe przewo-

dy i inne elementy o ærednicy dziesitek nanometrw lub

mniejszej moýna wykona z nanorurek i wbudowa je do

uk¸adw elektronicznych, ktre b«d dzia¸a szybciej i zuýy-

wa mniej energii niý ich dzisiejsze odpowiedniki.

40 å WIAT N AUKI Luty 2001

Pierwsze nanorurki w«glowe, ktre Iijima zauwaýy¸ w 1991

roku, by¸y rurkami wielowarstwowymi: kaýda sk¸ada¸a si«

z kilku umieszczonych jeden w drugim pustych cylindrw

z w«gla, niczym rosyjskie matrioszki. Dwa lata pniej Iiji-

ma i Donald Bethune z IBM niezaleýnie od siebie wytworzy-

li rurki jednowarstwowe zbudowane z pojedynczej warstwy

atomw w«gla. Obydwa rodzaje rurek moýna otrzymywa

podobnie, a ich w¸aæciwoæci, w tym ta najbardziej widoczna

Ð niezmierna cienkoæ i d¸ugoæ Ð s zbliýone. I tak odmiana

jednowarstwowa ma oko¸o jednego nanometra ærednicy,

a d¸ugoæ tysi«cy nanometrw.

O trwa¸oæci nanorurek decyduje si¸a wizania mi«dzy ato-

mami w«gla Ð ta sama, ktra odpowiada za twardoæ dia-

mentu. W diamentach atomy w«gla rozmieszczone s

w wierzcho¸kach czworoæcianu foremnego. W nanorurkach

atomy w«gla tworz szeæcioktne pieræcienie. Podobny uk¸ad

wyst«puje w graficie Ð nanorurki przypominaj pojedyncze

warstwy grafitu (lub kilka warstw umieszczonych jedna na

drugiej) zwini«te w pozbawione denek walce. Nie wiemy do-

k¸adnie, w jaki sposb atomy w«gla formuj nanorurki [ ram-

ka na stronie 45 ], ale wiele wskazuje na to, ýe atomy s doda-

wane na koÄcach podobnie jak kolejne oczka w robionym na

drutach r«kawie swetra.

zwyk¸ym materia¸em. Wi«kszoæ cia¸ przewodzcych prd

moýemy zaklasyfikowa jako metale lub p¸przewodniki,

tymczasem grafit jest jednym z nielicznych przyk¸adw p¸-

metali Ð materia¸w o szczeglnie subtelnej strukturze pa-

smowej. Gdy oprcz p¸metalicznych w¸aæciwoæci grafitu

uwzgl«dnimy regu¸y mechaniki kwantowej, nanorurki w«-

glowe okaý si« niezwykle egzotycznymi przewodnikami.

Jedna z tych regu¸ mwi, ýe elektrony zachowuj si« jed-

noczeænie jak fale i czstki, a fale elektronowe mog si« doda-

wa lub odejmowa. W rezultacie elektron biegncy po ob-

wodzie moýe tak oddzia¸ywa ze sob, ýe wynik b«dzie zerem.

Dopuszczalne s wy¸cznie fale o æciæle okreælonych d¸ugo-

æciach. Zaledwie niewielka cz«æ fal elektronowych, czyli sta-

nw kwantowych, dost«pnych w p¸askim arkuszu grafitu po-

zostaje dozwolona po jego zwini«ciu w nanorurk«. Od-

powiedni podzbir zaleýy od jej ærednicy i od tego, czy jest

ona skr«cona jak æruba.

PüASZCZYZNA

ZüOTA RîDüA

Rurki ze skr«ceniem

KANAü

Z NANORURKI

Niezaleýnie od typu, sk¸adu i geometrii nanorurki maj

niezwykle z¸oýone w¸aæciwoæci elektronowe. Po cz«æci odpo-

wiedzialne za to s ich rozmiary, poniewaý w skali nanome-

trowej obowizuje fizyka kwantowa. Ale i sam grafit jest nie-

IZOLATOR

Z DWUTLENKU KRZEMU

PüASZCZYZNA

ZüOTA DRENU

UKüADY SCALONE przysz¸ych generacji b«d zawiera æcieýki

i tranzystory mniejsze od uzyskiwanych dziæ za pomoc fotolitogra-

fii. Przewodzce prd makroczsteczki w«gla spontanicznie tworz-

ce rurki (na grze z lewej) s juý badane jako ultracienkie druty (z le-

wej) lub kana¸y w doæwiadczalnych tranzystorach polowych (powyýej) .

