Tokarskic.pdf

DOWODZENIE JEDNOSTKAMI POLICJI

W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH.

Henryk TOKARSKI 1

I. Wprowadzenie

1. Pojęcie i zakres „bezpieczeństwa wewnętrznego”.

Bezpieczeństwo wewnętrzne może być rozpatrywane na różnych poziomach oraz w

różnych zakresach i aspektach – m.in.:

1) z punktu widzenia praw jednostki (obywatela): czego ma prawo oczekiwać jednostka od

państwa, środowiska, pracodawcy i w miejscu pracy, w szkole, w rodzinie itd. – aby czuć

się bezpiecznie; jest to bezpieczeństwoindywidualne jednostki (bezpieczeństwo osobiste,

personalne) Niniejsze rozważania nie dotyczą „zewnętrznego (militarnego)

bezpieczeństwa” państwa. Świadomie pozostawiono je poza zakresem tego opracowania,

bowiem zarządzanie kryzysowe dotyczy zagrożeń pozamilitarnych.

2) z punktu widzenia praw społeczeństwa: czego społeczeństwo ma prawo oczekiwać od

państwa, aby (jako zbiorowość) czuć się bezpiecznie; jest to bezpieczeństwo zbiorowe

obywateli,

3) z punktu widzenia konstytucyjnych obowiązków państwa wobec narodu, społeczności

lokalnych i każdego obywatela (bezpieczeństwo krajowe, lokalne i indywidualne) .

O tym jak szeroki i urozmaicony jest zakres pojęcia „bezpieczeństwo”, świadczy

różnorodność kontekstów pojęciowych w jakich ono występuje 2

2. Podstawowe rodzaje bezpieczeństwa (państwowego, lokalnego i

społecznego).

Spośród wielu rodzajów bezpieczeństwa wewnętrznego, istotnych z punktu widzenia

państwa, społeczeństwa i obywateli, jako ważniejsze można wymienić m.in.:

1) bezpieczeństwo publiczne:

- w miejscu zamieszkania, pracy i nauki,

- w miejscach publicznych (parki, place, ulice),

- zgromadzeń, manifestacji, imprez masowych,

- w sytuacjach katastrof i klęsk żywiołowych.

2) bezpieczeństwo gospodarcze (ekonomiczno-finansowe).

3) bezpieczeństwo ekologiczne (środowiska naturalnego),

4) bezpieczeństwo energetyczne państwa,

5) bezpieczeństwo komunikacyjne,

6) bezpieczeństwo transportowe,

7) bezpieczeństwo aprowizacyjne ,

8) bezpieczeństwo zdrowotne, w tym m.in.: epidemiologiczne, oraz powszechność i równość

dostępu oraz nowoczesność i koszt świadczeń medycznych.

1 gen. Henryk Tokarski, Wyższa Szkoła Informatyki, Zarządzania i Administracji w Warszawie.

2 H. Kołecki. Przemiany i perspektywy straży miejskich i gminnych w ochronie porządku i bezpieczeństwa

publicznego. Materiały konferencyjne. Kazimierz Rajchel (red.). str. 85-86.

9) bezpieczeństwo socjalne, w tym m.in.: sytuacja materialna bezdomnych, bezrobotnych,

emerytów i rencistów,

10) bezpieczeństwo naukowe, w tym m.in.: udział nakładów na naukę w PKB ,

wynagrodzenia pracowników nauki, odpływ kadry naukowej za granicę,

11) bezpieczeństwo edukacyjne, w tym m.in.: dostępność (intelektualna i ekonomiczna) szkół

różnych stopni, dla młodzieży ze środowisk i rodzin patologii, bezrobocia i biedy itp.,

12) bezpieczeństwo kulturalne, w tym m.in.: treści, formy oraz poziom dostępności

ekonomicznej twórczości kulturalnej dla społeczeństwa,

13) bezpieczeństwo światopoglądowe, religijne, wyznaniowe, rasowe i odmienności

seksualnych – w tym m.in.: swoboda ich wyboru i manifestowania,

14) bezpieczeństwo mniejszości: narodowościowych, wyznaniowych, itp., w tym m.in.:

wolność zrzeszania się, możliwość zgromadzeń, spotkań i manifestacji, wolność

medialna,

15) bezpieczeństwo polityczne, partyjne: legalność i swoboda działania ugrupowań

politycznych,

16) bezpieczeństwo antyterrorystyczne, w tym m.in.: diagnoza zagrożeń, wieloaspektowe

przygotowanie organizacyjno-techniczne i funkcjonalne,

17) bezpieczeństwo funkcjonowania organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości, w tym

m.in.: wolne od nacisków politycznych, partyjnych i medialnych oraz od korupcji, wolne

od powiązań ze światem przestępczym 3 .

3. Aspekty zagrożeń bezpieczeństwa wewnętrznego (w tym– publicznego).

Każde z wymienionych wyżej rodzajów bezpieczeństwa może ulec zagrożeniu i

wobec tego, dla zapewnienia normalnego funkcjonowania kraju i obywateli, każde z nich

musi być wyprzedzająco odpowiednio zagwarantowane – przez odpowiednie podmioty.

Mogą to być to m.in. następujące aspekty:

1) karny: materialny, procesowy,

2) kryminologiczny (w tym: wiktymologiczny),

3) kryminalistyczny,

4) administracyjny,

5) medyczny (biologiczny, antropologiczny),

6) psychiatryczny,

7) psychologiczny,

8) socjologiczny,

9) kulturowy,

10) ekonomiczny,

11) organizacyjny,

12) techniczny,

13) historyczny,

14) polityczny,

15) międzynarodowy,

16) wiele innych, zależnych od rodzaju zagrożenia. 4

4. Podmioty odpowiedzialne za zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego.

Zgodnie z treścią art. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. Nr 30, poz.

179, z późn. zm.) podmiotem, ustawowo zobowiązanym do „ochrony bezpieczeństwa

obywateli oraz do utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego” – jest Policja.

3 Tamże. Str. 86-87.

4 Tamże. Str. 88-89

Oczywiste jest, że chodzi tu o bezpieczeństwo obywateli oraz bezpieczeństwo i

porządek publiczny w tradycyjnym, klasycznym rozumieniu tych pojęć. Współczesne

państwo, wolne od patologii i dysfunkcjonalności, w dobie zagrożeń i kataklizmów

globalnych, ma obowiązek zapewnić narodowi, społeczności lokalnym i poszczególnym

obywatelom, ochronę przed każdym zagrożeniem każdego bezpieczeństwa (każdym rodzajem

niebezpieczeństwa), wymienionym wcześniej w punkcie 3. Takie szerokie pojmowanie

bezpieczeństwa publicznego, przyjmowane jest w większości krajów UE. Banalnie oczywiste

jest także to, że realizacja tego obowiązku państwa nie może spoczywać tylko na Policji czy

ABW. Liczba i rodzaj podmiotów, które powinny być zaangażowane w zapewnienie danego

bezpieczeństwa i ograniczenie jego zagrożenia, zależy od jego rodzaju chronionego dobra i

grożącego mu niebezpieczeństwa. Podstawowymi podmiotami, na których spoczywa

omawiane tu zadanie, są odpowiednie ogniwa administracji centralnej i samorządowej .

Do zapewnienia szeroko rozumianego porządku publicznego, powołane są także

wyspecjalizowane służby ratunkowe , m.in. takie jak:

1) Państwowa Straż Pożarna,

2) Medyczne Służby Ratownicze,

3) Lotnicza Służba Ratownicza,

4) Służba Ratownictwa Chemicznego,

5) Straż Graniczna,

6) Obrona Cywilna Kraju,

7) Górskie Pogotowie Ratunkowe,

8) Wodne Pogotowie Ratunkowe,

9) Państwowa Inspekcja Sanitarna,

10) Państwowa Inspekcja Weterynaryjna

11) inne.

II. Bezpieczeństwo publiczne w sytuacjach kryzysowych.

1. Ochrona bezpieczeństwa wewnętrznego jako element misji administracji

publicznej .

Misja administracji publicznej wiąże się z organizowaniem życia społecznego i

gospodarczego w państwie. W tym zakresie są formułowane cele związane z realizacją

działań mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego kraju.

Art. 146 ust. 1 Konstytucji stanowi, iż Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną

i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej. To sformułowanie oznacza dążenie ustrojodawcy nie

tylko do silnego uwypuklenia pierwszoplanowej roli tego organu w sprawach polityki

państwa, ale też dążenie do stanowczego eliminowania konkurencyjności ośrodków

kierujących bieżącą polityką państwa. 5 Warunkuje to podsystem celów, zadań i wartości. Nie

mniej ważne są stwierdzenia zawarte w art. 146 ust. 4 pkt 7 i 8, zgodnie z którymi Rada

Ministrów zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny i

zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa. 6

Biorąc pod uwagę, iż Rada Ministrów jako organ władzy wykonawczej posiada

uprawnienia w zakresie bieżącego prowadzenia polityki państwa, należą do niej wszystkie

sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu

5 J. S. Langrod, Instytucje prawa administracyjnego. Zarys części ogólnej (reprint), Wyd. Zakamycze 2003,

s.34.

6 S. Wrzosek, Bezpieczeństwo wewnętrzne we współczesnym państwie. (Praca Zbiorowa) Politechnika

Rzeszowska. Rzeszów 2008 s. 26-27.

terytorialnego. 7 Takie usytuowanie omawianego organu sprawia, iż musi on w hierarchii

swoich celów uwzględniać kwestie wewnętrznego zagrożenia stabilizacji państwa.

Zgodnie z art. 29 ust. 1 Ustawy z 4 września 1997 r. o działach administracji

rządowej, dział spraw wewnętrznych związany z ochroną wewnętrznego bezpieczeństwa

państwa obejmuje sprawy:

- ochrony i bezpieczeństwa publicznego,

- ochrony granic państwa, kontroli ruchu granicznego i cudzoziemców oraz koordynacji

działań związanych z polityką migracyjną państwa,

- zarządzania kryzysowego,

- obrony cywilnej,

- ochrony przeciwpożarowej,

- przeciwdziałania skutkom klęsk żywiołowych i innych podobnych zdarzeń zagrażających

bezpieczeństwu powszechnemu,

- nadzoru nad ratownictwem górskim i morskim,

- obywatelstwa,

- ewidencji ludności, dowodów osobistych i paszportów,

- rejestracji stanu cywilnego oraz zmiany imion i nazwisk. 8

2. Pojęcie zarządzania kryzysowego.

Wcześniejsze uwagi nie dotyczą zagrożeń bezpieczeństwa publicznego, powstającego

w sytuacjach kryzysowych np. katastrof i klęsk żywiołowych oraz zamachów

terrorystycznych. W takich przypadkach tradycyjne łużby i ich standardowe działania są

mało przydatne.

Zgodnie ze spotykaną w literaturze przedmiotu oraz zawartą w Ustawie z dnia 26

kwietnia 2007 r. O zarządzaniu kryzysowym definiują zarządzanie kryzysowe jako

działalność organów administracji publicznej, będąca elementem kierowania

bezpieczeństwem narodowym, polegająca na:

- zapobieganiu sytuacjom kryzysowym;

- przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań;

- reagowaniu w przypadku wystąpienia, sytuacji kryzysowych;

- odtwarzaniu infrastruktury lub przywracaniu jej pierwotnego charakteru.

Natomiast przez sytuację kryzysową myśl cytowanej ustawy, rozumie się sytuację,

będącą następstwem zagrożenia i prowadzącą w konsekwencji do zerwania lub znacznego

naruszenia więzów społecznych przy równoczesnym, poważnym zakłóceniu w

funkcjonowaniu instytucji publicznych, jednak w takim stopniu, że użyte środki niezbędne do

zapewnienia lub przywrócenia bezpieczeństwa nie uzasadniają wprowadzenia żadnego ze

stanów nadzwyczajnych, o których mowa w art. 228 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej

Polskiej. 9

Zarządzanie kryzysowe polega również na zapobieganiu i zwalczaniu stanów,

wywołanych czynem, popełnionym w celu spowodowania masowej paniki lub zmuszenia

organu władzy lub administracji publicznej Rzeczypospolitej Polskiej lub innego państwa

albo organizacji międzynarodowej, do podjęcia lub zaniechania określonych czynności albo w

celu wywołania poważnych zakłóceń w funkcjonowaniu Rzeczypospolitej Polskiej lub innego

państwa albo organizacji międzynarodowej, a także groźbą popełnienia takiego czynu.

7 Z. Łuniewska, B. Jaworska - Dębska, R. Michalska Badziak, E. Olejniczak – Szałowska, M. Stahl. Prawo

administracyjne. Pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie, Warszawa 2002, s. 243.

8 S. Wrzosek, Bezpieczeństwo wewnętrzne we współczesnym państwie. (Praca Zbiorowa) Politechnika

Rzeszowska. Rzeszów 2008 str. 26-27.

9 Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym, Dz. U. 07.89.590.

Zgodnie z. Ustawą dnia 26 kwietnia 2007 roku o zarządzaniu kryzysowym,

zarządzanie kryzysowe, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej sprawuje Rada Ministrów a

w przypadkach niecierpiących zwłoki Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji z

obowiązkiem niezwłocznego zawiadomienia o swoich działaniach Prezesa Rady Ministrów.

Przy Radzie Ministrów, jako jej organ opiniodawczo – doradczy tworzy się Rządowy Zespół

Zarządzania Kryzysowego właściwy w sprawach inicjowania i koordynowania działań

podejmowanych w zakresie zarządzania kryzysowego. 10

Obsługę Rady Ministrów, Prezesa Rady Ministrów i Zespołu w sprawach zarządzania

kryzysowego zapewnia Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, którym kieruje Dyrektor

Centrum. Do zadań „Centrum” należy – planowanie cywilne oraz monitorowanie

potencjalnych zagrożeń. 11

Natomiast ministrowie i centralne organy administracji rządowej według postanowień

ustawy, do których należą sprawy związane z zapewnieniem bezpieczeństwa zewnętrznego,

wewnętrznego, w tym ochrony ludności, lub gospodarczych podstaw państwa, u urzędach

zapewniających ich obsługę, tworzą centra zarządzania kryzysowego. 12

Na szczeblu wojewódzkim organem właściwym w sprawach zarządzania

kryzysowego jest wojewoda. Jego organem pomocniczym wojewódzki zespół zarządzania

kryzysowego a obsługą wojewódzkie centrum zarządzania kryzysowego. 13

Odpowiednio na szczeblu powiatu organem właściwym w sprawach zarządzania

kryzysowego jest starosta, wykonujący powyższe zadania przy pomocy powiatowego zespołu

zarządzania kryzysowego. 14

Na terenie gminy organem odpowiedzialnym za zarządzanie kryzysowe jest: wójt,

burmistrz, prezydent miasta a organem pomocniczym odpowiednio: wójta, burmistrza,

prezydenta – gminny zespół zarządzania kryzysowego. Organ ten może w celu zapewnienia

realizacji zadań tworzyć gminne (miejskie) centra zarządzania kryzysowego. 15

3. Rola Policji w sytuacjach kryzysowych.

Wśród wielu zadań państwa, wobec obywateli jest ich ochrona przed zagrożeniami

wynikającymi ze skutków jakie niesie z sobą rozwój cywilizacyjny i społeczny a także prawa

natury.

Zaliczyć do nich należy takie zdarzenia jak:

- powodzie i inne anomalia meteorologiczne;

- katastrofy techniczne;

- katastrofy komunikacyjne;

- katastrofy ekologiczne;

- akty przestępcze a zwłaszcza terroryzmu.

Aby sprawnie zapobiegać tego rodzaju zdarzeniom i ich skutkom powinien

funkcjonować w państwie sprawny system reagowania i zarządzania kryzysowego.

W Polsce za zakres bezpieczeństwa wewnętrznego, zawierającego się w pojęciu tzw.

niemilitarnych zagrożeń politycznych, gospodarczych, cywilizacyjnych, przestępczych i

powodowanych siłami natury odpowiada Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Organ ten odpowiada za realizację polityki państwa w zakresie bezpieczeństwa i

porządku publicznego oraz sprawuje cywilny nadzór między innymi nad Policja.

10 Tamże.

11 Tamże.

12 Tamże.

13 Tamże.

14 Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym, Dz. U. 07.89.590.

15 Tamże.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: