93
ŚWIĘTEGO SOBORU WATYKAŃSKIEGO II
WYDANY Z UPOWAŻNIENIA PAPIEŻA JANA PAWŁA II
DOSTOSOWANY DO ZWYCZAJÓW DIECEZJI POLSKICH
Zgodnie z postanowieniem Soboru Powszechnego Watykańskiego II zostały odnowione prawie wszystkie księgi liturgiczne. Dlatego konieczne było gruntowne opracowanie i wydanie w nowej formie także Ceremoniału liturgicznej posługi biskupów, aby w sprawowanych obrzędach jasno się ujawniało, że biskup jest arcykapłanem swojej owczarni, od którego poniekąd wywodzi się i zależy chrześcijańskie życie jego wiernych (por. KL 41) i by został przedstawiony w tej księdze całokształt odnowionej liturgii.
Znaczenie tego faktu dostrzegamy tym jaśniej, gdy zwrócimy uwagę na nowe normy duszpasterskie i prawne wydane przez kompetentne urzędy Stolicy Apostolskiej.
Trzeba zaznaczyć, że nowego Ceremoniału liturgicznej posługi biskupów nie można uważać za księgę liturgiczną w ścisłym znaczeniu, ponieważ nie używa się go przy sprawowaniu liturgii. Będzie jednak bardzo pożyteczny dla biskupa, dla posługujących różnych stopni i dla mistrza ceremonii. Znajdą oni bowiem w tej księdze to wszystko, co każdy z nich winien wykonywać w obrzędach liturgicznych.
Księga ta przedstawia obrzędy sprawowane przez biskupa w taki sposób, że umożliwia zachowanie także miejscowych zwyczajów i uwarunkowań.
Wspomniane wyżej normy wydane przez Stolicę Apostolską oraz zasady i przepisy już ustalone w księgach liturgicznych, jeśli nie są poprawione w tej księdze, zachowują dotychczasową moc obowiązującą. Inne normy zostają sformułowane w celu zapewnienia należytego kształtu liturgii biskupiej, która winna być poprawna, prosta, przejrzysta, godna i skuteczna pod względem duszpasterskim. Należy zabiegać w niej raczej o duchową spójność, unikać natomiast zbytecznych nadzwyczajności.
Papież Jan Paweł II podczas audiencji udzielonej w dniu 7 września 1984 niżej podpisanym: Pro-Prefektowi i Sekretarzowi Kongregacji Kultu Bożego, ten nowy Ceremoniał liturgicznej posługi biskupów, przygotowany przez Kongregację, swoją powagą zatwierdził i polecił ogłosić.
Dlatego Kongregacja upoważniona przez Papieża ogłasza nowy Ceremoniał liturgicznej posługi biskupów i postanawia, że z chwilą ukazania się ma on obowiązywać zamiast poprzedniego Ceremoniału liturgicznej posługi biskupów.
Dekret obowiązuje bez względu na wszelkie przeciwne zarządzenia.
W siedzibie Kongregacji Kultu Bożego, dnia 14 września 1984 roku, w święto Podwyższenia Krzyża Świętego.
+ Augustyn Mayer, osb
Arcybiskup tytularny Satrianensis
Pro-Prefekt + Wirgiliusz Noè
Arcybiskup tytularny Voncariensis
Sekretarz
PRZEDMOWA
1. Historia księgi Ceremoniału liturgicznej posługi biskupów
Ceremoniał liturgicznej posługi biskupów, używany do naszych czasów, został wydany przez papieża Klemensa VIII w roku 1600. Wydanie to jednak było tylko wersją dzieła uznawanego już od dłuższego czasu, a poprawioną w duchu odnowy zapoczątkowanej przez Sobór Trydencki.
Ceremoniał liturgicznej posługi biskupów został wprowadzony po okresie stosowania tzw. „Ordines Romani”, które od końca VII wieku przekazywały normy czynności liturgicznych sprawowanych przez papieży. Wśród tych „Ordines” dokument oznaczony numerem XIII przez Jana Mabillona w „Museum Italicum”, a z polecenia św. Grzegorza X (1271-1276) wydany około roku 1273, na Soborze II Liońskim (1274) nie był wcale oznaczany tytułem „Ceremoniał liturgicznej posługi biskupów”: zawierał on opis obrzędów związanych z wyborem i święceniami papieża, a także wskazania dotyczące Mszy papieskiej i celebracji odbywających się w ciągu roku.