Wyeliminowanie cz«æci stanw elektronowych w metalu

lub p¸przewodniku nie powoduje aý tak drastycznych zmian,

jak w p¸metalu, ktry jest pod tym wzgl«dem niezmiernie

wraýliwy. To dlatego nanorurki s interesujce. W arkuszu

grafitu jeden szczeglny stan elektronowy (fizycy nazywaj

go punktem Fermiego) odpowiada niemal ca¸kowicie za jego

przewodnictwo; elektrony z innych stanw nie uczestnicz

w transporcie. Zaledwie trzecia cz«æ wszystkich nanorurek

w«glowych ma odpowiedni ærednic« i stopieÄ skr«cenia, by

zbir dozwolonych stanw zawiera¸ punkt Fermiego. Te na-

norurki s metalicznymi nanodrutami.

Pozosta¸e dwie trzecie nanorurek to p¸przewodniki. Ozna-

cza to, ýe podobnie jak krzem nie mog przewodzi prdu

elektrycznego, jeýeli z zewntrz nie otrzymaj pewnej porcji

energii. Dopiero æwiat¸o lub napi«cie moýe przenieæ elek-

trony z pasma walencyjnego do pasma przewodnictwa, w kt-

rym b«d mog¸y swobodnie si« porusza. Minimalna wyma-

gana porcja energii zaleýy od odleg¸oæci pomi«dzy obydwoma

poziomami i jest nazywana przerw energetyczn p¸prze-

wodnika. I w¸aænie wyst«powanie przerwy energetycznej

w p¸przewodnikach sprawia, ýe s one uýyteczne w elek-

tronice; inýynierowie dysponujc materia¸ami z rýnymi prze-

rwami energetycznymi, byli w stanie opracowa szerok ga-

m« dost«pnych dziæ przyrzdw p¸przewodnikowych.

å WIAT N AUKI Luty 2001 41

Elektryczne w¸aæciwoæci nanorurek

Podwjna osobowoæ

METAL

PîüPRZEWODNIK

GRAFIT

WüAåCIWOåCI ELEKTRYCZNE materia¸w zaleý od odleg¸oæci pomi«dzy stanami

energetycznymi zaj«tymi przez elektrony (czerwony) , a stanami ãprzewodnictwaÓ, ktre

s wolne i osigalne dla elektronw (jasnoniebieski) . Metale dobrze przewodz prd,

poniewaý duýa liczba elektronw ma ¸atwy dost«p do pobliskich stanw przewodnictwa.

W przypadku p¸przewodnikw elektrony potrzebuj pewnej energii, na przyk¸ad ze æwia-

t¸a lub pola elektrycznego, ktra pozwoli im pokona przerw« oddzielajc stany przewod-

nictwa. Odmiana w«gla znana jako grafit jest zaliczana do p¸metali, poniewaý s¸abo

przewodzi prd bez dostarczenia energii z zewntrz. Jest tak dlatego, ýe tylko niewiel-

ka liczba elektronw ma bezpoæredni dost«p do stanw przewodnictwa.

PUNKT

FERMIEGO

2 / 3

METAL

1 / 3

PROSTE NANORURKI moýna wyobrazi sobie jako prosty pas wyci«ty z arkusza gra-

fitu (z lewej) i zwini«ty w rulon bez szwu (poærodku) . Taka geometria pozwala elektronom

zajmowa stany tylko w niektrych fragmentach pasm energetycznych grafitu (z pra-

wej) . Zaleýnie od ærednicy rurki w dozwolonym paæmie moýe znale si« wska brama

dla elektronw ¸czca pasma walencyjne oraz przewodnictwa i nazywana punktem Fer-

miego. W tym szczeglnym przypadku nanorurki maj w¸aæciwoæci podobne do w¸aæci-

woæci metali. W przeciwnym razie, jeýeli dozwolone pasmo nie obejmuje punktu Fer-

miego, nanorurka jest p¸przewodnikiem.

PîüPRZEWODNIK

1 / 3

METAL

2 / 3

SKR¢CONE NANORURKI sprawiaj wraýenie, jakby powsta¸y z pasa grafitu wyci«tego

na ukos (z lewej) . Przypominaj nieco spiral« (poærodku) . Pasy, na ktrych uk¸adaj si«

dozwolone stany energetyczne elektronw, rwnieý biegn na ukos (z prawej) . W dwch

trzecich skr«conych nanorurek nie obejmuj one punktu Fermiego, dlatego nanorurki te

s p¸przewodnikami.

PîüPRZEWODNIK

42 å WIAT N AUKI Luty 2001

Nie wszystkie nanorurki w«glowe maj tak sam przerw«

energetyczn, a to dlatego, ýe kaýda z nich ma inny obwd,

ktry okreæla charakterystyczny zbir stanw walencyjnych

i stanw przewodnictwa. W przypadku nanorurek o najmniej-

szej ærednicy zbir dozwolonych stanw energetycznych jest

niewielki, a odleg¸oæci pomi«dzy nimi Ð znaczne. Wraz ze

wzrostem ærednicy roænie liczba dozwolonych stanw, a od-

leg¸oæci pomi«dzy nimi malej. W ten sposb nanorurki rý-

nice si« rozmiarem maj przerw« energetyczn rýnej warto-

æci, od zera (jak w metalach) do rwnie duýej, jak w krzemie.

W ýadnym innym znanym materiale nie moýna tak ¸atwo

zmienia szerokoæci przerwy energetycznej. Niestety, na ra-

zie wzrost nanorurek daje ich mieszanin« o przerýnej geo-

metrii, a naukowcy poszukuj rozwizaÄ gwarantujcych

otrzymywanie nanorurek konkretnego typu.

Rurki wielowarstwowe o wielu cylindrycznych æcianach

mog zachowywa si« w sposb jeszcze bardziej z¸oýony, po-

niewaý kaýd sk¸adow charakteryzuje nieco inna geometria.

Jeýeli potrafilibyæmy indywidualnie dobiera ich parametry,

moglibyæmy uzyska rurki wielowarstwowe samoizolujce,

zdolne do jednoczesnego przewodzenia wielu sygna¸w, coæ

na kszta¸t kabla koncentrycznego w skali nanometrw. Nie

rozumiemy jednak i nie potrafimy w pe¸ni kontrolowa wzro-

stu nanorurek, ale dzi«ki wbudowywaniu rurek do dzia¸aj-

cych obwodw zacz«liæmy przynajmniej wykorzystywa ich

podstawowe w¸aæciwoæci.

NANORURKA

Nanoobwody

Kilku zespo¸om badawczym, w tym takýe i nam, uda¸o si«

zbudowa z nanorurek dzia¸ajce przyrzdy elektronowe. W na-

szych tranzystorach polowych (FET Ð field-effect transistor)

funkcj« kana¸u, w ktrym p¸yn elektrony, spe¸nia jedna p¸-

przewodzca nanorurka umieszczona pomi«dzy dwiema me-

talowymi elektrodami [ ilustracja z prawej na stronie 41 ]. Prze-

p¸yw prdu w kanale moýna w¸cza i wy¸cza, przyk¸adajc

napi«cie do trzeciej, umieszczonej obok elektrody. Elementy

z nanorurkami pracuj w temperaturze pokojowej, a ich para-

metry s zbliýone do osiganych w komercyjnych elementach

krzemowych. Nasza i inne grupy wykaza¸y na przyk¸ad, ýe

bramka moýe zmienia przewodnictwo zbudowanego z nano-

rurki kana¸u tranzystora polowego przynajmniej milion razy, co

jest wynikiem porwnywalnym z podobnym tranzystorem

krzemowym. Naleýy jednak oczekiwa, ýe ze wzgl«du na ma-

¸e rozmiary przyrzdy wykonane z nanorurek do niezawod-

nej pracy b«d potrzebowa mniej energii niý ich krzemowe

odpowiedniki. Teoretycy przewiduj, ýe prze¸cznik o rozmia-

rach nanometrowych mg¸by pracowa z zegarem o cz«stotli-

woæci co najmniej 1 THz Ð tysic razy szybciej niý wsp¸czesne

procesory.

Fakt, ýe mamy do dyspozycji nanorurki o rýnych warto-

æciach przerwy energetycznej i rodzajach przewodnictwa, da-

je wiele intrygujcych moýliwoæci skonstruowania innych na-

noprzyrzdw. Na przyk¸ad nasz zesp¸ i inne grupy bada¸y

z¸cza pomi«dzy nanorurkami metalicznymi i p¸przewodz-

cymi i wykaza¸y, ýe zachowuj si« one jak diody, pozwalajc

na przep¸yw prdu tylko w jednym kierunku. Teoretycznie

z¸cza pomi«dzy nanorurkami o rýnych przerwach energe-

tycznych powinny dzia¸a jak diody elektroluminescencyjne,

a by moýe nawet nanolasery. Moýna juý zbudowa nano-

uk¸ad sk¸adajcy si« wy¸cznie z przewodw, prze¸cznikw

i elementw pami«ciowych wykonanych ca¸kowicie z nanoru-

rek i innych czsteczek. Inýynieria w skali molekularnej mo-

ýe da nie tylko odpowiedniki konwencjonalnych przyrz-

dw, ale rwnieý zupe¸nie nowe elementy wykorzystujce

zjawiska kwantowe.

NANORURKA

ULTRACIENKIE PRZEWODY wykonane z nanorurek w«glowych

pozwol zachowa miejsce wewntrz uk¸adw scalonych dla wi«kszej

liczby elementw aktywnych i rozwiza problemy odprowadzania

ciep¸a i stabilnoæci. W porwnaniu z jednowarstwow nanorurk

o ærednicy niewiele powyýej nanometra æcieýki wykonane z uýyciem

zaawansowanej fotolitografii wydaj si« niezmiernie szerokie.

å WIAT N AUKI Luty 2001 43

Trzeba jednak podkreæli, ýe wy-

konujemy pojedyncze egzemplarze

naszych obwodw i to z wielkim tru-

dem. Sposoby ¸czenia nanorurek

i metalowych elektrod wykorzystane

przez poszczeglne zespo¸y rýni

si« w szczeg¸ach, ale wymagaj za-

stosowania konwencjonalnej litogra-

fii do przygotowania elektrod i bar-

dziej subtelnych narz«dzi, jak mi-

kroskop si¸ atomowych, do manipu-

lowania nanorurkami. Niewtpliwie

dzieli nas przepaæ od kluczowej dla

przemys¸u komputerowego, skom-

plikowanej i zautomatyzowanej tech-

nologii wytwarzania mikrouk¸adw

krzemowych, opartej w znacznym

stopniu na procesach rwnoleg¸ych.

Zanim pomyælimy o bardziej z¸o-

ýonych obwodach, musimy nauczy

si« hodowa nanorurki w okreælonym

miejscu, z wybran orientacj, kszta¸-

tem i rozmiarem. Naukowcy ze Stan-

ford University i innych laboratoriw

udowodnili, ýe nanoszc na pod¸oýe

obszary niklu, ýelaza lub innego ka-

talizatora, umiej okreæli miejsca

wzrostu nanorurek. Zesp¸ z Harvard

University znalaz¸ sposb na ¸cze-

nie nanorurek i nanodrutw krzemo-

wych, co pozwala na ich wbudo-

wywanie w uk¸ady wytwarzane kon-

wencjonaln technologi.

To wprawdzie niewiele, ale dzi«ki

temu otwiera si« droga do zastosowa-

nia nanorurek w«glowych jako tran-

zystorw i æcieýek ¸czcych w uk¸a-

dach scalonych. Obecnie takie po¸-

czenia maj szerokoæ oko¸o 250 nm

i s wykonywane z metalu. Konstruktorzy chcieliby nadal je

zmniejsza, gdyý pozwoli¸oby to zmieæci wi«ksz liczb« ele-

mentw na tym samym obszarze. W dalszym zw«ýaniu æcieýek

metalowych przeszkadzaj dwa zasadnicze fakty. Po pierw-

sze, nie ma zadowalajcej metody odprowadzania ciep¸a wy-

dzielanego wewntrz uk¸adu, a wi«c zwi«kszanie g«stoæci upa-

kowania prowadzi¸oby do jego szybkiego przegrzewania. Po

drugie, wraz ze zw«ýaniem po¸czenia strumieÄ elektronw

staje si« tak intensywny, ýe powoduje przemieszczanie si« ato-

mw, a w efekcie przepalenie æcieýki jak druta w bezpieczniku.

W zasadzie stosujc nanorurki, moýna rozwiza obydwa

te problemy. Teoretycy przewiduj, ýe s one rwnie dobry-

mi przewodnikami ciep¸a, jak diament lub szafir, a wst«pne

doæwiadczenia to potwierdzaj. Nanorurki mog¸yby wi«c

skutecznie odprowadza ciep¸o z g«stej sieci elementw ak-

tywnych. Poniewaý wizania pomi«dzy atomami w«gla s

o wiele mocniejsze niý wyst«pujce w metalach, nanorurki

mog przewodzi prd o ogromnym nat«ýeniu Ð najnowsze

pomiary wykazuj, ýe graniczna g«stoæ prdu moýe si«ga

nawet 1 GA/cm 2 . Prd o takim nat«ýeniu spowodowa¸by od-

parowanie z¸ota lub miedzi.

PIERWSZE URZDZENIA elektronowe oparte na

nanorurkach to prýniowe rd¸a æwiat¸a (na grze)

i kolorowe p¸askie wyæwietlacze graficzne (na dole) .

W obydwu urzdzeniach wykorzystano zdolnoæ

nanorurek do emisji elektronw przy stosunkowo

niskim napi«ciu i bez szkody dla nich samych.

W praktyce oznacza to oszcz«dnoæ energii i wi«k-

sz niezawodnoæ.

stopadle do pod¸oýa i umieszczona

w polu elektrycznym zacznie si« za-

chowywa jak piorunochron, ktry

koncentruje pole elektryczne wok¸

ostrza. Ale w odrýnieniu od pioru-

nochronu, ktry ma odprowadza

prd do ziemi, nanorurka w zawrot-

nym tempie emituje ze swojego koÄ-

ca elektrony. Dzi«ki swojej ostroæci

nanorurki emituj elektrony przy

znacznie niýszym napi«ciu niý elek-

trody z innych materia¸w, a mocne

wizania pomi«dzy atomami w«gla

sprawiaj, ýe s znacznie trwalsze.

W emisji polowej, jak nazywamy

to zjawisko, juý od dawna widziano

szans« opracowania technologii

przynoszcej astronomiczne zyski,

dzi«ki ktrej zastpi si« niewygod-

ne i ma¸o sprawne kineskopy w tele-

wizorach i monitorach komputero-

wych rwnie jasnymi, ale cienkimi

i oszcz«dzajcymi energi« p¸askimi

wyæwietlaczami. Realizacja idei nie

by¸a moýliwa z powodu niedosko-

na¸oæci emiterw polowych. Dzi«ki

nanorurkom moýe uda si« pokona

t« przeszkod« i otworzy drog« kon-

kurentowi kineskopw i wyæwietla-

czy ciek¸okrystalicznych.

Aý dziwne, jak ¸atwo uzyska wy-

sokoprdowy emiter polowy z nano-

rurek: wystarczy wymiesza je z pla-

stikiem, a otrzymanym kompozytem

pokry elektrody i doprowadzi do

nich napi«cie. Cz«æ nanorurek, te

skierowane ku przeciwnej elektro-

dzie, b«dzie emitowa elektrony. Gru-

py z Georgia Institute of Technology,

Stanford University i inne znalaz¸y sposb na hodowanie sku-

pisk pionowych nanorurek w postaci doæ regularnych, nie-

wielkich siatek. Przy optymalnej g«stoæci takie skupiska mog

emitowa prd o g«stoæci nawet 1 A/cm 2 , co z zapasem wystar-

cza do pobudzania luminoforu na ekranie, a nawet do wyste-

rowania przekanikw mikrofalowych i prze¸cznikw wy-

sokiej cz«stotliwoæci w stacjach bazowych telefonii komrkowej.

Dwie firmy obwieæci¸y juý, iý przygotowuj produkty wyko-

rzystujce nanorurki jako emitery polowe. Firma Ise Electronics

z Ise w Japonii zastosowa¸a kompozyty z nanorurkami w pro-

totypowych lampach prýniowych mogcych æwieci w szeæciu

kolorach i z dwukrotnie wi«ksz jasnoæci, d¸uýszym czasem

dzia¸ania i dziesi«ciokrotnie wi«ksz sprawnoæci niý trady-

cyjne ýarwki. Pierwszy prototyp pracuje bez problemw juý

ponad 10 tys. godz. Inýynierowie z Samsunga w Seulu w Ko-

rei Po¸udniowej nanieæli cienk warstw« nanorurek na elek-

trody uk¸adu sterujcego i przykryli je powleczonym lumino-

forem szk¸em, uzyskujc w ten sposb prototyp p¸askiego

wyæwietlacza. Demonstrujc wyæwietlacz w 1999 roku, mieli na-

dziej«, ýe juý w 2001 roku ich firma b«dzie gotowa do produk-

cji takich urzdzeÄ, ktre jasnoæci dorwnuj kineskopom,

ale zuýywaj zaledwie jedn dziesit energii.

Szczeglne w¸aæciwoæci elektronowe nanorurek ujawniaj

si« rwnieý w obiektach tak ma¸ych, ýe staj si« istotne zjawi-

ska zwizane z ich rozmiarami. W odpowiednio ma¸ej skali

nasze wyobraýenia o drutach obdarzonych oporem staj si«

nieprawdziwe i trzeba je zastpi poj«ciami z mechaniki kwan-

åwiecce i niezwyk¸e

Nanorurki maj inn interesujc w¸aæciwoæ, ktr inýy-

nierowie zaczynaj obecnie wykorzystywa. W 1995 roku ze-

sp¸ z Rice University wykaza¸, iý nanorurka ustawiona pro-

44 å WIAT N AUKI Luty 2001

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: