Ø Krój pisma – rysunek oczka czcionki jednolity graficznie w całym komplecie liter, cyfr i znaków, niezależnie od stopnia czcionki i odmiany pisma. Każdy krój pisma ma swoją nazwę, np. nil, paneuropa; często nazwą jest nazwisko twórcy kroju, np. półtawski, bodoni. Bywają kroje pisma o specjalnych cechach stylu graficznego, np. pismo ściągłe o wąskim rysunku liter, pismo kamienne o grubym rysunku oczka. Najczęściej używane u nas kroje pisma to: półtawski, excelsior i jego odmiana silesia, bodoni, modena, paneuropa, nil, baccarat, rex, blok.
Ø Łam – pewna liczba wierszy tekstu celowo dostosowana do wysokości kolumny. Łam należy odróżnić od szpalty, chociaż w potocznym języku drukarskim różnica między obu terminami często się zaciera. Łam jest wynikiem przełamania szpalty i stąd pochodzi jego nazwa. W kolumnie jednołamowej łam i kolumna są identyczne. Książki mają przeważnie układ jednołamowy, czasopisma zaś, a zwłaszcza dzienniki – wielołamowy.
Ø Szpalta – dowolna liczba wierszy złożonych przez składacza i przeznaczonych do wykonania odbitki próbnej i łamania na kolumny.
Ø Glif (glyf) - w typografii jest kształtem przedstawiającym w określonym kroju pisma konkretny grafem (to najmniejsza jednostka pisma, która często odpowiada fonemowi) lub symbol.
Terminem określającym abstrakcyjną jednostkę reprezentowaną przez glif jest znak pisarski, który może być grafemem, ale również cyfrą, znakiem interpunkcyjnym, piktogramem lub symbolem dekoracyjnym (takim jak Dingbats lub unicodowe Miscellaneous Symbols).
Dwa lub więcej gliów reprezentujących ten sam grafem, zamiennie lub zależnie od kontekstu, nazywa się allografami.
W typografii glif jest konkretnym graficznym odzwierciedleniem grafemu lub niekiedy kilku połączonych grafemów (glif złożony) lub tylko części grafemu. W zastosowaniach informatycznych, tak samo jak w typografii, określenie znak pisarski odnosi się do grafemu lub podobnej do niego jednostki tekstu, którą można odnaleźć w piśmie języka naturalnego (skryptach). Znak pisarski lub grafem jest jednostką tekstu, natomiast glif jest jednostką graficzną.
Dla przykładu ciąg ffi zawiera trzy znaki, ale może być reprezentowany przez jeden glif, czyli trzy znaki połączone w pojedynczą jednostkę znaną jako ligatura. Z drugiej strony niektóre urządzenia drukarskie wymagały użycia wielu glifów do przedstawienia pojedynczego znaku (np. dwóch dywizów w miejscu pauzy lub apostrofu i kropki w miejscu wykrzyknika).
Większość glifów typograficznych pochodzi ze znaków kroju pisma. W kroju pisma każdy znak zazwyczaj odpowiada pojedynczemu glifowi, jednak są pewne wyjątki, kiedy np. font obsługuje język z obszernym alfabetem lub złożonym pismem i wówczas jeden znak może odpowiadać wielu glifom lub wiele znaków jednemu glifowi.
Odpowiednikiem glifu w czcionkach używanych w druku wypukłym\ jest tzw. oczko czcionki, czyli kształt znaku uformowany na jej powierzchni czołowej, który jest odbijany w procesie drukowania.
Ø Font (ang., z łac. fons - źródło) - cyfrowy nośnik pisma, czyli elektroniczny (komputerowy) następca czcionki drukarskiej (stąd czasami potocznie acz błędnie używa się również terminu czcionka komputerowa). W najwęższym znaczeniu (np. w redakcji technicznej) za jeden font, podobnie jak w przypadku czcionek, uznaje się komplet znaków pisarskich, którymi można złożyć jednorodny fragment tekstu. Jeden font to komplet znaków o tych samych trzech zasadniczych parametrach: krój pisma, stopień pisma i odmiana pisma. Tak więc znaki o dwu różnych wielkościach, albo znaki normalne i pogrubione, to znaki z dwu różnych fontów (gdyż np. oddzielnie opisuje się je w makietach).
Te same fonty (o tym samym kroju) mogą występować od strony czysto technicznej w wielu różnych formatach. Trzy najpopularniejsze z nich to: Type 1 (w skrócie T1), TrueType (w skrócie TT) oraz OpenType (w skrócie OTF).
Ø Wysokość pisma jest znormalizowana i wynosi 23,6 mm, co równa się 63 2/3 punktu typograficznego (tzw. paryska wysokość). Grubością czcionki określa się szerokość, która ma największe wymiary przy takich literach jak W czy M, najmniejsze zaś – przy znaku przecinka (,) i litery i. Poszczególne części czcionki:
a) główka – główna część czcionki mająca oczko,
b) oczko – górna powierzchnia główki, dająca po wydrukowaniu lub po wytłoczeniu odbitkę znaku drukarskiego,
c) ścianka przednia sygnaturowa – ścianka od strony dolnej części rysunku znaku drukarskiego,
d) ścianka tylna – ścianka przeciwległa do ścianki przedniej,
e) ścianki boczne
f) stopka – dolna powierzchnia,
g) sygnatura – rowek na przedniej ściance równoległy do linii pisma, służący do odróżnienia kroju pisma oraz ułatwiający właściwe ustawienie czcionki w wierszowniku,
h) żłobek – rowek w stopce,
i) odsadka – odległość płaszczyzny ścianki przedniej do linii pisma.
W zależności od rysunku oczka, dającego w druku odbitkę, dzieli się czcionki na litery, cyfry, frakcje, znaki i ornamenty.
Ø Formaty papieru – rozróżnia się szereg A, szereg B (1000x1414 mm) i szereg C (917x1297 mm). Do szeregu A należą arkusze papieru o pow. 1 metra kwadratowego. Prostokąt tego arkusza ma wymiary 840x1189 mm. Dalsze, mniejsze formaty papieru znormalizowanego uzyskuje się przez dzielenie zasadniczego arkusza. Aby otrzymać mniejszy format, arkusz zasadniczy należy dzielić na połowę, ćwiartkę itd.
A2
A3
A4
A5
A6
A7
Do druku czasopism i książek używa się przeważnie formatów szeregu A. Szereg B rzadziej ma zastosowanie przy druku książek i czasopism, często natomiast przy wyrobie kopert, szereg C natomiast ma zastosowanie przy produkcji opakowań, kopert, teczek itp.
Ø Skład - W ujęciu zecerskim składanie jest to ręczne lub maszynowe zestawianie czcionek i justunku w wyrazy i wiersze. W DTP oczywiście nie ma czcioneki justunku, ale sam sens czynności składania jest taki sam: składanie to zestawianie liter, cyfr lub znaków w wyrazy i wiersze. Produktem czynności składania w obu przypadkach jest szpalta (dowolna liczba wierszy złożonych przez składacza, a po przełamaniu łam (pewna liczba wierszy tekstu celowo dostosowana do wysokości kolumny.
Ø Zasady przy składaniu tekstów i wierszy:
Odstęp między wyrazami powinien być stały i wynosić półfireta tekstu. Minimalny odstęp 0,25 fireta, maksymalny 0,75 fireta
Unikanie utworzenia się korytarzy pionowych i ukośnych
Nie powinno się mieszać krojów tekstu.
Interlinia powinna być stała.
Ø Wyróżnienia w tekście:
Przy składzie tekstów wyróżnienia dokonujemy za pomocą kursy, spacjowania między literami w piśmie 6 pkt nie powinien być większy niż 1 pkt, w piśmie o wyższym stopniu spacja powinna wynosić 2 pkt. Zastosowanie odmiany pisma grubego i pół grubego, kapitalików, wersalików - przy składzie tytułów, przy wyróżnieniach nazwisk.
Końcówka akapitu nie mniejsza niż 1/3 wiersza.
Ø Korekta:
· Zasadniczym zadanie korekty jest dokładne uzgodnienia złożonego tekstu z maszynopisem oraz sprawdzenie dyspozycji redaktora naczelnego.
· Do zadań korekty należy osiągnięcie prawidłowej formy językowej i graficznej złożonego tekstu
· Ostatnim zadaniem jest osiągnięcie jednolitej formy graficznej zgodnie z adjustacją maszynopisem i uwzględnieniem ostatnich poprawek.
Rodzaje korekt:
· Korekta własna przeprowadzona przez składającego lub osobę zleconą.
· Korekta własna wydawnicza
· Korekta autorska i wydawnicza
· Korekty rewizyjna:
o Przejrzenie ozalitów
o Super rewizja
Ø Tekst główny - podstawowa część dzieła może być wyrażona w czterech rodzajach tekstów.
· Tekst główny (powieść, opowiadanie)
· Tekst kartograficzny (mapy, plany miasta)
· Tekst muzyczny (śpiewniki)
· Tekst obrazowy (zbiór grafik, albumy)
Materiały informacyjno-pomocnicze:
· Skorowidz
· Bibliografia
· Przypisy
· Wykaz skrótów
· Wykaz ilustracji, map, tabel
· Streszczenie obcojęzyczne
· Spis treści
Ø Znaki pisarskie: kropka, pauza, półpauza, dywiz, cudzysłów.
Ø E-papier - Rodzaj wyświetlacza, który swoimi gabarytami i elastycznością dąży do imitacji papieru. Na e-papierze można tworzyć notatki za pomocą odpowiednich narzędzi (np. elektryczny "ołówek") albo na którego powierzchni może być wyświetlany elektronicznie zapisany tekst (...). Autorem terminu "e-papier", a zarazem wynalazcą "e-papieru" jest Nicholas Sheridon, który pracował w 1975 roku nad wyświetlaczami dla firmy Xerox.
Ø Adiustacja, adiustacja tekstu – ręczne naniesienie na maszynopisach lub wydrukach dyspozycji dla osoby dokonującej składu i łamania tekstu. Dyspozycje te mają formę znaków korektorskich, dopisków tekstowych oraz ewentualnie innych potrzebnych oznaczeń.
Jest to czynność kończąca przygotowywanie materiałów tekstowych przez wydawcę przed wysłaniem ich do realizacji w przygotowalni poligraficznej (niegdyś zecernia, obecnie studio DTP), a następnie ponawiana podczas nanoszenia każdej korekty. Polega na opisaniu, w jaki sposób tekst powinien być sformatowany, zaznaczeniu niedostrzeżonych wcześniej usterek tekstu wraz z opisem ich poprawy, oraz może zawierać inne potrzebne informacje (np. co zrobić, jeśli tekstu wyjdzie po sformatowaniu za dużo, sprawy organizacyjne dotyczące toku produkcji itp.).
W szczególności adiustacja może dotyczyć opracowania merytorycznego, językowego (stylistycznego i ortograficznego) i techniczno-typograficznego, i może być nanoszona nawet przez więcej niż jedną osobę.
Ø Korekta techniczna - Czynności związane z zaprojektowaniem wyglądu publikacji, układu tekstu, elementów graficznych itp. (przygotowaniem projektu typograficznego) oraz ze szczegółową kontrolą wizualnej strony publikacji i poprawności składu na ostatnim etapie.
Ø Korekta wydawnicza - Wykonywana jest na wydruku, po złamaniu tekstu. Polega na dokładnym przeczytaniu tekstu i sprawdzeniu wszystkich elementów w celu zlikwidowania usterek, zapewnienia zgodności z zasadami edytorskimi i jednolitości konstrukcji.
2
Iwa.4