Prawie czterdzieści lat później Ordo Romanus XIV, w latach 1314 – 1320 wydany pod nazwiskiem kardynała Jakuba Kajetana Stefaneschi’ego, rozpowszechniony potem około roku 1341, opisywał święte czynności związane z wyborem i koronacją papieża, a także obrzędy sprawowane zwłaszcza z okazji Soboru Powszechnego, kanonizacji oraz koronacji cesarzy i królów.
Księga ta ukazała się w poszerzonym wydaniu za czasów Benedykta XII (1334-1342) i Klemensa VI (1342 – 1352), a za pontyfikatu Urbana V (1362-1370) została uzupełniona dodatkiem odnoszącym się do śmierci papieża oraz do stanu kardynalskiego.
Ordo oznaczony numerem XV w systemie numeracji Jana Mabillona, czyli „Księga ceremonii Kościoła Rzymskiego”, zredagowana przez patriarchę Piotra Ameil pod koniec XIV wieku za pontyfikatu Urbana VI (1378-1389), a następnie nieco uzupełniona za czasów Marcina V (1417- 1431) przez Piotra Assalbit, biskupa tyt. Olorensis, wraz z księgami rękopiśmiennymi z Awinionu pod tytułem „Księga ceremonii świętego Kościoła Rzymskiego”, służyła do dyspozycji Kurii papieskiej, aż do czasu, gdy Augustyn Patrizzi, biskup Pientinus i Ilcinensis, z polecenia Innocentego VIII (1484-1492) ukończył opracowanie nowego Ceremoniału w roku 1488. Księga ta, w zmienionym stylu, i pod tytułem „Dotychczas nie wydane trzy księgi kościelnych obrzędów, czyli świętych ceremonii Kościoła Rzymskiego” opublikowana w Wenecji w roku 1516 przez Krzysztofa Marcello, arcybiskupa Corfirensi, była używana w obrzędach papieskich aż do naszych dni.
Paris de Grassi, wielki ceremoniarz papieża Juliusza II (1503-1513), nie tylko zapożyczył z dotychczasowego Ceremoniału rzymski porządek liturgii papieskiej, lecz także opracował dzieło, które później – w roku 1564 – zostało zatytułowane: „Dwie księgi ceremonii kardynałów i biskupów w ich diecezjach”. W dziele tym przystosował do potrzeb liturgii papieskiej obrzędy sprawowane przez biskupa w Bolonii.
Dnia 15 grudnia 1582 roku Grzegorz XIII (1572-1585) ustanowił pod przewodnictwem kardynała Gabriela Paleottiego komisję, która wyprzedzając Kongregację świętych obrzędów i ceremonii, miała poprawić wydaną przez Paris de Grassi wyżej wspomnianą Księgę ceremonii dla kardynałów i biskupów. To poprawienie księgi doradził Grzegorzowi XIII i popierał święty Karol Boromeusz, który wówczas przebywał w Rzymie. Jednak po jego śmierci w roku 1584 owa komisja zaniechała swoich prac.
Papież Sykstus V (1585-1590) w dniu 22 stycznia 1588 roku ustanowił Kongregację Świętych Obrzędów i Ceremonii, aby dokonać odnowy ksiąg liturgicznych. Już jednak dnia 19 marca 1586 roku polecił, aby mu dostarczono wiele rękopisów z Biblioteki Watykańskiej, gdyż sam zamierzał opracować nowe zasady sprawowania świętych obrzędów. Nie wiemy jednak, z jakim skutkiem.
Wreszcie papież Klemens VIII (1592-1605) wydając w dniu 14 lipca 1600 roku Ceremoniał liturgicznej posługi biskupów, dopełnił dzieła odnowy tej księgi. W sposób swobodny posłużył się przy tym nie tylko opracowaniami Augustyna i Paris de Grassi, ale też jak się wydaje innymi dzisiaj nie znanymi pismami, przy współudziale kardynałów zatrudnionych wtedy w Kongregacji Obrzędów: Cezara Baroniusza, świętego Roberta Bellarmina, Sylwiusza Antoniano, mężów odznaczających się wiedzą i świętością. Dlatego bulla wprowadzająca nigdy nie mówi o nowej księdze, ale zawsze o poprawieniu znanego wszystkim Ceremoniału liturgicznej posługi biskupów.
Już jednak w dniu 30 lipca 1650 roku Innocenty X (1644-1655) ogłosił nowe poprawione wydanie Ceremoniału liturgicznej posługi biskupów, zaś prawie sto lat później Benedykt XIII (1724-1730) kierując się gorliwością o święte obrzędy, dnia 7 marca 1727 wydał go ponownie, po usunięciu pewnych szczegółów niejasnych i ze sobą sprzecznych. Wreszcie piętnaście lat później, dnia 25 marca 1742 roku, Benedykt XIV (1740-1758), niegdyś oficjał Świętej Kongregacji Obrzędów, ponowił wydanie Ceremoniału, dodając księgę III odnoszącą się do Rzymskiego Państwa Kościelnego i obdarzając pochwałami metodę szkoły liturgicznej, która działała wówczas w Rzymskim Kolegium Gregoriańskim Towarzystwa Jezusowego.
W końcu Leon XIII (1878 – 1903) w roku 1886 polecił ogłosić nowe wydanie wzorcowe Ceremoniału liturgicznej posługi biskupów, zachowując niezmienioną księgę III, choć straciła ona swe znaczenie, skoro Państwo Kościelne zostało już zniesione i zredukowane do kształtu Państwa Watykańskiego.
Sobór Powszechny Watykański II polecił odnowić wszystkie obrzędy i księgi liturgiczne i dlatego konieczna się stała gruntowna rewizja Ceremoniału liturgicznej posługi biskupów oraz wydanie go w nowym kształcie.
2. Znaczenie księgi Ceremoniału liturgicznej posługi biskupów
Papieże, którzy ogłaszali kolejne wydania Ceremoniału liturgicznej posługi biskupów, nakazywali by księga ta była na przyszłość przez wszystkich zachowywana, nie chcieli jednak znosić dawnych ceremoniałów odpowiadających duchowi wspomnianego Ceremoniału.
Niniejsza księga, dostosowana do norm Soboru Watykańskiego II, zajmuje miejsce poprzedniego Ceremoniału, który trzeba odtąd uważać za całkowicie zniesiony. Nowy ceremoniał został tak zredagowany, że pozostają w mocy zwyczaje i miejscowe tradycje, które każdy Kościół partykularny zachowuje jako własne bogactwo; ono też winno być przekazywane przyszłym pokoleniom, jeśli okaże się zgodne z liturgią odnowioną na mocy postanowienia Soboru Watykańskiego II.
Znaczna część praw liturgicznych, jakie zawiera nowy Ceremoniał, zachowuje moc obowiązującą na podstawie już wydanych ksiąg liturgicznych. Jeśli jakiś obrzęd w nowym Ceremoniale przyjmuje odmienny kształt, winien być wykonywany w sposób podany w tymże Ceremoniale.
Inne normy zostają zamieszczone w niniejszym Ceremoniale celem zapewnienia biskupiej liturgii takiej szlachetnej prostoty i duszpasterskiej skuteczności, by mogła stać się przykładem dla wszystkich innych celebracji.
Niniejsza księga została zredagowana z myślą o łatwiejszym osiągnięciu tego właśnie celu duszpasterskiego. Chodzi o to, by zarówno biskup jak i inni pełniący posługi, a zwłaszcza mistrzowie ceremonii mogli w niej znaleźć to, co jest konieczne dla takiego ukształtowania obrzędów, którym przewodniczy biskup, aby były postrzegane nie jako zwykła ozdoba ceremonialna, lecz zgodnie z myślą Soboru Watykańskiego II, jako szczególne ujawnienie się Kościoła partykularnego.
PRZEDMOWA DO WYDANIA POLSKIEGO
Wzorcowe łacińskie wydanie Ceremoniału liturgicznej posługi ...
grzes077