POLECANE PODRĘCZNIKI Z ZAKRESU GERIATRII

3. PIELĘGNIARSTWO GERIATRYCZNE

-              Wydawnictwo Medyczne Urban and Partner,
Wrocław J 998.

2.              MSD PODRĘCZNIK GERIATRII

-              Urban and Partner, Wrocław, 1999.

3.              ZARYS MEDYCYNY GERTATRYCZNEJ

-              Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2000.

4.              PACJENCI W STARSZYM WIEKU

-              Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 1995.

Zakład Geriatrii Klinicznej Akademii Medycznej w Warszawie Warszawa, ul. Oczki 6

Tematy wykładów z geriatrii dla studentów Oddziału Pielęgniarskiego Wydziału Nauki o Zdrowiu Akademii Medycznej w Warszawie

1.   Procesy starzenia,

2.   Epidemiologia i demografia starzenia,

3,   Zmiany w narządach związane ze starzeniem.

4,   Odmienności przebiegu chorób u osób w wieka podeszłym.

5. Ocena stanu funkcjonalnego i psychicznego u osób w wieku pode­szłym, za pomocą:

-      Skali Oceny Podstawowych i Złożonych Czynności Życia Co­
dziennego (skala Katza i Lawtona),

-      Skali Oceny Równowagi i Chodu (skala Tinettiego),

-      Krótkiej Oceny Stanu Umysłowego tykała Folsteina),

-      Geriatrycznej Skali Depresji (skala Yesevage’a,
6. Choroby układu krążenia u osób starszych:

-      nadciśnienie tętnicze,

-      hipotonia,

-      miażdżyca i choroba wieńcowa,

-      niewydolność serca,

-      choroby naczyń obwodowych,

-      choroby żył.

16.      Zaburzenia słuchu u osób w wieku podeszłym.

17.      Najczęstsze problemy medyczne u osób w wieku podeszłym:

-       upadki,

-       unieruchomienie, odleżyny,

-       nie trzymanie moczu i stolca,

18.         Hipotermia i hipertermia.

19.         Farmakoterapia geriatryczna,

20.         Standardy planowanego wypisu ze szpitala.

PROCESY STARZENIA

Zasadniczą cechą procesu starzenia jest stopniowe, postę­pujące i nieodwracalne zmniejszanie się zdolności organizmu do utrzymania homeostazy w odpowiedzi na czynniki środo­wiskowe. Starzenie nie jest związane wyłącznie z upływem czasu, lecz raczej stanowi odzwierciedlenie zmian, jakie zachodzą w czasie.

Maksymalny czas przeżycia dla osobnika różnych gatunków wynosi od kilku godzin do kilkuset lat (żółwie z Galapagos). Średni czas przeżycia uwarunkowany jest przez czynniki ge­netyczne i środowiskowe

MODELE BADANIA STARZENIA I DŁUGOWIECZNOŚCI STOSOWANE W B10GERONTOLOGII

A. Drożdże piekarskie

-   komórka matka umiera po wyczerpaniu limitu około 25 podziałów,

-   gen LAG1- wydłuża życie, a jego utrata skraca o około 50%,

-   gen RAS1 - skraca długość życia,

-   gen RAS2 - wydłuża życie.

B.              Nicień

-              mutacje 9 genów powodują nieraz kilkakrotne wy­
dłużenie życia robaka,

C,              Muszka owocowa

-       długowieczne muszki później dojrzewają i rozmnażają się, u długowiecznych muszek wykazano zwiększenie katalazy i dysmutazy ponadtlenkowej.

RESTRYKCJA KALORYCZNA A STARZENIE I DŁUGOWIECZNOŚĆ

-    restrykcja kaloryczna powodowała znaczące przedłużenie maksymalnej długości życia m. innymi: ryb, pająków, robaków i przede wszystkim gryzoni,

-    powodowała obniżenie wytwarzania przez mitochondria reaktywnych form tlenu,

-    spowalniała pojawianie się oksydacyjnych uszkodzeń w hodowlach tkanek zwierząt,

- nadwaga i otyłość przyśpieszają starzenie.

REPLIKACYJNE STARZENIE SIĘ KOMÓREK

- limit podziałów komórek,

-    stare fibroblasty 2 wyczerpanym limitem podziałów hodowane in vitro, nie ulegają podziałowi. Odpowiedzialne za to są geny supresorowe nowotworów: Rb-i-p-53oraz gen telomerazy,komórki macierzyste mają aktywną telomerazę i-nie-mają limitu podziałów; są zatem w zasadzie nieśmiertelne. Jednakże liczba ich maleje wraz z wiekiem.

                                           TEORIA TELOMEROWA

Telomery pełnią istotne funkcje w życiu komórki takie jak: ochrona przed fuzją i degradacją chromosomów, zakotwi­czenie ich w otoczce jądrowej, udział w segregacji chromo­somów podczas mitozy i regulacja aktywności genów.

Sposoby zatrzymywania proliferacji przez skracające się te­lomery:

1)     na drodze przekazywania sygnału o uszkodzeniu DNA oraz

2)     poprzez zmianę stanu funkcjonalnego chromat-ny, z transkrypcyjnie nieaktywnego 

    stanu, w aktywny.Istnieje związek między „wyczuwaniem” długości telomeru a kontrolą aktywności genów położonych w subtelomerowym obszarze.

                 STARZENIE SIĘ I DŁUGOWIECZNOŚĆ

-    Mechanizmy odpowiedzialne za starzenie się człowieka na poziomie komórkowym są podobne do mechani­zmów u jednokomórkowych drożdży.

-    Stopień skomplikowania starzenia wynika z długiego okresu życia, menopauzy, wzrostu zachorowalności wraz wiekiem na choroby nowotworowe, otępienie,
choroby układu krążenia. Świadczy on o udziale wielu genów regulujących mechanizmy starzenia człowieka, poprzez procesy regulujące homeostazę całego organizmu.

-    Znane są mutacje genów przyśpieszające starzenie:

a)      mutacje genu helikazy jest przyczyną zespołu Wernera skracającego życie  

    średnio do 47 lat (za­ćma, wzrost zachorowalności na choroby nowo­tworowe, 

    układu krążenia, cukrzyca).

Helikaza bie­rze udział w replikacji, transkrypcji, naprawie DNA,segregacji chromosomów i funkcjach wymagają­cych rozwinięcia  nici DNA.

b)     Trisomia 21 chromosomu jest przyczyną zespołu Downa. Na tym chromosomie

     znajduje się gen, którego produkt jest prekursorem beta-amyloidu.

Chociaż starzenie się nie jest patologią, to jednak sprzyja rozwijaniu się chorób.Od 1950 r. w krajach wysoko rozwiniętych obserwuje się z każdym dziesięcioleciem podwajanie liczby osób ponad stuletnich.

Genetyczne uwarunkowania sprzyjające długowiecz­ności i zdrowemu starzeniu:

a)  pewne formy antygenów zgodności tkankowej,

b)  obecność dwóch alleli E4 apolipoproteiny. Allel APO- E4 (kodujący izoformę

   apolipoproteiny E) zwiększa ryzyko wystąpienia choroby Aizheimera i krótszego życia,

c)  Podłoże genetyczne może mieć fakt, że wśród naj­dłużej żyjących stulatków niezwykle 

   wysoki odsetek,bo aż 80% stanowią kobiety oraz, że wyższa jest średnia długość życia

   kobiet.

WOLNORODNIKOWA TEORIA STARZENIA SIĘ

W komórkach aerobowych w trakcie zachodzących pro­cesów metabolicznych wytwarzane są reaktywne formy tlenu (RFT). Proces ten zachodzi głównie w mitochon-driach Od 1-5 % cząsteczek tlenu redukowana jest jed-noelektronowo, wytwarzając anionorodnik ponadtlenko-wy a następnie także nadtlenek wodoru. Dalsze reakcje mogą prowadzić do bardzo szybko reagującego rodnika wodorotlenowego, a także innych niespecyficznych oksydantów m. inn. nadtlenoazotynu ONOO" i podchlo­rynu OCL'Typowa komórka człowieka metaboIizuje około 1012 cząsteczek tlenu, wytwarzając około 3 x 109 cząsteczek H2O2 w ciągu godziny.

Reakcje RFT prowadzą do uszkodzenia makrocząste­czek, m. inn. białek i kwasów nukleinowych, niektórych enzymów - co w myśl teorii wolnorodnikowej - może być molekularnym podłożem procesu starzenia się.

AKUMULACJA USZKODZEŃ OKSYDACYJNYCH

Liczba oksydacyjnych uszkodzeń DNA w przeciętnej komórce człowieka oceniana jest na około 10OOO/dobę. Większość tych uszkodzeń jest naprawiana, jednak część akumuluje się. Wiele badań wykazało gromadze­nie się wraz z wiekiem...