Smok – fikcyjne zwierzę, rodzaj olbrzymiego, latającego gada. Występuje w licznych mitach i legendach oraz w literaturze i filmach. Smoki obdarzone były przewrotną inteligencją i według wielu mitów potrafiły posługiwać się mową, oraz posiadały rozmaite skarby, a także ziały ogniem.
Różne zwierzęta podobne do smoków występowały w mitologiach wielu kultur. Smoki są istotami reprezentującymi siły natury i cztery żywioły, zwłaszcza zaś ogień i powietrze. Smok był też często używany w roli symbolicznej.
Etymologia słowa
W większości języków europejskich słowo smok pochodzi od greckiego słowa drakan (bystrooki), np. ang. Dragon, niem. Drache, cz. Drak.
Nowy słownik etymologiczny Wiesława Borysia stwierdza, że smok jest słowem ogólnosłowiańskim: czeski zmok, słowacki zmok/zmak, staro-cerkiewno-słowiańskie smokъ itd. Prasłowiańskie smokъ to istota mityczna pod postacią latającego gada lub pod postacią ludzką. Gdyby słowo smok wywodzić od prasłowiańskiego sъmъkъ, można by łączyć to słowo z czasownikiem (prze)smyknąć się, przejść, przesunąć się, przedostać się gdzieś, przez coś zwinnie, szybko, ukradkiem przemknąć się, prześlizgnąć się'
Smoki Europy
Smoki z legend kontynentu europejskiego, dominują we współczesnej konwencji fantasy. Zgodnie z pierwowzorami mają zwykle wygląd wielkiej jaszczurki czy dinozaura, posiadają skrzydła, nierzadko maja kilka głów, potrafią zionąć ogniem. Jako symbol pojawiają się między innymi w Imperium Rzymskim. Zasadniczo utożsamiano je ze złem, chorobą lub wojną; w tradycji chrześcijańskiej smok pojawia się jako symbol Szatana. W chrześcijańskich legendach europejskich motyw smoka wiąże sie z postacią Św. Jerzego. Smoki pojawiają się w średniowiecznych eposach (np. o Tristanie i Izoldzie).
O smokach pisze szczegółowo Benedykt Chmielowski w Nowych Atenach:
"gdzie historia włóczkową robotą" zapisana. Jest to wskazanie na jakiś rodzaj pisma pamiętającego historię smoczych dziejów, opartego na niciach. Tamże smoki strzegły złote runo.
Istotami podobnymi do smoków są: bazyliszki, wywerny i wher
Smoki z legend, mitów oraz "postacie" literackie:
· Aži Dahaka
· Smok Wawelski
· Wąż-smok
· Wiwern
· Smoki Śródziemia
· Smoki Świata Dysku
· smok łysiecki
· Smoki z Alagaësii
· bałtyjskie: Aitvaras, Pukis
Smoki Dalekiego Wschodu
Lungi, czyli smoki azjatyckie wywodzą się z Chin, a początek legendzie dały im zapewne kości dinozaurów, które występują licznie na pustyni Gobi. Smoki chińskie znane są także w Japonii, Korei Południowej, Wietnamie i Azji Południowo-Wschodniej. Chiński smok posiada ciało węża, pysk wielbłąda, łuski karpia, łapy tygrysa i szpony orła. W pysku często trzyma perłę, która symbolizuje doskonałość.
W przeciwieństwie do europejskiego smoka, smok chiński jest istotą sprzyjającą ludziom, i — jako taki — symbolizował przez wieki władzę cesarską, np. smoczy tron oznaczał tron cesarza Chin. Ludność chińska wierzyła, że pierwszymi cesarzami ich kraju były właśnie smoki.
W odniesieniu do przyrody, smok jest symbolem wody. Chińczycy wierzyli w przeszłości, że każda rzeka, zbiornik wodny czy chmura mają swojego smoka, którymi zarządza Smoczy Król w Niebie. W czasach suszy składano ofiary Królowi Smoków z prośbą o deszcz.
Smok jest elementem wielu chińskich powiedzeń i przysłów, np. chiński idiom 望子成龙 (dosł. pragnąć, by dziecko zostało smokiem) jest używany w odniesieniu do rodziców, którzy mają wygórowane ambicje wobec swych dzieci.
Starożytna chińska astrologia umiejscawiała gwiazdozbiór Smoka między Małą i Wielką Niedźwiedzicą. Smok to jedno z 12 zwierząt chińskiego zodiaku.
Smoki chińskie i japońskie można odróżnić po pazurach: chińskie mają cztery, a japońskie trzy pazury. Dodatkowo japońskie mają bardziej podkreśloną wężową budowę ciała.
Smoki w kulturze popularnej
Smoki często występują w utworach fantasy, są to jednak istoty bardzo zróżnicowane: od potężnych, często złośliwych zwierząt, do istot rozumnych, często przewyższających człowieka, głównie doświadczeniem i wiedzą (np. z Ziemiomorza Ursuli Le Guin). Różne są także ich charaktery, a nawet wygląd zewnętrzny (smoki z Niekończącej się opowieści czy utworów Ewy Białołęckiej są porośnięte futrem).
Smoki są częstym motywem tatuaży.
Niektóre książki ze smoczymi bohaterami
· Hobbit, czyli tam i z powrotem (The Hobbit, or There and Back Again, 1937) (aut. J. R. R. Tolkien) – zob. Smoki w Śródziemiu
· Rudy Dżil i jego pies (Farmer Giles of Ham, 1949) (aut. J. R. R. Tolkien) – opowiadanie
· Porwanie Baltazara Gąbki (1965) i kontynuacje (aut. Stanisław Pagaczewski)
· cykl Jeźdźcy smoków z Pern (Dragonriders of Pern, 1968) (aut. Anne McCaffrey)
· Nie kończąca się historia (Die unendliche Geschichte, 1979) (aut. Michael Ende)
· cykl Świata Dysku (Discworld, 1983) (aut. Terry Pratchett) – zob. Smoki Świata Dysku
· cykl Dragonlance (1984) (aut. Margaret Weis, Tracy Hickman i inni)
· Oczy Smoka (The Eyes of the Dragon, 1987) (aut. Stephen King)
· cykl Brama Śmierci (The Death Gate Cycle, 1990) (aut. Margaret Weis oraz Tracy Hickman)
· Miecz przeznaczenia (1993) (aut. Andrzej Sapkowski) – zbiór opowiadań o Wiedźminie, np. Granica możliwości
· Pożytek ze smoka (1993) (aut. Stanisław Lem) – opowiadanie
· cykl Miecz Prawdy (The Sword of Truth, 1994) (aut. Terry Good...
desperatka13