Biotech.pdf

PODSTAWY BIOTECHNOLOGII

Piotr Solarczyk

EFEKT KO İ COWY

Po zako ı czeniu seminarium powiniene Ļ umie ę :

wyja Ļ ni ę poj ħ cia plazmid, fag, wektor, wektor ekspresyjny i czółenkowy, klonowanie,

transfekcja, transformacja, insert, episom,

wymieni ę i scharakteryzowa ę poznane wektory,

scharakteryzowa ę enzymy restrykcyjne,

omówi ę budow ħ sztucznych chromosomów bakteryjnych i dro Ň d Ň owych,

scharakteryzowa ę metody bezpo Ļ redniego wprowadzania DNA do komórek.

Biotechnologia jest interdyscyplinarn Ģ dziedzin Ģ nauki, która obejmuje wiele kierunków

technicznego wykorzystania materiałów i procesów biologicznych. Europejska Federacja

Biotechnologii (EFB) opisuje t ħ dziedzin ħ jako „integracj ħ nauk przyrodniczych i in Ň ynieryj-

nych w celu osi Ģ gni ħ cia zastosowa ı organizmów, komórek lub ich cz ħĻ ci oraz molekularnych

analogów dla pozyskania produktów lub usług”. Współczesna biotechnologia ma zastosowa-

nie głównie w przemy Ļ le spo Ň ywczym, chemicznym, farmaceutycznym, medycynie, rolnic-

twie i w ochronie Ļ rodowiska. Przedstawienie podstaw biotechnologii jest niezwykle trudne

ze wzgl ħ du na zło Ň ono Ļę zagadnie ı i szybki rozwój technik biologii molekularnej. Poni Ň szy

przegl Ģ d dotyczy jedynie wybranych aspektów laboratoryjnej pracy z DNA.

Pierwszym etapem pracy z materiałem genetycznym jest izolacja DNA, która polega na

oddzieleniu DNA od innych struktur komórkowych oraz od cz Ģ steczek RNA i białek (histo-

nów). DNA mo Ň na uzyska ę z prawie ka Ň dego materiału biologicznego (np. z krwi, nasienia,

plwociny, kału, bakterii). Do niedawna w celu izolacji DNA wykorzystywano metod ħ z u Ň y-

ciem fenolu i chloroformu, a obecnie coraz cz ħĻ ciej korzysta si ħ z komercyjnych zestawów.

Ka Ň da procedura izolacji DNA powinna zako ı czy ę si ħ ocen Ģ jego ilo Ļ ci i jako Ļ ci. Wyizolo-

wany DNA mo Ň na przechowywa ę w temperaturze +4°C lub - 20°C. Wyizolowany, totalny

kwas nukleinowy powinien by ę albo hydrolizowany odpowiednimi enzymami restrykcyjnymi

albo powinien by ę bezpo Ļ rednio namno Ň ony za pomoc Ģ PCR. Dalszym procesem, w zale Ň -

no Ļ ci od zało Ň e ı , jest klonowanie w wektorach i transformacja komórek gospodarza. Badanie

powinno zako ı czy ę si ħ analiz Ģ i/lub ekspresj Ģ odpowiednich genów/fragmentów DNA w ko-

mórkach docelowych.

Enzymy restrykcyjne

Enzymy restrykcyjne (endonukleazy restrykcyjne, restryktazy) to s Ģ enzymy bakteryjne

rozpoznaj Ģ ce i hydrolizuj Ģ ce DNA w okre Ļ lonych miejscach. Restryktazy s Ģ zaanga Ň owane

w obron ħ komórki bakteryjnej przed wirusami. Znanych jest kilka klas restryktaz. Najwi ħ ksze

znaczenie maj Ģ enzymy II klasy. Dotychczas wyizolowono kilkaset enzymów restrykcyjnych,

których nazwy pochodz Ģ od gatunku bakterii, np. Eco RI wyizolowano z Escherichia coli ze

szczepu RY 13, a Sau3A z Staphylococcus aureus . Oprócz restryktaz, istnieje szereg innych

enzymów wykorzystywanych w in Ň ynierii genetycznej. Nale ŇĢ do nich:

ligazy pozwalaj Ģ ce na ł Ģ czenie fragmentów DNA,

egzonukleazy umo Ň liwiaj Ģ ce odpowiedni Ģ "obróbk ħ " ko ı ców w modyfikowanych frag-

mentach DNA,

polimerazy , które s Ģ odpowiedzialne za powielanie (amplifikacj ħ ) odpowiednich odcinków

DNA (PCR - reakcja ła ı cuchowej polimerazy).

Sekwencje restrykcyjne to krótkie, palindromowe fragmenty 1 DNA rozpoznawane przez

enzymy restrykcyjne. Endonukleazy rozpoznaj Ģ z reguły sekwencje o długo Ļ ci 4 do 8 pz,

a produkty ich trawienia maj Ģ zako ı czenia w postaci jednoniciowego ogona na ko ı cu 3` lub

5` („lepkie” ko ı ce). „Lepkie” ko ı ce umo Ň liwiaj Ģ ł Ģ czenie fragmentów DNA pochodz Ģ cych

z ró Ň nych Ņ ródeł. Zatem jest to stosunkowo prosty sposób na wbudowanie fragmentów DNA

do plazmidów lub DNA innych wektorów.

Ogólna charakterystyka plazmidów i bakteriofagów

Plazmid to pozachromosomowa, z reguły kolista cz Ģ steczka DNA zdolna do samodzielnej

replikacji, która wyst ħ puje u prokariota i niektórych organizmów eukariotycznych. Plazmidy

pełni Ģ w komórkach funkcje pomocniczych chromosomów i s Ģ przenoszone w trakcie proce-

su koniugacji mi ħ dzy komórkami bakteryjnymi. Jednym z najlepiej poznanych plazmidów

jest plazmid F z E. coli . Jest to plazmid typu koniugacyjnego , poniewa Ň jest transferowany

z komórki donora do akceptora. Szczepy bakterii zawieraj Ģ ró Ň n Ģ liczb ħ plazmidów. Plaz-

midy ulegaj Ģ replikacji niezale Ň nie od macierzystego genomu bakterii , tak Ň e w komór-

kach gospodarzy nale ŇĢ cych do innych gatunków. Chocia Ň plazmidy nie s Ģ one konieczne

do Ň ycia bakterii, to jednak mog Ģ : (1) powodowa ę oporno Ļę na antybiotyki i jony metali

ci ħŇ kich, (2) umo Ň liwia ę katabolizm toksycznych zwi Ģ zków (toluen), (3) wpływa ę na choro-

botwórczo Ļę bakterii oraz na zdolno Ļę do syntezy zwi Ģ zków oddziaływuj Ģ cych na rozwój

innych bakterii, (4) umo Ň liwia ę interakcje z ro Ļ linami (wi Ģ zanie azotu) oraz koniugacj ħ

bakterii. Plazmidy mo Ň na wyizolowa ę niezale Ň nie od chromosomu bakteryjnego .

W pracach molekularnych, w których wykorzystuje si ħ E. coli, stosuje si ħ tak Ň e wiele bak-

teriofagów (wirusy infekuj Ģ ce bakterie). Bakteriofagi paso Ň ytuj Ģ w organizmach prokario-

tycznych , dlatego wykazuj Ģ znaczne podobie ı stwo do swoich gospodarzy. Bakteriofagi maj Ģ

ró Ň ne kształty - ikosaedralne 2 , pałeczkowate, helikalne lub s Ģ w postaci główki z ogonem.

W ich budowie wyró Ň nia si ħ jedno- lub dwuniciowy DNA lub RNA, otoczony białkiem kap-

sydu 2 . Namna Ň anie fagów jest szybkie, wskutek czego na jedn Ģ komórk ħ bakteryjn Ģ przypa-

daj Ģ setki cz Ģ steczek faga. W przyrodzie wyst ħ puje wiele ró Ň nych typów fagów, które infeku-

j Ģ tylko okre Ļ lone gatunki bakterii. Ekspresja genomu faga wymaga zawsze enzymów komór-

kowych bakterii, poniewa Ň wirus nie jest zdolny do samodzielnego powielenia si ħ . Jednym

z najlepiej poznanych fagów jest fag ȹ , którego mo Ň na u Ň ywa ę jako wektora do klonowania.

Fag ȹ , o wielko Ļ ci 48 kpz, naturalnie infekuje bakterie E. coli wstrzykuj Ģ c dwuniciowy, linio-

wy DNA do komórki, w której przekształca si ħ w form ħ kolist Ģ . To przekształcenie umo Ň li-

wiaj Ģ sekwencje cos znajduj Ģ ce si ħ na ko ı cach liniowego DNA faga. DNA faga albo ulega

replikacji i tworzy potomne cz Ģ steczki wirusa uwalniane na drodze lizy komórki bakteryj-

nej (droga lityczna) albo ulega integracji z genomem gospodarza i pozostaje w nim przez

długi czas ( droga lizogeniczna ). W cyklu litycznym ekspresji ulegaj Ģ wszystkie geny wirusa,

podczas gdy ekspresja i replikacja genów gospodarza jest zahamowana. Z zara Ň onej komórki

uwalnia si ħ ok. 100 potomnych cz Ģ stek wirusowych ( wirionów ). Natomiast zintegrowana

forma wirusa (zwana profagiem ), pozostaje w komórce gospodarza przez wiele pokole ı .

Przerwanie szlaku lizogenicznego mo Ň e nast Ģ pi ę dopiero wtedy, gdy zainfekowana komórka

zostanie nara Ň ona na bod Ņ ce chemiczne lub fizyczne (np. promieniowanie); ekspresja genów

faga zachodzi w ró Ň nym czasie po infekcji; najpierw nast ħ puje ekspresja genów, tzw. natych-

miastowych, a nast ħ pnie opó Ņ nionych. W ko ı cu powstaj Ģ białka strukturalne niezb ħ dne do

zło Ň enia nowych cz Ģ stek wirusa i lizy komórki.

Sekwencja palindromowa - sekwencja zasad w jednej nici DNA jest identyczna jak odczytywana wspak

sekwencja nici komplementarnej.

2 W irusy o symetrii ikosaedralnej – kapsyd tych wirusów ma bardzo uporz Ģ dkowan Ģ struktur ħ , składa si ħ

z dwudziestu trójk Ģ tnych Ļ cian i dwunastu rogów, czyli wierzchołków.

kapsyd – zbudowana z wielu podjednostek (kapsomerów) otoczka białkowa chroni Ģ ca DNA wirusa.

Wektory

Wektor to cz Ģ steczka DNA (wirus, plazmid, kosmid, lub sztuczny chromosom), która słu Ň y

do wprowadzenia obcego materiału genetycznego do innego gospodarza. Wektor, w którym

umieszcza si ħ stosunkowo krótki fragment DNA, zawieraj Ģ cy badany gen lub sekwencj ħ ,

nazywany jest rekombinowanym DNA . Wektory stosuje si ħ do klonowania i amplifikacji

sekwencji DNA, badania mechanizmów ekspresji DNA, wprowadzania genów do komórek

zwierz ħ cych (transfekcja) i bakteryjnych (transformacja). Ka Ň dy wektor nie powinien zakłó-

ca ę funkcji Ň yciowych komórek gospodarza. Natomiast powinien posiada ę zdolno Ļę do nieza-

le Ň nej replikacji razem z wbudowanym fragmentem DNA. Wektor powinien by ę te Ň łatwo

wykrywalny w komórce za pomoc Ģ genów markerowych.

Jednym z wa Ň niejszych problemów w biotechnologii jest pojemno Ļę wektora , która decy-

duje o wielko Ļ ci wprowadzanego DNA (wielko Ļ ci klonowanego insertu). Plazmidy, które s Ģ

najcz ħĻ ciej stosowane jako wektory, maj Ģ najmniejsz Ģ pojemno Ļę ; w przypadku klonowania

dłu Ň szych insertów stosowane s Ģ bakteriofagi, kosmidy, sztuczne chromosomy bakteryjne

(BAC) E. coli lub sztuczne chromosomy dro Ň d Ň owe (YAC) Saccharomyces cerevisiae

(Tabela 1).

Tabela 1. Pojemno Ļę wybranych wektorów.

Wektor

Wielko Ļę insertu

wektor ekspresyjny

ok. 8 kpz

plazmid ( E. coli )

ok. 15 kpz

fag ȹ

ok. 25 kpz

kosmid

ok. 45 kpz

BAC

ok. 500 kpz

YAC

ok. 1000 kpz

W biotechnologii stosowane s Ģ tak Ň e wektory plazmidowe dla dro Ň d Ň y, tzw. episomalne

wektory dro Ň d Ň owe ( YEps ), które słu ŇĢ do klonowania i ekspresji genów w komórkach

dro Ň d Ň y S. cerevisiae . YEps s Ģ zbudowane na bazie plazmidu 2 Ⱥ naturalnie wyst ħ puj Ģ cego

u dro Ň d Ň y. Wektory episomalne, mimo Ň e replikuj Ģ jak plazmidy, mog Ģ albo wł Ģ cza ę si ħ do

chromosomu dro Ň d Ň y albo pozosta ę pozachromosomowo.

Odmienne no Ļ niki przystosowano do wł Ģ czenia obcego DNA do genomu ro Ļ linnego, po-

niewa Ň praca z materiałem ro Ļ linnym wymaga zastosowania nieco innej strategii. Najcz ħĻ ciej

wykorzystywany jest bakteryjny plazmid Ti z bakterii Agrobacterium tumefaciens , która

naturalnie infekuje ro Ļ liny dwuli Ļ cienne (pomidor, tyto ı , groch) oraz ro Ļ liny jednoli Ļ cienne

(ry Ň ). Podczas naturalnej infekcji, cz ħĻę plazmidu Ti zwana T-DNA , wł Ģ czana jest do chro-

mosomowego DNA ro Ļ linnego, co powoduje niekontrolowany wzrost komórek ro Ļ linnych

(guzowato Ļę szyjki korzenia, czyli zrakowacenie).

Wektory do wprowadzania DNA do innych komórek eukariotycznych, np. utrzymywanych

w hodowlach tkankowych, s Ģ konstruowane w oparciu o wirusy, które naturalnie infekuj Ģ

dany gatunek gospodarza. DNA wektora utrzymywany jest w komórce pozachromosomowo

albo te Ň w formie zintegrowanej z genomem gospodarza (SV40, bakulowirusy, retrowirusy,

adenowirusy).

Wektory plazmidowe

Wektory oparte na plazmidach s Ģ stosowane jako narz ħ dzia do poznawania genomów

komórek ro Ļ lin i zwierz Ģ t. Wektor plazmidowy musi zawiera ę region pocz Ģ tku replikacji

( ori ), który pozwala na niezale Ň ne namna Ň anie si ħ w komórkach. Nale Ň y jednak podkre Ļ li ę ,

Ň e proces niezale Ň nego namna Ň ania wektora zachodzi z udziałem polimerazy i innych skład-

ników cytofizjologii komórki gospodarza. Drugim wa Ň nym miejscem w wektorze plazmido-

wym jest wielokrotne miejsce klonowania (wiele miejsc rozpoznawanych przez ró Ň ne enzy-

my restrykcyjne, MCS ). Jest to miejsce, do którego wprowadza si ħ badany fragment DNA,

czyli insert. Wektor plazmidowy musi posiada ę promotor.

Niektóre wektory plazmidowe wymagaj Ģ sekwencji wi ĢŇĢ cej rybosom ( RBS ) i kodonu

inicjacji translacji, a inne - sekwencji umo Ň liwiaj Ģ cej łatwiejsze oczyszczenie na drodze

chromatografii ( metka HisTag ). Wektory, które słu ŇĢ do ekspresji klonowanych fragmentów

DNA w komórkach, nazywamy plazmidowymi wektorami ekspresyjnymi .

Wektory bakteriofagowe (fagi)

Wektory bakteriofagowe pozwalaj Ģ na wklonowanie wi ħ kszego insertu ni Ň wektory

plazmidowe; np. do cz Ģ steczki faga ȹ mo Ň na wprowadza ę insert o wielko Ļ ci 25 kpz. Na

podstawie faga ȹ opracowano szereg innych wektorów, zwanych wektorami wymiennymi

(np. EMBL3 lub ȹ DASH ).

Jako wektory w pracach z E. coli u Ň ywa si ħ tak Ň e fagi pałeczkowate, np. M13 . Cz Ģ steczki

tego wirusa zawieraj Ģ kolisty, jednoniciowy DNA. Po wnikni ħ ciu faga M13 do komórki bak-

teryjnej syntetyzowana jest komplementarna ni ę i fagowy DNA powiela si ħ ju Ň jako dwuni-

ciowy kolisty DNA; ta forma replikacyjna (RF ) wyst ħ puje w około 100 kopiach na komór-

k ħ . W przeciwie ı stwie do faga ȹ , fag M13 nie powoduje lizy komórek bakteryjnych , a tyl-

ko spowalnia ich wzrost. Ponadto, oprócz formy RF, jednocze Ļ nie powstaj Ģ opakowywane

kapsydem cz Ģ steczki jednoniciowego DNA, które s Ģ uwalniane z komórek w kolejnych po-

działach bakterii. U Ň yteczn Ģ cech Ģ wektora M13 jest to, Ň e form ħ RF mo Ň na oczyszcza ę

i stosowa ę tak jak plazmid, a jednocze Ļ nie mo Ň na izolowa ę DNA wektora z po Ň ywki w

formie jednoniciowej.

Wiele wektorów plazmidowych opracowano jako hybrydowe poł Ģ czenia z fagiem M13,

np. wektor pBluescript , który zawiera zarówno fagowe i plazmidowe miejsce pocz Ģ tku

replikacji, lecz nie posiada genów potrzebnych do pełnego cyklu Ň yciowego faga. Wektory

hybrydowe ł Ģ cz Ģ zalety łatwej obróbki i szybkiego wzrostu.

Kosmidy

Kosmidy s Ģ sztucznie stworzonymi wektorami, powstałymi z poł Ģ czenia plazmidu i se-

kwencji cos faga ȹ (sekwencja odpowiedzialna za cyrkulizacj ħ DNA). Kosmidy z wprowa-

dzonym insertem s Ģ pakowane w kapsydy i s Ģ wykorzystywane do zaka Ň enia komórek bakte-

ryjnych. W przeciwie ı stwie do faga ȹ , kosmidy nie niszcz Ģ zainfekowanych komórek. Naj-

prostszym wektorem kosmidowym jest typowy plazmid z miejscem ori i markerem selekcyj-

nym, zawieraj Ģ cym dodatkowo sekwencj ħ cos i odpowiednie miejsce restrykcyjne do klono-

wania. Po trawieniu (ci ħ ciu) wektora odpowiednim enzymem restrykcyjnym i zligowaniu 3

z docelowym insertem, kosmid pakowany jest do cz Ģ steczek fagowych. Po wprowadzeniu

wi ħ kszego insertu do kosmidu wydłu Ň a si ħ czas jego replikacji oraz zmniejsza si ħ liczba jego

kopii. Kosmidy umo Ň liwiaj Ģ klonowanie długich fragmentów DNA (ok. 45 kpz).

Sztuczne chromosomy dro Ň d Ň owe (YAC)

Wektor YAC jest wektorem bifunkcjonalnym, poniewa Ň jest zdolny do powielania w ko-

mórkach bakterii i dro Ň d Ň y . S. cerevisiae to organizm dobrze scharakteryzowany metodami

fizjologicznymi i biochemicznymi, który jest hodowany w warunkach in vitro na du ŇĢ skal ħ ,

m.in. dla potrzeb przetwórstwa Ň ywno Ļ ci, poniewa Ň nie wytwarza toksyn, a hodowle nie ule-

gaj Ģ zaka Ň eniom wirusowym. Sekwencje „dro Ň d Ň owe” centromeru ( CEN 4 ), telomeru ( TEL )

i miejsca pocz Ģ tku replikacji ( ARS ) zostały wyizolowane i poł Ģ czone z plazmidami skonstru-

owanymi dla E. coli . Sekwencja TEL stanowi cz ħĻę DNA, która w komórkach dro Ň d Ň y

wydłu Ň ana jest przez enzym telomeraz ħ . Sekwencja CEN 4 funkcjonuje prawidłowo podczas

3 ligacja DNA – ł Ģ czenie si ħ odcinków DNA poprzez wytwarzanie wi Ģ za ı fosfodiestrowych za pomoc Ģ enzymu

ligazy DNA.

segregacji chromosomów S. cerevisiae w procesie mitozy. Sekwencja ARS pełni rol ħ miejsca

pocz Ģ tku replikacji, podobnie jak sekwencja ori u bakterii. Chocia Ň w wektorach YAC mo Ň na

klonowa ę bardzo długie odcinki DNA, cz ħ sto okazuje si ħ , Ň e klonowane inserty zawieraj Ģ

nieci Ģ głe sekwencje, przez co s Ģ niestabilne.

Sztuczne chromosomy bakteryjne (BAC)

Wektory BAC skonstruowano, aby unikn Ģę problemów zwi Ģ zanych ze stosowaniem wek-

torów YAC. Do wektorów BAC mo Ň na wprowadzi ę insert o długo Ļ ci około 100-500 kpz.

W porównaniu do wektorów YAC, wektory BAC s Ģ bardziej stabilne, łatwiej si ħ nimi trans-

formuje komórki E. coli oraz łatwiej je namna Ň a ę i izolowa ę z komórek bakteryjnych. Wekto-

ry BAC zbudowane s Ģ na bazie plazmida F; zawieraj Ģ geny istotne dla replikacji i utrzymy-

wania si ħ w komórce bakterii E. coli . Wektory BAC s Ģ obecnie u Ň ywane w projektach mapo-

wania genów.

Wektory eukariotyczne oparte na wirusach

Transfekcja jest procesem, który polega na wprowadzeniu obcego DNA do komórek

eukariotycznych. Rekombinowanie organizmów wy Ň szych stwarza wi ħ cej problemów ni Ň

transformacja bakterii. Komórki, do których mo Ň e wnikn Ģę obcy DNA w warunkach in vitro ,

nazwane s Ģ komórkami kompetentnymi . Wiele wektorów stosowanych do transfekcji ko-

mórek eukariotycznych skonstruowano jako wektory czółenkowe , zwane równie Ň wektora-

mi wahadłowymi , poniewa Ň zawieraj Ģ sekwencje potrzebne do replikacji i selekcji w E. coli

oraz w komórkach eukariotycznych.

Dzi ħ ki technikom biologii molekularnej mo Ň liwe jest usuwanie z genomu wirusów genów

zwi Ģ zanych z ich cyklem rozwojowym i wstawianie w ich miejsce genu terapeutycznego. Tak

zmodyfikowany wirus nie ulega namna Ň aniu w komórce gospodarza, ale pozostawia w niej

wprowadzony insert.

Retrowirusy 4 potrafi Ģ zaka Ň a ę wiele rodzajów komórek, lecz ulegaj Ģ stabilnej integracji

z DNA gospodarza, co nie zawsze jest korzystne. Adenowirusy mog Ģ wnika ę do nie dziel Ģ -

cych si ħ komórek, ale wywołuj Ģ niepotrzebn Ģ reakcj ħ odporno Ļ ciow Ģ gospodarza. Chocia Ň

niektóre wirusy AAV , cz ħ sto towarzysz Ģ ce adenowirusom, nie wywołuj Ģ odpowiedzi układu

odporno Ļ ciowego, to jednak w warunkach laboratoryjnych trudno uzyska ę je w du Ň ej liczbie.

Wektory skonstruowane w oparciu o genom herpetowirusów (wirus opryszczki, HSV)

mog Ģ infekowa ę tak Ň e nie dziel Ģ ce si ħ komórki i przenosi ę du Ň e fragmenty obcego DNA.

Wirus HSV, pomimo chorobotwórczo Ļ ci, jest jednym z najwa Ň niejszych kandydatów do

wykorzystania jako wektor.

Bakulowirusy infekuj Ģ komórki owadów i powoduj Ģ nadekspresj ħ białka - poliedryny,

która gromadzi si ħ w zaka Ň onych komórkach. Ta cecha bakulowirusów wykorzystywana jest

do nadekspresji obcych genów, dzi ħ ki czemu mo Ň na produkowa ę du Ň e ilo Ļ ci białka w hodow-

li zainfekowanych komórek owadów. Metoda ta jest coraz cz ħĻ ciej stosowana do produkcji

białek pochodzenia zwierz ħ cego na du ŇĢ skal ħ .

Do wprowadzania genów do komórek ssaków wykorzystywane s Ģ wirusy ssaków . Jed-

nym z pierwszych u Ň ytych do tego celu był wirus SV40 infekuj Ģ cy wiele gatunków ssaków.

Natomiast, retrowirusy, których genomy zbudowane s Ģ z RNA, planuje si ħ do u Ň ycia w tera-

pii genowej, poniewa Ň obcy DNA mo Ň e by ę za ich po Ļ rednictwem wł Ģ czony do genomu gos-

podarza w stabilny sposób. Dodatkow Ģ zalet Ģ retrowirusów jest niska immunogenno Ļę , nato-

miast ich wad Ģ jest wywołanie mutacji w DNA gospodarza. Najcz ħĻ ciej wykorzystywanym

wektorem retrowirusowym jest wirus białaczki mysiej Moloneya (MoMuLV). Istotnym ogra-

niczeniem jest fakt, Ň e do retrowirusów nie mo Ň na wbudowa ę insertu wi ħ kszego ni Ň 1 kpz.

4 Retrowirusy – posiadaj Ģ genom RNA oraz koduj Ģ odwrotn Ģ transkryptaz ħ ; niektóre maj Ģ budow ħ ikosaedraln Ģ

(np. HIV).

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: