nadrzekamibabil.pdf

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

Teodor Tomasz Jeż

/ZYGMUNT MIŁKOWSKI/

NAD RZEKAMI BABILONU

Tower Press 2000

T O M P I E R W S Z Y

Traktem wielkim, gościńcem żwirowanym toczył się pojazd, noszący u nas, stosownie do

okolicy, nazwę: tu bryki brodzkiej, ówdzie bryki krakowskiej, gdzie indziej zaś bryki żydow-

skiej. Znaną jest konstrukcja onego, polegająca na wysokim z zewnątrz, a zatem wewnątrz

głębokim a długim wasągu, przykrytym z kształtu do bokiem położonej jarmułki podobną

budą i nie spoczywającym na sprężynach żadnych. Wasąg spoczywa na przekładzinach opie-

rających się wprost o osie; podtrzymują go lusznie, prowadzi do niego stopień, z którego aże-

by się do środka pojazdu dostać, włazić potrzeba jak przez płot. Właściwość bryki tej stanowi

jeszcze tak zwany półkoszyk, przystosowany z tyłu w sposób taki, że go wedle potrzeby zwę-

żać lub rozszerzać można. Bryki te, jak pojazdy wszystkie w ogóle, dzielą się na gatunki

podlejsze i lepsze. Jedne służą do wożenia towarów, te nagimi świecą ziobrami i mają budę

płócienną. Drugie pełnią funkcję omnibusów do transportowania Żydów, a przy Żydach i

goimów; te bywają plecione, budę przykrywa rogóżka, a przód onej przyozdabiają kółka mo-

siężne, wydające brzęk ustawiczny, gdy pojazd się w ruchu znajduje. Trzecimi, najlepszymi,

posługiwała się niegdyś szlachta średniej ręki do podróży dalekiej. Ostatni ten rodzaj odzna-

czał się elegancją miejską, przebijającą się w ostruganiu szczeblów, w odrobieniu luszni, w

okuciu, w kształcie i w tym wreszcie, że nie tylko buda była skórzaną, ale skórzane fartuchy

osłaniały wnętrze. Szlachcice powiadali, że w bryce takiej znajdowali się jak w chałupie, tak

im w niej wygodnie i zacisznie było.

Owóż taka to bryka toczyła się gościńcem żwirowanym.

Ciągnęły ją cztery w poręcz zaprzężone konie różnomastkie W dyszlu od ręki szedł deresz,

pod ręką brudnokasztanowaty, orczykowe były: jeden szpak, drugi gniady. Do maści niedo-

brane, dobrane były za to do wzrostu i temperamentu: średniej miary, dyszlowe grubsze, or-

czykowe smuklejsze, a wszystkie tej porody, która by znawcy od pierwszego oka rzutu po-

wiedzieć kazała, że światło dzienne ujrzały na wypasach ukraińskich. Uprząż na nich także

zdradzała pochodzenie tameczne. Dyszlowe miały na sobie chomąta, orczykowe – półszorki,

na łbach – kantarki, wszystko to całe, mocne, zasadne, gospodarskie.

Po gospodarsku też, z zakładem, odbywała się jazda. Konie szły truchtem dobrym, głowa-

mi kiwając i prychając. Pod osią tylną chwiała się maźnica, pod bryką pobrzękiwał łańcuch od

tramy. Na koźle siedziało dwóch ludzi: jeden na lewo „kiwał się i drzemał", drugi na prawo

pełnił funkcję stangreta, obydwóch okrywała odzież nosząca na sobie oznaki liberyjne. Za

budą, w mocno upakowanym, znacznie rozszerzonym i sianem z wierzchu napchanym półko-

szyku, w poprzek pozycję wpółleżącą zajmował Żyd w chałacie i w kapeluszu; kapelusz sobie

mocno na czoło nasunął, w palcach trzymał ździebło słomy, którą niekiedy do ust brał, a z ust

wydobywało się mu to mruczenie, które oznacza śpiewanie dla siebie samego i które stop-

niowo w ustach jego podnosiło się, potężniało i zmieniało w głośne, smętne zawodzenie, tro-

chę do skomlenia podobne. Żyd wyciągał:

– Iii hi i iii.

I słomką w palcach manewrował.

Gdy skomlące śpiewanie to doszło dosyć wysokiego potęgi stopnia, o tył budy, do której

Żyd bokiem przylegał, obiło się kilkakrotnie powtarzane mocno pięścią stuknięcie i ze środka

słyszeć się dał tonem rozkazującym nabrzmiały męski głos:

– Jeżeli ty mi w uszy majufes śpiewać będziesz, to cię na środku drogi wyrzucić każę.

Żyd kapelusz podniósł, uśmiechnął się, dłonią kiwnął i do budy się zwracając, odpowie-

dział:

– Ny ny, to nic. Ja tak sobie, zapomną się.

– Nie zapominajże się, proszę ciebie! – odezwał się ten sam głos tonem upomnienia suro-

wego.

– Nie będzie już – odparł Żyd i kapelusz sobie poprawiwszy, zaczął powieki zmrużać, pró-

bując zasnąć.

Próbie tej atoli oddawać się nie mógł długo. Spoza załomu gruntu widzieć się dało obok

gościńca zabudowanie, do którego gdy się bryka dotoczyła, stangret zawołał na konie:

– No a ho! Konie stanęły. Siedzący na lewo z kozła zeskoczył;

stangret lejce uwiązał, batog położył, wysiadł powoli i do koni podszedłszy, jął im dłonią

oczy i pyski obcierać, podczas kiedy się one wyciągały i mocno prychały. Następnie stangret

do nóg się im przypatrywać zaczął i kiedy to czynił, z budy odezwało się wołanie:

– Janek, ognia!

Janek z zawieszonej na lewym biodrze torby skórzanej szczypce wydobył, do budynku

spiesznie się udał, po chwili atoli powrócił z próżnymi w ręku szczypcami i z daleka głośno

zawołał:

– Byk, a Byk!

– Co tam? – odezwał się Żyd z półkoszka.

– Chodź no!

Żyd z siedzenia swego wygramolił się nie bez trudu i przy pomocy ruchów gimnastycznych

spuściwszy się z wysokości półkoszka na ziemię, ruszył obok Janka ku budynkowi. Do środka

wchodzić nie potrzebował, albowiem gdy Janek na niego wołał, przed dom wyszło ludzi kil-

koro starych, młodych i dzieci. Ludzie owi szeregiem stanęli i przypatrywali się bryce z zaję-

ciem znamionującym ciekawość ze zdumieniem połączoną. Dzieci oczy i usta szeroko po-

otwierały, kobiety ręce na piersiach poskrzyżowywały. Janek z Bykiem do nich podeszli i Byk

przemawiać zaczął. Z daleka patrząc i słów nie słysząc, rozmowa ta przedstawiała się na

kształt porozumiewania się ludzi mówiących z niemymi. Mówiącym był Byk. Rzekł słów

kilka raz, drugi i trzeci, następnie do słów dołączył gesty, dalej gesty zmienił na mimikę, w

końcu razem z Jankiem powrócił do bryki i stanąwszy przed stopniem, nad którym w wasągu

sterczała fajka stambułka, w przykrywkę drucianą zaopatrzona, tytoniem napełniona i na an-

typce osadzona, tak wzrok do góry wznosząc, do fajki przemówił:

– Ny, tu ludzie insze jakieś.

Na przemówienie to zapytaniem odpowiedziała mu fajka, ale głos ten sam, co Żyda śpie-

wającego upomniał:

– Cóż tam przecie?

– Albo ja wiem co?! Gadam do nich, a oni...

– A oni co?

– Ny, nic .

– Przecie?–słyszeć się dało zapytanie.

– Nu, nic .

– Wu – podpowiedział Janek.

– Rychtyg – podchwycił Żyd. Ja do nich i słowami, i na migi przegaduję, oni mi na to

wszystko: „Wuj".

– Pięć razy – podszepnął Janek.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: