PERCEPCJA SŁUCHOWA - to zdolność do odbioru dźwięków, ich rozpoznawania i różnicowania, a także interpretowania przez odniesienie do poprzednich doświadczeń.
Dzięki sprawnemu funkcjonowaniu analizatora słuchowego dziecko spostrzega, zapamiętuje i rozpoznaje dźwięki, wśród których znajdują się i dźwięki mowy. Poziom rozwoju percepcji słuchowej w zasadniczy sposób decyduje o postępach w rozwoju mowy i nauki czytania
Równolegle do rozwoju percepcji słuchowej powinna rozwijać się pamięć fonetyczna, niezbędna dla rozwoju mowy, czynności mowy oraz czynności czytania i pisania.
Ćwiczenia słuchu fonematycznego:
Ćwiczenia na materiale bezliterowym – ćwiczenia słuchowe i rytmiczne:
§ rozpoznawanie dźwięków i szmerów (przesypywanie różnych materiałów sypkich: piasek, kamienie, żwir; eksponowanie dźwięków charakterystycznych dla różnych pojazdów, głosów zwierząt , sprzętu gospodarstwa domowego, rozpoznawanie dźwięków różnych instrumentów...)
§ odtwarzanie przez dzieci słyszanego rytmu przy pomocy wystukiwania np. patyczkiem o bębenek, wyklaskiwania, wytupywania.
§ odgadywanie odgłosów docierających zza zasłony (przelewanie wody, rozdzieranie papieru, przesuwanie krzesła, gwizd czajnika, brzęk kluczy…)
§ rozpoznawanie melodii piosenek po zaśpiewanym fragmencie.
Ćwiczenia na materiale literowym –
Wyodrębnianie zdań w mowie, słów w zdaniach:
§ słuchanie wypowiedzi nauczyciela o ubogiej treści, np. ,,To kotek. On pije mleko”, a następnie rysowanie przez dzieci tylu kółek (kresek), ile jest zdań
§ układanie zdań przez dzieci na podstawie ilości patyczków (patyczki oznaczają słowa) np.
I I I I Ala ma małego brata.
§ zabawa w dopowiadanie brakującego słowa w zdaniu (np. gruszka jest żółta, a wiśnia...)
§ dokańczanie słów (pokazujemy dziecku obrazek i wypowiadamy pierwszą część słowa, dziecko dopełnia drugą sylabę np. pił – ka , ry – ba)
Wyodrębnianie sylab w słowach:
§ wybieranie obrazków w nazwach, w których jest sylaba - ,,ro”(rower, krowa, korona ..
§ zabawa w imiona: nauczyciel wiesza na tablicy obrazek, do tablicy mogą podejść dzieci, których imiona zaczynają się na tę samą sylabę np. obrazek - marchew, dzieci o imionach: Magda, Maciek, Maja
§ zabawa w sklep: dzieci podchodzą do stolika, na którym leży dużo przedmiotów, nauczyciel poleca ,,kupić” przedmioty, których nazwa zaczyna się od np. ,,bu” (budyń, burak ...)
§ wyszukiwanie słów rozpoczynających się na daną sylabę, np. ,,ma”
§ wyszukiwanie słów kończących się na daną sylabę: np. ,,ki”( wor-ki, lal-ki …)
§ łańcuch sylabowy: dziecko wypowiada dwusylabowy wyraz, dzieli go na sylaby, druga sylaba staje się początkiem nowego wyrazu np. wa- ta, ta-ma.
§ zabawa w poszukiwanie przedmiotów , których nazwy zaczynają się od - ,,sza” (szalik , szafa
Podział wyrazów na sylaby (dziecko nazywa obrazki, a następnie dzieli je na sylaby i liczy):
§ analiza z podskokami - podajemy dziecku wyraz, a jego zadaniem jest podzielić go na sylaby, po wymówieniu każdej z nich musi podskoczyć
Podział wyrazów na sylaby i wyodrębnianie głosek w sylabie:
§ nauczyciel podaje wyrazy zaczynające się samogłoską, która stanowi sylabę, a dziecko wyodrębnia te sylaby (o-ko, A-la, E-wa ...)
§ nauczyciel podaje sylaby zamknięte( ul- , ok- , ap- , ar- , ... - dziecko wyodrębnia samogłoskę)
§ nauczyciel wypowiada grupę sylab, dziecko podnosi rękę, gdy usłyszy określoną sylabę np. ,, pa” (da pa ba ga ka ta pa ta)
Układanie zdań z sylab: np. ca, ta, sto, stoi, Na, le.
Wybieranie i segregowanie przedmiotów oraz obrazków na podstawie dźwiękowych właściwości ich nazw:
§ dziecko wskazuje przedmioty, których nazwy rozpoczynają się od tego samego dźwięku lub tej samej sylaby;
§ segregowanie obrazków; rozkładamy obrazki z dwóch grup np.(s-sz), a dziecko ma ułożyć je w dwóch szeregach np. s- sałata, samolot, słoń, sz- szafa, szal, szyny.
Tworzenie wyrazów z podanych głosek i ich zamiana:
§ zabawa ,,Kto powie ?” - wyszukiwanie słów na daną głoskę np. ,,t” ( tata, torba, taca, tory …)
§ zamiana słów: ,,zmień ostatnią lub pierwszą głoskę tak, aby powstało nowe słowo: nos - ,,s” na ,,c” - noc
Różnicowanie głosek opozycyjnych:
§ nauczyciel nazywa poszczególne obrazki z tablicy, a dziecko je pokazuje
(wyrazy różnią się np. dźwięcznością)
półka- bułka budy- buty,
pal-bal domek- Tomek.
Do ćwiczeń rozwijających percepcję słuchową należą:
- wyróżnianie i rozpoznawanie dźwięków z otoczenia;- rozpoznawanie dźwięków instrumentów;- rozpoznawanie i naśladowanie dźwięków wydawanych przez przedmioty, zwierzęta;- ćwiczenia rytmiczne np. naśladowanie ilości i tempa uderzeń, odtwarzanie rytmu za
pomocą układów graficznych;- wyróżnianie wyrazów w zdaniu;- wyróżnianie sylab w wyrazie;- wyróżnianie głosek w wyrazie (nagłos, wygłos, śródgłos);- synteza głosek w wyraz z równoczesnym wyszukiwaniem obrazka;- synteza głosek w wyraz bez pomocy obrazka;- wyszukiwanie obrazków różniących się jedną głoską;- odróżnianie mowy prawidłowej od nieprawidłowej (dziecko w umówiony sposób reaguje, gdy usłyszy błąd np. skoła zamiast szkoła).
Ćwiczenia analizy i syntezy słuchowej nie muszą być nudnym treningiem. Oto kilkanaście propozycji ciekawych rozwiązań:
1. Oglądanie kilku obrazków i szukanie w ich nazwach wspólnej głoski (gęś, ślimak, kość);
2. Układanie wyrazów z pierwszych lub ostatnich głosek nazw obrazków (krowa, owca, tygrys -KOT);
3. Szukanie rymujących się wyrazów np. teczka-beczka, trąba-bomba. Na początku wybieramy wyrazy jedno lub dwusylabowe o łatwej strukturze;
4. Układanie zdań, w których każdy wyraz będzie zaczynał się od tej samej głoski np. Tadek tnie turkusową tkaninę.
5. Zabawa "Wyraz w wyrazie": a. Dziecko poprzez zmianę lub pominięcie pierwszej litery zmienia znaczenie
podanego wyrazu np. ekran-kran, sport-port; b. Dziecko poprzez zmianę lub pominięcie ostatniej litery zmienia znaczenie
podanego wyrazu np. koszt-kosz, boks-bok; c. Dziecko poprzez zmianę lub pominięcie środkowej litery zmienia znaczenie
podanego wyrazu np. barki-baki, pranie-panie;
6. Szukanie określonych nazw (ludzi, zwierząt, rzeczy lub roślin) ukrytych w zdaniach
np. Hydraulik reperuje zepsuty zlew.
7. Rozwiązywanie rebusów obrazkowo-literowych np.
LINA (kotlina), KA (laska), DAK (serdak);8. Przestawianie cząstek podanego wyrazu tak, aby zmieniło się jego znaczenie np. nora-rano;
9. Układanie wyrazów z podanych głosek np. salka, klasa, laska, skala;
10.Tworzenie magicznych kwadratów. Nauczyciel podaje definicje wyrazów, a uczniowie wpisują odpowiednie hasła np.
11. Szukanie samogłosek w magicznych kwadratach np.
(nos, noc) (wór, wół)
12. Uzupełnianki np.
1.
R
U
T
2.
1. Z niego robi się siatkę.2. Inaczej ciężka praca.13. Samodzielne układanie krzyżówek.14. Powiedz, jaką głoską rozpoczynają się wyrazy: kot, korek, klub, kula, kosa.
15. Wymień głoskę, którą słyszysz na końcu wyrazów: nos, kłos, cios, los, kos.
16. Wymień samogłoski w wyrazach: woda, kura, choinka, domy, lody.
17. Wymów wyrazy, jakie powstaną, gdy z głoską k połączysz wyraz rok. W ten sam sposób sprawdź, jaki wyraz powstanie, gdy dodasz głoskę m.
18. Podziej na sylaby wyrazy: Romek, Burek, domek, płotek, lakier, itp.
19. Jakie otrzymasz wyrazy, jeżeli do sylaby ba- dołączysz kolejno głoski: t. s, r. 7. Jakie otrzymasz wyrazy, jeżeli połączysz następujące pary sylab:
za-mek, zna-czek, mek-do, mek-Ro, ta-kar, ki-san, wka-ła
20. Powiedz, jakie wyrazy zaczynają się sylabą do-, ma-, ki-, my-, dy-.
21. Policz z ilu sylab składa się wyraz: farby, kos, nauka, Ania, parasol.
22. Utwórz wyraz z ostatnich głosek wyrazów: mydło, rok, rok, len, oko. Powiedz, jak on brzmi (okno).
23. Wymień głoski w wyrazie, którym nazwano ten przedmiot lub tę czynność, którą pokazuję. Nauczyciel lub uczeń pokazuje przedmioty: wazon, tablica, okno, głowa (nie wymieniając ich nazw) lub pokazuje czynności (czyta, podlewa, rysuje, zdejmuje).
24. Podziel na głoski, a następnie na sylaby swoje imię lub nazwisko.
25. Jeżeli w wymawianych przeze mnie wyrazach usłyszycie głoskę I podnieście lewą rękę, a jeżeli głoskę p to prawą rękę. Pomyślcie, co należy zrobić, jeżeli w wyrazie wystąpią obie te głoski? (ton, tupie, pas, raport, lok, torba, packa, portfel).
Ćwiczenia funkcji słuchowej:
Ćwiczenia powinny być prowadzone w formie zabawy i nie trwać zbyt długo, ponieważ są bardzo meczące dla dzieci. Ćwiczenia percepcji słuchowej można podzielić na trzy grupy według rodzaju bodźców dźwiękowych, realizowanych celów oraz według stopnia trudności
A. Ćwiczenia wrażliwości słuchowej (według J.Czajkowskiej) - koncentracjina bodźcu słuchowym, różnicowania dźwięków, pamieci słuchowej:
· wystukiwanie i różnicowanie dźwięków dochodzących z najbliższego otoczenia i ich lokalizacja,
· różnicowanie i rozpoznawanie dźwięków przyrody
· rozpoznawanie odgłosów wydawanych przez upadające lub uderzające o siebie przedmioty oraz przesypywanych substancji
· rozpoznawanie i różnicowanie dźwięków wydawanych przez instrumenty perkusyjne lub lokalizacja tych dźwięków
· różnicowanie wysokości, natężenia i barwy dźwięków
B. Ćwiczenia rytmiczne (wedł...
analuba