dysleksj.pdf

(558 KB) Pobierz

33644718 UNPDF

Rozdział 9

Dysleksja

Czy pamiętasz, jaką trudność sprawiała Ci nauka czytania?

W przeciwieństwie do mowy, której ewolucyjne pocho-

dzenie jest bardzo stare, umiejętność pisania i czytania

pojawiła się stosunkowo późno w rozwoju człowieka.

Około tysiąca lat temu społeczności ludzkie rozproszone

w różnych częściach świata uświadomiły sobie, że tysiące

słów składają się z małej liczby pojedynczych dźwięków

(np. 44 głosek w języku angielskim), którym odpowiada

jeszcze mniejsza liczba symboli wzrokowych (liter).

Niektóre dzieci pomimo znacznego wysiłku nie potrafią

opanować biegle posługiwania się tymi symbolami. Nie

ma to związku z ich możliwościami intelektualnymi, lecz

z nieprawidłowościami funkcjonowania mózgu. Szacuje

się, że co dziesiąta osoba przejawia znaczne trudności

w nauce czytania i pisania, określane jako dysleksja

rozwojowa.

Zdolność do sekwencyjnego odbierania dźwięków i liter

zależy od prawidłowo funkcjonujących układów: słuchowego

i wzrokowego. W przypadku nieznanych słów, a wszystkie

są nieznane dla początkującego czytelnika, każda litera

musi zostać rozpoznana i odpowiednio umiejscowiona

w słowie. Nie jest to proste, ponieważ podczas czytania

zachodzi seria szybkich skokowych ruchów oka wzdłuż

wiersza tekstu. Ruchy te przerywane są dłuższym okresem

zatrzymania wzroku (fiksacja oczu), w trakcie którego

rozpoznawane są litery. Obraz, jaki pada na siatkówkę

oka musi być zintegrowany z sygnałami z układu ruchowego

oka (informującymi o kierunku patrzenia). Wydaje się,

że właśnie integracja informacji wzrokowej i ruchowej

oka stanowi problem dla wielu osób z dysleksją.

Dysleksja to bardzo powszechne zaburzenie. Trudności

w opanowaniu sztuki czytania mogą stać się przyczyną

prawdziwej frustracji dla dzieci, które na nią cierpią .

Część z nich z tego powodu traci pewność siebie, buntuje

się i bywa agresywna. Jednak u wielu osób dysleksja

może współwystępować z wybitnymi uzdolnieniami

w innych dziedzinach życia, takich jak sport, nauka,

programowanie, handel czy sztuka - o ile wcześniej

problemy z czytaniem nie spowodują całkowitej utraty

nadziei, ambicji i wiary we własne siły.

Zatem dysleksja nie jest wyłącznie naukową zagadką,

ale także problemem społecznym. Określenie biologicznego

podłoża dysleksji pozwoli na lepsze zrozumienie procesu

czytania, wypracowanie skutecznych technik terapeu-

tycznych, a co za tym idzie poprawę komfortu życia

osób z dysleksją.

Ruchy oczu podczas czytania. Wychylenia rysika

w górę lub dół ilustrują ruchy oczu w lewo lub prawo

Istotną rolę w stabilnym ukierunkowywaniu wzroku na

każdą kolejną literę, co pozwala na określenie ich

właściwego porządku w słowie, odgrywa układ wielko-

komórkowy (od wielkości neuronów, z jakich się składa).

Układ ten rozciąga się od siatkówki oka, przez korę

mózgową, móżdżek, aż do motoneuronów mięśni oczu. Gdy

podczas czytania wzrok przestaje być nakierowany na

kolejne litery, układ wielkokomórkowy wysyła do układu

ruchowego oczu sygnał zwrotny, aby ponownie

nakierować wzrok na właściwy cel.

Nauka czytania

Czytanie wymaga wzrokowego rozpoznania formy słów

(kształtu liter i ich porządku) - czyli tego, co nazywamy

pisownią . Następnie litery muszą zostać przełożone na

dźwięki, czyli fonemy reprezentujące te litery. Aby

tego dokonać osoba ucząca się czytać musi uświadomić

sobie wewnętrzną strukturę wypowiadanych słów (świado-

mość fonologiczna). Niestety większość osób z dysleksją

analizuje wolno i niedokładnie zarówno ortograficzne

jak i fonologiczne właściwości słowa.

warstwy

drobnokomórkowe

warstwy

wielokomórkowe

100 µ m

Osoba czytająca

płynnie z dysleksją

Osoba

Preparaty histologiczne ciałka kolankowatego bocznego

przedstawiające dobrze zorganizowane komórki w obszarze

drobno i wielkokomórkowym osoby czytającej płynnie

i komórki niewłaściwie zorganizowane u osoby z dysleksją.

25

33644718.085.png

33644718.096.png

33644718.107.png

33644718.118.png

33644718.001.png

33644718.012.png

33644718.023.png

33644718.034.png

33644718.039.png

33644718.040.png

33644718.041.png

33644718.042.png

33644718.043.png

33644718.044.png

33644718.045.png

33644718.046.png

33644718.047.png

33644718.048.png

33644718.049.png

33644718.050.png

33644718.051.png

33644718.052.png

33644718.053.png

33644718.054.png

33644718.055.png

33644718.056.png

33644718.057.png

33644718.058.png

33644718.059.png

33644718.060.png

33644718.061.png

33644718.062.png

33644718.063.png

33644718.064.png

33644718.065.png

33644718.066.png

33644718.067.png

33644718.068.png

33644718.069.png

33644718.070.png

33644718.071.png

33644718.072.png

33644718.073.png

33644718.074.png

33644718.075.png

33644718.076.png

33644718.077.png

33644718.078.png

33644718.079.png

33644718.080.png

33644718.081.png

33644718.082.png

33644718.083.png

33644718.084.png

33644718.086.png

33644718.087.png

33644718.088.png

33644718.089.png

33644718.090.png

33644718.091.png

33644718.092.png

33644718.093.png

33644718.094.png

33644718.095.png

33644718.097.png

33644718.098.png

33644718.099.png

33644718.100.png

33644718.101.png

33644718.102.png

33644718.103.png

33644718.104.png

33644718.105.png

33644718.106.png

33644718.108.png

33644718.109.png

33644718.110.png

33644718.111.png

33644718.112.png

33644718.113.png

33644718.114.png

33644718.115.png

33644718.116.png

33644718.117.png

33644718.119.png

33644718.120.png

33644718.121.png

33644718.122.png

33644718.123.png

33644718.124.png

33644718.125.png

33644718.126.png

33644718.127.png

33644718.128.png

33644718.002.png

33644718.003.png

33644718.004.png

33644718.005.png

33644718.006.png

33644718.007.png

33644718.008.png

33644718.009.png

33644718.010.png

33644718.011.png

33644718.013.png

33644718.014.png

33644718.015.png

33644718.016.png

33644718.017.png

33644718.018.png

33644718.019.png

33644718.020.png

33644718.021.png

33644718.022.png

33644718.024.png

33644718.025.png

33644718.026.png

33644718.027.png

33644718.028.png

33644718.029.png

33644718.030.png

33644718.031.png

Rozdział 9

U wielu osób z dysleksją występują niewielkie uszko-

dzenia w obrębie wzrokowego układu wielkokomórkowego

widoczne zarówno w badaniach neuroanatomicznych

(patrz ryc. na poprzedniej stronie) jak i psychofizjo-

logicznych. Wykazano też, że dyslektyków cechuje

odmienny wzorzec aktywności mózgu w odpowiedzi na

poruszające się bodźce, brak stabilnego zbieżnego obu-

ocznego widzenia oraz obniżona wrażliwość na ruch.

Ponadto, badania z wykorzystaniem technik obrazowania

mózgu wykazały, że u osób z dysleksją zaburzony jest

wzorzec pobudzenia w obszarach związanych z percepcją

ruchu (patrz Rozdział 15). U takich ludzi sterowanie

ruchami gałek ocznych jest mniej stabilne; stąd częste

wrażenia „tańczącego tekstu” polegające na tym, że

litery poruszają się wokół, zamieniają się miejscami

tak, że trudno ustalić ich kolejność. Te objawy również

traktuje się jako wyniki zaburzenia funkcjonowania

wzrokowego układu wielokomórkowego.

Identyfikacja kolejności dźwięków

Obserwacje te potwierdzone zostały w badaniach

neuroobrazowania (patrz Rozdział 15) i badaniach metabolicznych

móżdżku, które wskazują na znaczne upośledzenie jego

funkcji, co może leżeć u podłoża zaburzeń w ręcznym

pisaniu u osób z dysleksją. Niektórzy neurofizjolodzy

uważają, że móżdżek jest zaangażowany nie tylko

w wykonywanie ruchu, ale także w pisanie czy mówienie,

a nawet w pewne aspekty planowania poznawczego.

Jeśli to prawda, to zaburzenia funkcji móżdżku mogą

powodować problemy z czytaniem, pisaniem i literowaniem.

w słowie

Co można zrobić?

W oparciu o różne podejścia teoretyczne wypracowano

szereg metod terapeutycznych. Większość z nich nawiązuje

do hipotezy deficytu wielokomórkowego. Inne, odnoszące

się do dysleksji powierzchniowej i głębokiej (powstałych

wskutek uszkodzenia lewopółkulowych struktur zawiadujących

mową) zalecają zastosowanie odmiennych sposobów

leczenia. Co ważne jednak, skuteczność wszystkich

metod leczenia zależy od wczesnej diagnozy dysleksji.

Naukowcy do dziś nie są zgodni co do skuteczności

różnych podejść terapeutycznych w leczeniu dysleksji.

Jedno z podejść sugeruje iż dysleksja jest wynikiem

błędnego uczenia się przetwarzania informacji dźwiękowej

przy zachowaniu normalnych zdolności plastycznych

mózgu. W leczeniu wykorzystuje się gry komputerowe,

podczas których dzieci słuchają dźwięków mowy.

Dźwięki te spowalnia się do poziomu, przy którym

granice pomiędzy poszczególnymi głoskami stają się

bardzo wyraźne, a następnie stopniowo zmniejsza się

odstęp czasowy pomiędzy nimi. Rezultaty takiej terapii

są niezwykle obiecujące, ale wymagają dalszych niezależnych

badań. Podejście takie ilustruje jak normalne procesy

plastyczności zachodzące w mózgu mogą spowodować

niekorzystny efekt, gdy wejdą w interakcję z rozwojowymi

zaburzeniami genetycznymi. Jest to uderzający przykład,

jak geny i środowisko oddziałują na siebie.

Ciekawe jest, że niekiedy osoby z dysleksją prze-

wyższają osoby czytające płynnie w takich zadaniach

jak rozróżnianie kolorów, czy globalne rozróżnianie

kształtów. To może być związane z faktem, że wielu

dyslektyków cechuje holistyczny sposób myślenia oraz

zdolność tworzenia odległych i niespodziewanych

asocjacji. Warto wspomnieć, że Leonardo Da Vinci ,

Hans Christian Andersen , Edison , Einstein i wielu

innych twórczych artystów i wynalazców cierpiało na

dysleksję.

Wiele osób z dysleksją ma problemy z poprawną iden-

tyfikacją kolejności dźwięków w słowie. Osoby te czytają

wolno i popełniają wiele błędów, obserwuje się też u nich

tendencję do niepoprawnego czytania słów podobnie

brzmiących (np. półka-bułka ) oraz ograniczoną zdolność

do wymawiania trudnych zwrotów (np. stół z powyłamywanymi

nogami). U podłoża tych trudności leżą prawdopodobnie

pewne zaburzenia w układzie słuchowym, a dokładniej

w układzie wielkokomórkowym słuchu odbierającym

akustyczne właściwości mowy (poszczególne głoski różnią

się pod względem częstotliwości i natężenia dźwięku).

Coraz więcej danych wskazuje na to, że u osób z dysleksją

komórki tego układu nie rozwijają się tak, jak u osób

czytających płynnie, co może wywoływać trudności

w poprawnej identyfikacji dźwięków podobnie brzmiących

takich jak ‘ b ’ i ‘ d ’ (patrz ryc. poniżej).

W dysleksji zaburzenia prawidłowego rozwoju komórek

nerwowych stwierdzono nie tylko w odniesieniu do układu

wzrokowego, czy słuchowego. Pewne zaburzenia tego typu

stwierdzono również w neuronach tworzących w mózgu

wyspecjalizowaną sieć odpowiedzialną za przetwarzanie

czasowe. Komórki tej sieci posiadają takie same cząsteczki

powierzchniowe, dzięki którym rozpoznają się i tworzą

ze sobą odpowiednie połączenia, ale obecność tych cząsteczek

powoduje, że komórki te są bardziej podatne na atak

przeciwciał.

Interesujące jest również to, że układ wielokomórkowy

posiada silne połączenia z móżdżkiem (patrz Rozdział 7),

a jak wiadomo niektóre osoby z dysleksją cechuje

niezborność ruchowa, niestaranne pismo i problemy

z automatycznym utrzymywaniem równowagi.

26

http://www.sfn.org/content/Publications/BrainBriefings/dyslexia.html

http://www.learningdisabilities.com/programs.shtml

Polecane strony internetowe o dysleksji i trudnościach w uczeniu się:

33644718.032.png

33644718.033.png

33644718.035.png

33644718.036.png

33644718.037.png

33644718.038.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

UczeĹ„ z dysleksjÄ… w szkole.pps (4960 KB)
dzsl.pdf (36 KB)
Dysleksja.rar (4953 KB)
Dysleksja ze swiat nauki.pdf (265 KB)
dysleksja2.pdf (47 KB)

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin