14 Zburzenie Jerozolimy i niewola babilonska.pdf

Wykład 14

Odczytanie fragmentu Jr 52,12-16

Ks. Michał Bednarz

Zburzenie Jerozolimy i niewola babiloŃska

Prowadzący: W jakich okolicznościach rozpoczęła się tragedia Izraela?

Wykładowca: Tragedia narodu wybranego rozpoczęła się w chwili, gdy po śmierci Salomona

(931) nastąpił rozpad jego królestwa na dwie części. Królestwo Północne albo Izraelskie zaczęło

szybko chylić się ku upadkowi. Nastąpił on definitywnie wtedy, gdy Asyryjczycy zburzyli Sama-

rię, stolicę Królestwa Izraelskiego (722/721). Mieszkańcy tej części Ziemi Obiecanej dostali się

do niewoli asyryjskiej.

Królestwo Judzkie albo Południowe przetrwało znacznie dłuŜej. Jego upadek nastąpił po nieuda-

nej reformie, którą przeprowadził król Jozjasz (641-609). Panowanie tego władcy zbiegło się z

nagłym upadkiem Asyrii. Młody król myślał o zrzuceniu obcego jarzma. Najpierw musiał jednak

zreorganizować i odnowić naród. Dlatego podjął reformę polityczną i religijną zmierzającą do

usunięcia obcych wpływów zarówno w dziedzinie kultu, jak i z Ŝycia społecznego. Sytuacja reli-

gijna i moralna narodu pozostawiała bowiem bardzo wiele do Ŝyczenia. Obok Jahwe, którego

uwaŜano za Boga narodowego, czczono inne liczne bóstwa (Baala, Asztarte). „ Królowej nieba ”

składano nawet ofiary z ludzi (Jr 7,18; 44,17-19.25). W tym okresie działał prorok Jeremiasz.

Wspierał króla w przeprowadzaniu reformy (2 Krn 35,25).

W r. 612 Babilończycy, wsparci przez Medów, zdobyli Niniwę, stolicę Asyrii. Ludność wymor-

dowano,a miasto zmieniono w ruinę. Wschód powitał z radością upadek Niniwy (por. Na 2-3).

TakŜe niewielka Judea odetchnęła. Ale nadzieje prysły jak bańka mydlana, kiedy do sporu dołą-

czył Egipt. Na pomoc upadającemu imperium asyryjskiemu pospieszyło wojsko egipskie pod

wodzą faraona Neko II, który usiłował utrzymać równowagę sił na Wschodzie. Pospieszył na

pomoc upadającej Asyrii. Drogę zastąpił mu Jozjasz. W bitwie pod Megiddo król został ranny i

umarł (r. 609). Klęska pogrzebała marzenia o reformie Królestwa Judzkiego i stała się począt-

kiem upadku państwa. Faraon zakuł w kajdany nowego króla – Joachaza a na państwo nałoŜył

wielkie daniny.

Prowadzący: Dlaczego doszło do niewoli babilońskiej?

Wykładowca: Na Wschodzie zrodziła się nowa potęga – Babilonia. W Królestwie Judzkim wy-

buchły wewnętrzne walki. W r. 604 Nabuchodonozor – król babiloński - wyruszył na zachód.

Jerozolima musiała się poddać. W Królestwie Judzkim do głosu doszła jednak partia proegipska i

król Jojakim zbuntował się przeciw Babilończykom. W r. 598 Nabuchodonozor rozpoczął oblę-

Ŝenie Jerozolimy. Kolejnemu królowi, Jojakinowi, nie pozostało nic innego jak poddać się. Zwy-

cięzca złupił skarbiec świątyni i deportował do Babilonii króla wraz z całą rodziną i większością

dostojników, rzemieślników i Ŝołnierzy. Na króla wyznaczył Mattaniasza, zmieniając mu imię na

Sedecjasz. Nowy król okazał się słaby i niestały. Nie potrafił zapanować nad dwoma rywalizują-

cymi ze sobą partiami: jedna, reprezentowana przez Jeremiasza, radziła zachować spokój i pod-

dać się Babilończykom, a druga, silniejsza, szukała wsparcia w Egipcie. Stronnictwo antybabi-

lońskie zdobyło przewagę. Nabuchodonozor na nowo podjął długotrwałe oblęŜenie Jerozolimy.

W lipcu r. 587 Babilończycy zrobili wyłom w murach miasta. Sedecjasz został schwytany i od-

stawiony do głównej kwatery Nabuchodonozora w Ribla. Tutaj, w jego obecności, zamordowani

zostali jego synowie a jemu wydłubano oczy i skazano go na wygnanie do Babilonii. Zburzono

mury miasta, świątynię oraz budynki, a święte naczynia zabrano do Babilonu. Królestwo Judzkie

zostało całkowicie zdewastowane. Wielu ludzi poszło do niewoli, inni zginęli czy to od miecza

czy od chorób lub głodu, a jeszcze inni uciekli dobrowolnie z kraju. ChociaŜ – z czysto gospo-

darczego punktu widzenia – los śydów, którzy pozostali w kraju, był dosyć znośny, to jednak

musieli się uporać z waŜnymi problemami religijnymi. Wywołały je zburzenie Jerozolimy oraz

pojawienie się obcych religii. Właśnie dlatego, Ŝe warstwa wykształcona i kapłańska w całości

znalazła się na wygnaniu, w religijnej sytuacji kryzysowej zabrakło męŜów, którzy potrafiliby

podjąć jasne decyzje i udzielić jakichś napawających otuchą wskazówek na przyszłość. Nie było

proroka Pańskiego, brakło nawet Ŝarliwego kapłana, który by tchnął nowego ducha w wątpiące

serca. Wielu sądziło, Ŝe nawet Bóg zapomniał o swym ludzie.

Znaczna część narodu znalazła się w niewoli w Babilonii. Stanowiła elitę Izraela. Byli to prze-

waŜnie przywódcy polityczni i religijni. W Babilonii nie zamykano śydów ani w więzieniach ani

w obozach. Zasiedlono nimi pewne enklawy, np. dolny bieg Eufratu i Tygrysu czy nawet okolice

Babilonu. Nie zmierzano pozbawić Izraelitów toŜsamości narodowej. Z Księgi Ezechiela, jedne-

go z najwaŜniejszych źródeł dla oceny stosunków panujących na wygnaniu, moŜna wyczytać, Ŝe

wygnańcy mieli prawo nabywać domy i posiadłości ziemskie. Niektórzy śydzi osiągnęli znaczny

poziom dobrobytu. Odgrywali wiodącą rolę w dziedzinie finansów i kierowali bankami. Wielu

czuło się w Babilonii tak dobrze, iŜ po dekrecie Cyrusa nie chcieli wracać do ojczyzny. Jednak

znaczna część Hebrajczyków z utęsknieniem marzyła o powrocie do ojczyzny i Świętego Miasta.

Prowadzący: Jakie były skutki niewoli babilońskiej?

Wykładowca: Wydarzenia związane z klęską wstrząsnęły wiarą wielu Izraelitów i dlatego ulegli

wpływom kultury babilońskiej. Dla wielu przykre doświadczenia stały się pretekstem, aby ze-

rwać z przeszłością, a dla innych okazją do refleksji. Inne jednak problemy absorbowały śydów,

którzy pozostali w Palestynie, a inne – deportowanych do Babilonii. Do niezwykle intensywnej i

radykalnej rozprawy ze wszystkimi pojawiającymi się problemami doszło na wygnaniu babiloń-

skim równieŜ dlatego, Ŝe tam deportowano warstwę kapłańską i ludzie wykształconych. Powstało

decydujące pytanie: czy naród Ŝydowski, reprezentowany przez wyŜszą warstwę kapłańską (a

takŜe przez proroków), posiada w ogóle jeszcze dość siły i religijnej mocy, aby przezwycięŜyć

aktualną katastrofę, czy teŜ utonie w beznadziejnej rezygnacji i błędnie odczyta dotychczasową

tradycję religijną, a przez to i własną przyszłość, czy teŜ sprawy te staną się dlań obojętne.

W tajemniczym planie Opatrzności niewola była najpłodniejszym okresem w historii Izraela. Na-

ród wybrany lepiej poznał swego Boga. Jego obecność nie była juŜ związana ani ze świątynią ani

z jakimkolwiek ołtarzem. Dokonał się proces bardziej duchowego i etycznego pojmowania Boga.

UwaŜano, Ŝe Bóg rozbił namiot swej obecności tam, gdzie przestrzegane są wiernie Jego przyka-

zania i gdzie sprawuje się prawdziwą słuŜbę BoŜą. Drogę torowało więc sobie nowe rozumienie

Boga.

Naród Ŝydowski, Ŝyjąc w świecie pogańskim, czynił wysiłki, by zachować toŜsamość. Swą naro-

dową godność i cześć starał się ocalić w ten sposób, Ŝe nie tylko nie brał udziału w religijnych

uroczystościach pogańskich, lecz takŜe niezmierną wagę przywiązywał do własnych świąt reli-

gijnych. Tak więc święcono zwłaszcza szabat jako dzień Ŝarliwego wyznania wiary w Boga oj-

ców i przyznania się do wielkiej tradycji narodu izraelskiego. Uznano obrzezanie za szczególne

znamię, które Bóg polecił zachować. W niewoli Izraelici uświadomili sobie, Ŝe Asyryjczycy i

Babilończycy nie znają obrzezania. Dlatego stało się ono dla Izraelitów narodowym i religijnym

znakiem przymierza. Skrupulatniej teŜ niŜ dawniej dokonywano obmyć rytualnych i unikano tzw.

„nieczystych” pokarmów.

Zniknęła świątynia, a z nią takŜe doskonale wypracowany kult. Ludziom wiernym Bogu nie po-

zostawało nic innego jak powrócić do starych tradycji. Skierowali wzrok w przeszłość, próbując

wskrzesić pierwiastki, które leŜały u podstaw dawnej pomyślności i stabilizacji. Zwrócili się za-

tem do tradycji MojŜeszowej, starając się nie uronić nic z jej skarbnicy, a zwłaszcza zreorgani-

zować religię opartą na moŜliwie czystych podstawach MojŜeszowych. Została definitywnie zre-

dagowana tzw. historia deuteronomiczna , czyli następujące księgi Starego Testamentu: Pię-

cioksiąg, Księga Jozuego i Sędziów oraz Księgi Samuela i Królewskie oraz wypowiedzi proro-

ków. W dziełach tych odbija się objawienie a takŜe doświadczenie narodu. Literaturę deuterono-

miczną przepaja koncepcja nieuniknionej sprawiedliwości BoŜej, której palec dosięga zarówno

indywidualnego złoczyńcę, jak i cały naród.

W tym okresie cały sztab kapłanów i ludzi świeckich zabrał się z niezwykłą gorliwością do zbie-

rania i przepisywania ksiąg świętych, przyniesionych przez wyznawców na obczyznę. Ich stu-

diowanie stało się tak powszechne, Ŝe ukształtował się specjalna grupa ludzi biegłych w znajo-

mości Pisma Świętego, a w szczególności Prawa MojŜeszowego. Nazwano ich pisarzami , na-

uczycielami czy uczonymi w PiŚmie . Powoli nacjonalistyczna wspólnota Izraela zaczyna się prze-

kształcać we wspólnotę duchową.

Wytworzył się zwyczaj gromadzenia się na modlitwę grup ludzi u tych osób, które dysponowały

większym pomieszczeniem. W ten sposób z czasem powstaną domy modlitwy, czyli synagogi .

Cały ten oŜywiony ruch religijny zwiemy judaizmem . Stanowił swoisty rozkwit poboŜności izra-

elskiej. Skłaniał Izraelitów do izolowania się od obcych i bronił przed pogańskimi wpływami i

moralnym zepsuciem.

Ks. Piotr Łabuda

Traktat o kanonie

Prowadzący: Dziś zajmiemy się kolejnym traktatem w ramach introdukcji: traktatem o kanonie.

Co oznacza to tajemnicze stwierdzenie – kanon tekstu?

Wykładowca: Księgi tak Starego jak i Nowego Testamentu naleŜą do kanonu Pisma Świętego.

Stąd teŜ określa się je mianem ksiąg kanonicznych. Sam wyraz „kanon” pochodzi od greckiego

słowa kanon, które oznaczało łodygę trzciny, pręt trzcinowy, laskę pomiarową długości 6 łokci i

jednej dłoni. Termin ten uŜywany był często w sensie przenośnym , gdzie miał róŜnorodne zna-

czenia: miara (np. Ez 40,3.5), prowincja lub teren działalności (np. 2 Kor 10,10.13.15), reguła

gramatyczna lub zasada obowiązująca w sztuce (np. u Pliniusza), norma moralna (np. Ga 6,16).

Często równieŜ nazwy kanon uŜywano w znaczeniu biernym dla oznaczenie rzeczy, która jest

mierzona. Kanonem nazywano równieŜ katalog, bądź spis np. królów lub tabele chronologiczne.

Począwszy od św. Klemensa Rzymskiego, Ojcowie i pisarze Kościoła określenie kanon zaczęli

odnosić do prawd wiary i obyczajów, dekretów synodalnych obowiązujących duchownych, do

liturgii, zwłaszcza zaś do Pisma Świętego. PoniewaŜ poza księgami czytanymi w czasie publicz-

nych naboŜeństw liturgicznych istniały inne budujące pisma, które nie wszyscy uwaŜali za na-

tchnione, dlatego zaczęto sporządzać spisy ksiąg natchnionych, co do których nie było wątpliwo-

ści, iŜ mogą być czytane publicznie. Początkowo od II wieku nazwą kanon określano całokształt

wiary objawionej, jednakŜe poniewaŜ zasadniczo prawdy te zawarte są w księgach Pisma Świę-

tego, stąd teŜ zaczęto zbiór ksiąg biblijnych zwać kanonem, a księgi zawarte w tym zbiorze ka-

nonicznymi. W ten sposób powstał katalog ksiąg świętych.

Od połowy IV w. pojęcia: księga kanoniczna i kanon biblijny weszły na stałe do terminologii ko-

ścielnej. Pod mianem księgi kanonicznej rozumiano pismo znajdujące się w katalogu ksiąg na-

tchnionych. Kanonem zaś biblijnym określano oficjalny spis – katalog ksiąg (pism) natchnio-

nych. Kanon więc to oficjalny, zaaprobowany przez Kościół, katalog ksiąg natchnionych. Zatem

określenie „kanoniczny” przysługuje tylko tym dziełom, których natchnienie zostało potwierdzo-

ne przez Kościół przez włączenie ich do kanonu ksiąg świętych.

Prowadzący: Czy zatem określenia „natchnione” i „kanoniczne” są takie same? MoŜna ich uŜy-

wać zamiennie?

Wykładowca: Pamiętać naleŜy, iŜ terminy kanoniczny i natchniony w odniesieniu do Pisma Świę-

tego, chociaŜ pokrywają się, poniewaŜ odnoszą się do tych samych ksiąg świętych, to jednak nie są

to pojęcia zamienne, gdyŜ róŜnią się pod względem formalnym. MoŜna powiedzieć, iŜ określenia

„natchniony” i „kanoniczny” pokrywają się oznaczając ten sam zbiór ksiąg widzianych jednak pod

innym aspektem. Księga natchniona to dzieło, którego Bóg jest autorem i dzięki autorytetowi Bo-

Ŝemu jest ono rzeczywistym, pisanym słowem BoŜym. Natomiast księga kanoniczna to dzieło, któ-

re Kościół uznał za naleŜące do zbioru ksiąg natchnionych i podał wiernym, aby stanowiło dla nich

regułę wiary i postępowania.

Natchnienie zatem księgi Pisma Świętego zaleŜy jedynie od Boga. Kanoniczność zaś jej jest uza-

leŜniona bezpośrednio od Kościoła Nauczającego, który działa autorytatywnie w imieniu Chry-

stusa (KO 10). Z tego wynika, Ŝe kanoniczność księgi suponuje jej natchnienie. Natchnienie zaś

domaga się oficjalnego uznania i potwierdzenia przez Ŝywy Nauczycielski Urząd Kościoła. Bez

tego uznania i potwierdzenia księga nie jest kanoniczną i nie moŜe słuŜyć wiernym jako nie-

omylna reguła wiary i obyczajów. Jedynie księgi natchnione mogą być kanonicznymi. Kanonicz-

ność natomiast domaga się, aby Kościół potwierdził natchniony charakter księgi, przyjął ją do

zbioru ksiąg św. i podał wiernym do wierzenia i stosowania w praktyce.

Co więcej. Wiemy z kart Pisma Świętego, Ŝe były pewne księgi, które są wymienione w księgach

świętych, a które nie dotarły do naszych czasów. Stary Testament wspomina Księgę Sprawiedli-

wego (Joz 10,13), Księgę Kronik Królów Izraela (1 Krl 14,19), Księga Kronik Królów Judy (1

Krl 14, 29) i inne (zob. 1 Krn 29,29; 2 Krn 9,29). Natomiast w Nowym Testamencie mowa jest o

listach do Koryntian (1 Kor 5,9), do Laodycejczyków (Kol 4,16). JednakŜe, jako, Ŝe pisma te nie

zachowały się, ponadto tradycja milczy na ich temat, stąd nie moŜemy uwaŜać ich za natchnione,

poniewaŜ nie zostały przyjęte przez Kościół do kanonu ksiąg natchnionych. Gdyby zatem odkry-

to dziś którąś z tych ksiąg nie moŜna, by włączyć jej do Pisma Świętego.

JeŜeli zaś przyjmie się, Ŝe wymienione pisma, które nie dotarły do naszych czasów, uchodziły za

natchnione, to mielibyśmy do czynienia z faktem zaginięcia ksiąg natchnionych. Jest to moŜliwe

do przyjęcia tylko w przypadku, gdy przyjmie się, iŜ pisma te nie były powszechnie uznane za

natchnione i Nauczycielski Urząd Kościoła nie włączył ich do kanonu Ksiąg Świętych, czyli, Ŝe

księgi te nie były kanoniczne. W przypadku bowiem zaginięcia jakiejkolwiek księgi kanonicznej

Kościół nie wypełniłby swojej misji bycia stróŜem depozytu wiary (KO 10).

Prowadzący: Czy są zatem jakieś kryteria, które mówią, które księgi są kanoniczne, a które nie?

Wykładowca: Do kanonu ksiąg świętych naleŜą tylko księgi natchnione. Natchnienie jest rze-

czywistością nadprzyrodzoną, niedostrzegalną, dlatego o jego istnieniu moŜna mówić jedynie na

podstawie BoŜego świadectwa. Stąd teŜ moŜna mówić, iŜ istnieje tylko jedno zasadnicze kryte-

rium natchnienia i kanoniczności Ksiąg Świętych, którym jest podane przez nieomylny Nauczy-

cielski Urząd Kościoła nauczanie Chrystusa i apostołów, czyli tradycja Bosko-apostolska (zob.

KO 8). GdyŜ to właśnie Kościół otrzymał od Chrystusa dar nieomylnego orzekania w sprawach

wiary i dlatego tylko Kościół moŜe stwierdzić natchniony charakter księgi. Jako, Ŝe natchnienie

jest faktem nadprzyrodzonym, stąd teŜ jego istnienie moŜna poznać tylko z objawienia BoŜego,

zawartego w Piśmie Świętym i Tradycji. Orzeczenie, Ŝe jakaś księga Pisma Świętego jest kano-

niczną, prowadzi do twierdzenia, iŜ Jezus albo apostołowie uznali ową księgę za natchnioną. Ta

właśnie Bosko-apostolska tradycja daje podstawę Nauczycielskiemu Urzędowi Kościoła, który

autorytatywnie działa w imieniu Chrystusa, i który wskazuje, które pisma są natchnione i święte,

a które nie są.

Rzecz jasna, iŜ moŜna wskazać na inne kryteria kanoniczności, które jednakŜe nie są wystarcza-

jące, aczkolwiek wspomagają zasadnicze kryterium. Wskazać tu moŜna na czytanie liturgiczne

księgi w kościele jako księgi Pisma Świętego, apostolskie pochodzenie księgi, które moŜe pole-

gać na tym, Ŝe albo apostoł był jej autorem, albo autor oparł jej treść na informacjach, kateche-

zach lub nauczaniu apostolskim, oraz na budującą treść, zgodną z nauką proroków czy hagiogra-

fów Nowego Testamentu.

Podsumowując moŜemy powiedzieć, iŜ Kościół nie moŜe z księgi nie napisanej pod natchnie-

niem Ducha Świętego uczynić księgi natchnionej. MoŜe natomiast autorytatywnie orzec, czy ja-

kaś księga została rzeczywiście napisana pod natchnieniem Ducha Świętego i włączyć ją do spisu

Ksiąg Świętych, w ten sposób czyniąc ją kanoniczną. Termin kanoniczność słuŜy zatem do okre-

ślenia wewnętrznej wartości księgi natchnionej. Akcentuje jej Bosko-ludzkie pochodzenie i BoŜy

autorytet oraz zaangaŜowanie Kościoła, który stwierdza jej przynaleŜność do kanonu Pisma

Świętego.

Prowadzący: Część jednak ksiąg w Biblii określana jest jako protokanioncza, są jednakŜe i takie,

co do których często mówi się, iŜ są deuterokanoniczne. Dlaczego takie nazewnictwo?

Wykładowca: Księgi biblijne, które wchodzą w skład dzisiejszego kanonu nie od razu zostały

przyjęte w całym Kościele. Od czasów Sykstusa ze Sieny OP (+1566) datuje się podział na księgi

protokanoniczne (protos – pierwszy, najwcześniejszy), czyli takie, które zostały od razu uznane

za natchnione i deuterokanoniczne (deuteros – w znaczeniu czasowym następny, drugi z kolei),

czyli księgi, co do których przez pewien czas utrzymywały się wątpliwości co do ich charakteru

natchnionego. Podział na księgi proto- i deuterokanoniczne ma na uwadze róŜnicę czasową w

uznaniu przez cały Kościół poszczególnych ksiąg za natchnione oraz ich przyjęcie do kanonu

Pisma Świętego. Księgi protokanoniczne Ojcowie Kościoła nazywali jednomyślnie uznane. Są to

te pisma, które od początku przez wszystkie gminy chrześcijańskie w całym Kościele były uzna-

wane za natchnione. Księgi deuterokanoniczne lub wtórokanoniczne, Ojcowie określali mianem

spornych, lub dyskutowanych. Co do tych pism wśród pewnych gmin chrześcijańskich przez pe-

wien czas były wątpliwości, czy są natchnione i przez pewien czas nie były zaliczane do kanonu

ksiąg świętych.

Zatem terminy proto- i deuterokanoniczny nie wskazują na róŜnicę co do natchnienia wśród ksiąg

Pisma Świętego, na podział na księgi pierwszej czy drugiej kategorii. Nazwa deuterokanoniczny

mówi jedynie, Ŝe istniały wśród niektórych gmin w pierwszych wiekach wątpliwości dotyczące

ich natchnionego charakteru, iŜ nie od razu wszystkie księgi Pisma Świętego zyskały przywilej

kanoniczności.

Wszystkich ksiąg określanych jako deuterokanoniczne, czyli taki co do których istniały pewne

wątpliwości, jest czternaście. Traktując List Jeremiasza, znajdujący się w Księdze Barucha (Bar

6) jako osobną księgę Pisma Świętego, jest ich piętnaście. Do tej liczby doliczyć naleŜy takŜe

niektóre perykopy znajdujące się w księgach protokanonicznych, co do których równieŜ istniały

wątpliwości.

MoŜna zatem wskazać następujące księgi deuterokanoniczne:

Stary Testament – 8 ksiąg:

Tobiasza, Judyty, Barucha, List Jeremiasza (Bar 6), 1-2 Machabejska, Syracha i Mądrości oraz

następujące perykopy: Est 10,4-16,24 (według Wulgaty), Dn 3, 24-90; 13-14 (według Wulgaty).

Nowy Testament – 7 ksiąg:

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: