Zielony promien.pdf

Juliusz Verne

ZIELONY PROMIEŃ

ROZDZIAŁ I

BRACIA SAM I SIB

— Bet!

— Beth! — Bess!

— Betsey!

— Betty!

Wołania te rozległy się w pięknym hallu zameczku w Helensburghu. Tak na

przemian, zgodnie ze swym zwyczajem, bracia Sam i Sib wzywali ochmistrzynię.

Ale poufałe zdrobnienia nie odnosiły skutku, zacna ochmistrzyni ElŜbieta nie

stawiłaby się, nawet gdyby ją wołali pełnym imieniem.

W drzwiach hallu ukazał się natomiast intendent Patndge, dostojny jak zawsze,

trzymając w ręku czapkę.

Zwrócił się do dwóch panów o ujmującej powierzchowności, siedzących w wykuszu,

którego okna o trzech skrzydłach z szybami w kształcie rombów tworzyły występ na

fasadzie domu:

— Panowie wzywali jejmość Bess — powiedział — ale nie ma jej w domu.

— Gdzie ona jest, Patridge?

— Towarzyszy miss Campbell w spacerze po parku. Patridge odszedł z powaŜną

miną na znak dany równocześnie przez obu panów.

Byli nimi bracia Sam i Sib — na chrzcie otrzymali imiona Samuel i Sebastian —

wujowie panny Campbell. Szkoci z dziada pradziada wywodzący się ze staroŜytnego

klanu góralskiego, razem liczyli lat sto dwadzieścia, z piętnastomiesięcznym zaledwie

odstępem dzielącym starszego Sama od młodszego Siba. Chcąc naszkicować kilkoma

kreskami te nieprześcignione wzory honoru, dobroci i oddania, wystarczy wspomnieć,

Ŝe całe Ŝycie poświęcili bez reszty swej siostrzenicy. Byli braćmi jej matki, która

owdowiała po roku małŜeństwa i w krótkim czasie, po cięŜkiej chorobie, poszła za

męŜem. W ten sposób Sam i Sib pozostali jedynymi na świecie opiekunami małej

sierotki. Złączeni jednaką dla niej czułością Ŝyli, myśleli i marzyli mając wyłącznie jej

dobro na względzie.

Dla niej pozostali kawalerami, bez Ŝalu zresztą, albowiem naleŜeli do tych

poczciwców, którzy nie mają na tym padole innej misji do spełnienia, jak tylko rolę

opiekunów, Mało tego, starszy uwaŜał się za ojca, a młodszy za matkę dziecka. ToteŜ

niekiedy zdarzało się pannie Campbell pozdrawiać ich w sposób całkiem naturalny

słowami: „Dzień dobry, papo Samie! Jak się masz, mamo Sib?"

Do kogóŜ moŜna by lepiej porównać tych dwóch wujków — nie przypisując im

jednak zdolności do interesów — jeśli nie do owych dwu litościwych kupców,

dobrych, oddanych sobie i serdecznych braci Cheeryble z Londynu, najdoskonalszych

istot, jakie kiedykolwiek narodziły się pod piórem Dickensa! Niepodobna znaleźć

trafniejsze porównanie i gdyby nawet oskarŜono autora o zapoŜyczenie owych postaci

z arcydzieła pod tytułem „Nicolas Nickleby" — nikt mu tego nie wziąłby za złe.

Sam i Sib, spokrewnieni przez małŜeństwo siostry z boczną linią starej rodziny

Campbellów, nigdy się nie rozłączali. Odebrali takie samo wykształcenie, co ich

upodobniło psychicznie. Studiowali w tym samym college'u i w tej samej klasie.

PoniewaŜ wypowiadali zazwyczaj te same poglądy na wszelkie sprawy, i to w,

identycznych zwrotach, jeden mógł zawsze dokończyć zdanie zaczęte przez drugiego,

tymi samymi wyrazami podkreślonymi takimi samymi gestami. Krótko mówiąc te

dwie osoby tworzyły właściwie jedną, choć w ich konstytucji fizycznej istniały pewne

róŜnice, Sam bowiem był nieco wyŜszy od Siba, Sib zaś nieco grubszy od Sama;

gdyby jednak zamienili się swymi siwymi włosami, nie zmieniłoby to wyglądu ich

poczciwych twarzy, na których malowała się cała szlachetność klanu Melvillów.

Nie trzeba dodawać, Ŝe jeśli chodzi o fason ubrań, prostych i staromodnych, o dobór

materiałów, solidnych, angielskich sukien; to obaj przejawiali podobny gust, z tym

tylko, Ŝe — któŜ potrafiłby wytłumaczyć tę lekką odmienność? — Sam wolał raczej

granat, Sib natomiast ciemny brąz.

Doprawdy, prawdziwą przyjemność sprawiało przebywanie w towarzystwie tych

dwóch szacownych dŜentelmenów! Przyzwyczajeni dotrzymywać sobie kroku w

Ŝyciu, zapewne teŜ zatrzymaliby się w niedalekiej odległości od siebie u kresu

ostatniej drogi. W kaŜdym razie te dwa ostatnie filary rodu Melvillów były solidne.

Mogli długo jeszcze podtrzymywać stary gmach swojej rasy, pochodzącej z XIV

wieku — z czasów epopei Robertów Bruce'ów i Wallace'ów, z owego bohaterskiego

okresu, kiedy Szkocja wydzierała Anglii swoje prawa do niepodległości.

Ale jeśli nawet Sam i Sito Melviliowie nie mieli okazji walczyć o swój kraj, choć ich

Ŝycie, mniej burzliwe, mijało w spokoju i dostatku, na jakie pozwala posiadanie

majątku, to nie naleŜy im tego wymawiać ani. uwaŜać ich za degeneratów. Czyniąc

wiele dobrego, kontynuowali wielkoduszne tradycje swoich przodków.

Obaj tryskający zdrowiem, nie mając sobie do zarzucenia Ŝadnych ekscesów

Ŝyciowych, mieli w perspektywie posuwanie się w latach bez zagroŜenia starością

ducha i ciała.

Oczywiście nie byli wolni od pewnej wady — któŜ mógłby się poszczycić

doskonałością? Było nią upiększanie swych wypowiedzi- opisami, i cytatami

zapoŜyczonymi u słynnego kasztelana z Abbotsford, a szczególnie z epickich

poematów Osjana, które uwielbiali. Ale któŜ robiłby im z tego zarzuty, w kraju

Fingala i Waltera Scotta?

AŜeby ostatnim pociągnięciem pędzla skończyć ich portret wypada dodać, Ŝe

ogromnie lubili zaŜywać tabakę. KaŜdy wszak wie, Ŝe szyldy trafik w Zjednoczonym

Królestwie przedstawiały najczęściej dzielnego Szkota z tabakierką w ręku,

pyszniącego się swym tradycyjnym strojem. OtóŜ bracia Melvill korzystnie by

wyglądali na jaskrawym, obitym blachą cynkową szyldzie, skrzypiącym pod okapem

trafiki. ZaŜywali tabaki tyle samo, a nawet więcej, niŜ ktokolwiek po jednej czy

drugiej stronie rzeki Tweed. Ale szczegół charakterystyczny, mieli tylko jedną

tabakierę, ale za to olbrzymią. Ten przenośny kuferek kolejno przechodził z kieszeni

jednego do kieszeni drugiego, stanowiąc jakby dodatkową więź pomiędzy nimi.

Oczywiście obaj doznawali w tej samej chwili, czyli jakieś dziesięć razy na godzinę,

potrzeby zaŜycia wspaniałego nikotynowego proszku, sprowadzanego z Francji.

Kiedy któryś wydobywał tabakierę z przepastnych głębin kieszeni znaczyło to, Ŝe obaj

mają ochotę na potęŜny niuch, a kiedy kichali, Ŝyczyli sobie wzajemnie „na zdrowie".

Bracia Sam i Sib byli jak dzieci we wszystkim co dotyczy realiów Ŝycia, nie

zorientowani w praktycznych sprawach świata, ignoranci w kwestiach

przemysłowych, finansowych bądź handlowych, bez najmniejszych zresztą pretensji

do ich poznania; co do polityki natomiast, byli w głębi duszy łagodnymi jakobitami,

Ŝywiącymi lekkie uprzedzenie do panują-cej dynastii hanowerskiej, i myśleli o

ostatnim ze Stuartów tak, jak Francuz mógłby myśleć o ostatnim z Walezjuszów; no a

w sprawach uczuciowych wykazywali jeszcze mniejsze doświadczenie.

Obu braci Melvill nurtowało jedno Ŝyczenie: pragnęli mieć jasny obraz tego, co się

dzieje w sercu panny Campbell, odgadnąć jej najtajniejsze myśli, w razie potrzeby

nimi pokierować, pobudzać je, jeśli to będzie konieczne, i wreszcie wydać ją za rnąz

za porządnego chłopca według ich wyboru, który, rzecz jasna, musiał dać jej pełnię

szczęścia.

Gdyby im wierzyć — a raczej podsłuchać, o czym mówią — zdawać by. się mogło, Ŝe

juŜ znaleźli takiego właśnie odpowiedniego kandydata, który spełni ów miły

obowiązek.

— Więc Helena wyszła, bracie Sibie?

— Tak, bracie Samie. Ale zbliŜa się piąta, nie omieszka więc wrócić do domu.

— A gdy tylko wróci...

— Sądzę, drogi bracie, Ŝe byłoby właściwe odbyć z nią bardzo powaŜną rozmowę.

— Za parę tygodni, bracie, nasza córka skończy osiemnaście lat.

— Wiek Diany Vernon, Samie. CzyŜ nie jest tak urocza, jak zachwycająca bohaterka

„Rob-Roya"?

— Tak, drogi Samie, zarówno wdziękiem manier...

— Bystrością intelektu...

— Oryginalnością myśli...

— Bardziej przypomina Dianę Vernon niŜ Florę Mac Ivor, tę wspaniałą, imponującą

postać z „Waverleya".

Bracia Melvill, dumni ze swego narodowego pisarza, zacytowali jeszcze parę imion

bohaterek „Antykwariusza", „Guy Manneringa", „Opata", „Klasztoru", „Pięknego

dziewczęcia z Perth", „Kenilwortha" itd. Ale według nich wszystkie one nie

wytrzymywały konkurencji z panną Campbell.

— To krzew róŜy, który wyrósł za szybko, bracie Sibie, i potrzebna mu jest...

— Podpórka, bracie Samie. OtóŜ, jak mi wiadomo, najlepszą podporą...

— Powinien oczywiście być mąŜ, drogi bracie, gdyŜ on z kolei zakorzeni się w tym

samym gruncie...

— I rośnie w sposób naturalny razem z młodym krzakiem róŜy, który ochrania!

Tę metaforę bracia znaleźli czytając razem ksiąŜkę „Ogrodnik doskonały".

Niewątpliwie sprawiła im przyjemność, gdyŜ sprowadziła na ich poczciwe twarze

uśmiech zadowolenia.

Wspólną tabakierę otworzył Sib i zanurzył w niej delikatnie dwa palce, po czym

przekazał ją Samowi, który zaŜył potęŜny niuch i schował tabakierę do kieszeni.

— A więc jesteśmy zgodni, bracie Samie?

— Jak zawsze, bracie Sibie.

— Nawet co do wyboru opiekuna?

— Czy moŜna znaleźć kogoś sympatyczniejszego i bardziej odpowiedniego dla

Heleny niŜ ten młody uczony, który przy licznych sposobnościach okazywał nam tyle

względów?

— I zachowywał się tak powaŜnie w stosunku do niej...

—- Istotnie, trudno o lepszego. Wykształcony, absolwent uniwersytetów w

Oksfordzie i Edynburgu...

— Fizyk jak Tyndall...

— Chemik jak Faraday...

— Znający dokładnie przyczyny wszechrzeczy tego świata...

— I którego nie zaskoczy pytanie na Ŝaden temat...

— Potomek świetnej rodziny z hrabstwa Fife, no i posiadacz majątku dostatecznego,

Ŝeby...

— Nie mówiąc juŜ o bardzo, na mój gust, przyjemnej powierzchowności, nawet z

tymi okularami w aluminiowej oprawie...

Gdyby okulary tego bohatera miały oprawkę ze stali, z niklu czy nawet złota, bracia

Melvill nie dostrzegliby w tym niestosowności. Albowiem te przyrządy optyczne

pasują zaiste do młodych uczonych, podkreślając niejako powaŜny wyraz twarzy.

Ale czy ten absolwent wyŜej wzmiankowanych uniwersytetów, ten fizyk, ten chemik

będzie odpowiadał pannie Campbell? Jeśli miss Campbell była podobna do Diany

Vernon, to przecieŜ, jak wiadomo, Diana nie Ŝywiła dla swego uczonego kuzyna

Rashleigha uczuć innych niŜ pełną rezerwy przyjaźń, i wcale za niego nie wyszła na

końcu ksiąŜki.

Niech będzie i tak, ten fakt bynajmniej nie niepokoił braci. Traktowali to z całym

brakiem doświadczenia starych kawalerów, raczej niekompetentnych w tych

sprawach.

— Spotykali się juŜ niejednokrotnie, drogi bracie, i nasz młody przyjaciel nie

wyglądał jak ktoś, na kim uroda Heleny nie sprawia wraŜenia.

— Oczywiście! Gdyby boski Osjan miał opiewać jej cnoty, jej urodę i wdzięk,

nazwałby ją Moiną, co znaczy: kochaną przez wszystkich...

— Chyba Ŝeby wolał ją nazwać Fioną, czyli niezrównaną pięknością z czasów

celtyckich!

— CzyŜ nie przeczuł, Ŝe kiedyś pojawi się nasza Helena, gdy mówił: „Opuszcza

schronienie, gdzie wzdychała potajemnie, i ukazuje się w całej swej krasie na skraju

obłoku ze Wschodu"...

— „A blask jej wdzięków otacza ją promieniami światła, i odgłos jej lekkich kroków

dźwięczy w uszach jak urocza muzyka..."

Na szczęście obaj bracia, urywając na tym swoje cytaty, powrócili z nieco

pochmurnego nieba bardów do rzeczywistości.

— Niewątpliwie — stwierdził Sam — skoro naszemu młodemu uczonemu podoba się

Helena, on z kolei musi się jej takŜe podobać.

— I jeśli ona, ze swej strony, nie przyjrzała się dokładnie wielkim zaletom, jakimi go

szczodrze obdarzyła natura...

— To jedynie dlatego, drogi Sibie, Ŝeśmy jej jeszcze nie powiedzieli, iŜ czas

pomyśleć o zamąŜpójściu.

— Ale tego dnia, kiedy nadamy określony kierunek jej myślom, zakładając, iŜ ma

pewne uprzedzenia, jeśli nie do męŜa, to do małŜeństwa...

— Nie omieszka powiedzieć „tak", drogi Samie...

— Jak ten przezacny Benedykt, który po dłuŜszym oporze...

— Skończył Ŝeniąc się z Beatrycze w „Wiele hałasu o nic". W ten oto sposób obaj

wujowie miss Campbell rozstrzygnęli problem, przy czym rozwiązanie całej intrygi

wydawało im, się tak naturalne, jak w komedii Szekspira.

Wstali równocześnie z foteli i patrzyli na siebie z przebiegłym uśmieszkiem,

zacierając ręce. MałŜeństwo było sprawą załatwioną! JakieŜ mogły powstać trudności

? Młodzieniec . poprosi ich o rękę Heleny, a o decyzję panny nie trzeba się kłopotać.

Wszelkie formy zostaną zachowane, pozostanie jedynie ustalenie daty.

CóŜ to będzie za piękna uroczystość! Odbędzie się w Glasgow. Och, wcale nie w

katedrze Św. Mungo, jedynym kościele w Szkocji, który wraz z kościołem Świętego

Magnusa z Orcad nie poniósł uszczjerbku w okresie Reformacji. Nie, jest zbyt cięŜki,

w konsekwencji więc zbyt smutny dla ślubu, który w myślach braci Melvill miał

wyglądać jak sama młodość w rozkwicie, jak promieniowanie miłości. Wybraliby

raczej Świętego Andrzeja lub Świętego Enocha, a moŜe nawet Świętego Jerzego w

najszacowniejszej dzielnicy miasta.

Bracia nadal snuli projekty w sposób przypominający bardziej monolog niŜ dialog,

albowiem był to zawsze ten sam ciąg myślowy wyraŜany w identycznej formie.

Rozmawiając przyglądali się poprzez szybki wykuszu pięknym drzewom w parku,

pod którymi miss Campbell odbywała w tej chwili spacer, zieleniejącym rabatom

wokół wartkich strumyków, niebu spowitemu świetlistą mgiełką, charakterystyczną

dla górzystych terenów środkowej Szkocji. Na siebie nie patrzyli, było to zbyteczne,

ale od czasu do czasu, w odruchu serdeczności, klepali się po ramieniu, ściskali sobie

dłonie, jak gdyby pragnąc udoskonalić wymianę myśli za pośrednictwem jakichś

prądów magnetycznych.

Tak, to by, było wspaniałe! Ceremonię urządzi się z rozmachem, po pańsku. Biedacy

z West-George Street, jeśli tam będą — bo gdzieŜ ich nie ma? — nie zostaną

pominięci w tych uroczystościach. Gdyby miss Campbell zechciała, Ŝeby wszystko

odbyło się z większą prostotą i przekonywała o tym wujków, potrafią się jej

przeciwstawić pierwszy raz w Ŝyciu. Nie ustąpią ani w tym punkcie, ani w Ŝadnym

innym. Zaproszeni na ucztę zaręczynową goście wypiją, według pradawnego

obyczaju, „za wiechę na ich przyszłym domu". I prawe ramię Sama unosiło się

równocześnie prawym ramieniem Siba, jakby spełniali zawczasu ów słynny toast

szkocki.

W tym momencie otworzyły się drzwi hallu. Ukazała się w nich młoda dziewczyna, z

policzkami zarumienionymi od szybkiego marszu. Trzymała w ręku rozłoŜoną gazetę.

ZbliŜyła się do braci Melvill i kaŜdego z nich obdarzyła pocałunkiem.

— Dzień dobry, wuju Samie — powiedziała.

— Dzień dobry, drogie dziecko.

— Jak się masz, wuju Sibie?

— Znakomicie!

— Heleno — odezwał się Sam — chcemy ci zaproponować pewien mały układ.

— Układ? Co za układ? JakiŜ to spisek uknuliście, wujciowie? — zapytała miss

Campbell, spoglądając figlarnie to na jednego, to na drugiego.

— Znasz tego młodzieńca, prawda? Pana Aristobulusa Ursiclosa?

— Znam.

— Czy ci się nie podoba?

— Czemu miałby mi się nie podobać, wuju Samie? — A więc ci się podoba?

— Dlaczego miałby mi się podobać?

— Bo mój brat i ja, po głębokim namyśle, chcemy ci go zaproponować na męŜa.

— Mam wyjść za mąŜ? Ja? — zawołała panna Campbell i wybuchnęła najweselszym

śmiechem, jaki echo hallu kiedykolwiek miało okazję powtórzyć.

— Nie chcesz wyjść za mąŜ? — zapytał wuj Sam.

— A po co?

— Nigdy? — zdumiał się wuj Sib.

— Nigdy — odparła miss Campbell przybierając powaŜny wyraz twarzy, któremu

jednak przeczyły uśmiechnięte wargi — nigdy, drodzy wujowie... przynajmniej

dopóki nie zobaczę...

— Czego? — wykrzyknęli obaj bracia

— Dopóki nie zobaczę Zielonego Promienia.

ROZDZIAŁ II

HELENA CAMPBELL

Zamek, gdzie mieszkali bracia Melvill z siostrzenicą, znajdował się w odległości

trzech mil od miasteczka Helensburgh połoŜonego nad jeziorem Gare-Loch,

wrzynającym się malowniczo w prawy brzeg rzeki Clyde.

Zimą bracia Melvill wraz z siostrzenicą mieszkali w Glasgow, w starym pałacyku na

West-George Street, w arystokratycznej dzielnicy nowomiejskiej, nie opodal

Blythswood Square. Tam spędzali sześć miesięcy w roku, chyba Ŝe zachcianki

Heleny, którym poddawali się bez szemrania, zmuszały ich do dłuŜszej podróŜy po

Włoszech, Hiszpanii czy Francji. W trakcie tych wojaŜy zawsze patrzyli na wszystko

oczami Heleny, udawali się tam, dokąd jej przyszła ochota, zatrzymywali się w

miejscach przez nią wybranych, podziwiali to, co ona podziwiała. Wreszcie, kiedy

miss Campbell zamykała album, w którym utrwalała bądź pociągnięciem ołówka,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: