zaburzenia psychiczne w wieku podeszłym.doc

Epidemiologia zaburzeń psychicznych w wieku podeszłym

·         Około 12 % populacji po 65 rż ma zaburzenia psychiczne

·         5,5% - zaburzenia lękowe (najczęściej fobie)

·         5 % - otępienia

·         2,5 % - depresje

·         2% - uzależnienia

·         0,8% OCD

Model biologiczny zaburzeń psychicznych w wieku podeszłym

Choroby somatyczne                                                Leki

                                         Dysfunkcja mózgu

Choroba OUN                                                          Choroba psychiczna

                             Zmienione zachowanie

                             Obniżony poziom funkcjonowania

                             Objawy psychopatologiczne

Czynniki nie biologiczne w patogenezie zaburzeń psychicznych w wieku podeszłym

·         „Zespoły utraty" i samotność

·         Pozycja ludzi starych w społeczeństwie

·         Sytuacja ekonomiczna

·         Zmiana statusu społecznego

·         Pełniona rola w rodzinie

Pacjent geriatryczny a leki

·         12% populacji = 35% zużycia leków

·         Średnio 8-15 leków na receptę!

·         40% sprzedaży leków OTC

·         Około 15% hospitalizacji w wieku podeszłym jest spowodowane interakcjami lękowymi

Interakcje lekowe w geriatrii - czynniki ryzyka

·         Kobiety

·         Otyłość

·         Wiek

·         Odwodnienie

·         Niedobiałczenie, niedobory witaminowe

·         Zaburzenia funkcji wątroby i nerek

·         Niewydolność krążenia

Zmiany neurotransmisji w wieku podeszłym

D2 w striatum

ChAT i liczby komórek cholinergicznych

liczby i wrażliwości receptorów B oraz a

odpowiedzi behawioralnej na benzodwuazepiny

wrażliwości na bodźce proapoptotyczne w OUN

Zmiany farmakokinetyki

·         Absorpcja: leki zobojętniające, ↑ lewodopa

·         Dystrybucja: ↑ tkanki tłuszczowej i  ↓ masy mięśniowej → ↑  leków lipofilnych (np. β-blokery)

·         ↓ całkowitej ilości wody → ↑  stężenia w surowicy leków hydrofilnych (np. digoksyna)

·         Metabolizm i wydalanie: funkcja wątroby i nerek

Czy starsi pacjenci przyjmują zapisane leki według zaleceń?

·         Około 1/3 recept nigdy nie jest realizowana

·         Około 1/3 leków wykupionych nie jest przyjmowana w ogóle

·         Około 1/3 leków wykupionych jest przyjmowana inaczej niż zalecił lekarz

Przyczyny „non-compliance”

·         Zbyt wiele leków

·         Trudne dawkowanie

·         Objawy niepożądane i lęk przed nimi (ulotki)

·         Interakcje lękowe

·         Cena leku

·         Brak współpracy między lekarzami

Zespoły neuropsychiatryczne wywołane lekami

·         DELIRIUM

·         DEPRESJA

·         PSYCHOZY

·         ZABURZENIA SNU

·         ZABURZENIA SEKSUALNE

·         LĘK

·         ZABURZENIA CHODU, ATAKSJA, EPS

Polekowe zaburzenia neurologiczne

·         Drżenie (teofilina, leki przeciwcukrzycowe)

·         Ataksja (benzodwuazepiny, karbamazepina)

·         Dyskinezy, mioklonie i parkinsonizm (klasyczne neuroleptyki, metoklopramid!, cymetydyna, blokery kanału wapniowego, leki antyhistaminowe, cynaryzyna, większość antydepresantów, rezerpina)

Środki bez recepty OTC

·         Leki przeciwkaszlowe

·         Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne

·         Ranitydyna

·         Preparaty ziołowe: ginseng, preparaty dziurawca (interakcje!)

Zaburzenia lękowe w wieku podeszłym

·         Najczęstsze są fobie specyficzne (lęk przed upadkiem, lęk przed pozostaniem samemu, lęk przed napadnięciem)

·         Zaburzenie lękowo-depresyjne mieszane

·         Fobia społeczna (typowo dotyczy wykonywania codziennych czynności w miejscach publicznych np. jedzenia)

·         Agorafobia (z napadami paniki lub bez)

·         Symptomatologia zwykle mniej nasilona niż u młodszych

·         Prawie zawsze wspołwystępują z zaburzeniami afektywnymi, innym zaburzeniem lękowym lub uzależnieniem

·         Częściej niż u młodszych somatyczne przyczyny zaburzeń lękowych (np. hormonalne, POChP, leki)

Leki mogące wywoływać zaburzenia lękowe

·         Kofeina

·         Pseudoefedryna

·         Alkohol

·         Benzodwuazepiny!

·         Teofilina

·         Hormony tarczycy

·         Kortykosterydy

Zaburzenia lękowe w wieku podeszłym - leczenie

·         W większości przypadków zalecanym postępowaniem I rzutu jest CBT + SSRI

·         Wyjątki: uogólnione zaburzenie lękowe i proste fobie - CBT + buspiron (SSRI/wenlafaksyna lub benzodwuazepiny w II rzucie)

·         Konieczne jednoczesne właściwe leczenie somatycznych przyczyn lęku (np. zaburzeń hormonalnych)

Depresje w wieku podeszłym

·         Częstość występowania depresji (zwłaszcza „małej") wzrasta z wiekiem

·         Depresje w wieku podeszłym często maja charakter przewlekły

·         Częstym powikłaniem depresji jest uzależnienie

·         W USA grupą wiekową najbardziej narażoną na samobójstwo jest grupa 65-74 lata, a główną przyczyną jest depresja

Odrębności kliniczne depresji w wieku podeszłym

·         Objawy somatyczne depresji i ich eksponowanie (np. zaburzeń snu, zaparć, zaburzeń pamięci)

·         Często: drażliwość, labilność emocji, apatia

·         Skargi na nastrój i spadek aktywności rzadko są wiodące

·         Często pogorszenie współpracy z lekarzem 

·         Zespół Cotarda

Przyczyny depresji w wieku podeszłym

·         Biologiczne (endogenne, choroby somatyczne, uszkodzenie OUN, stosowane leki, nadużywanie alkoholu i leków uspokajających)

·         Psychologiczne (zespoły utraty, pełnione role, brak poczucia sprawczego)

·         Społeczne (brak aktywności zawodowej, nie satysfakcjonujący poziom życia)

Leczenie depresji w wieku podeszłym

·         Zawsze konieczne podejście wielomodalnościowe, uwzględniające kontekst psycho-społeczny i biologiczny

·         Nowoczesne leki przeciwdepresyjne (I rzutu SSRI)

·         Psychoterapia poznawczo-behawioralna, szczególnie skuteczna grupowa

·         Inne oddziaływania: gimnastyka, muzykoterapia

Psychozy w wieku podeszłym

·         Schizofrenia

·         Schizofrenia o późnym początku a parafrenia

·         Psychozy w przebiegu zaburzeń afektywnych

·         Psychozy jako następstwo chorób somatycznych i działania leków

Leki mogące wywołać psychozę

·         Kortykosterydy

·         Dopaminomimetyki (L-DOPA, agoniści D)

·         Propranolol

·         Metyldopa

·         Leki przeciwzapalne i przeciwbólowe

·         Benzodwuazepiny

·         Cymetydyna

·         Pseudoefedryna (OTC!)

Leczenie psychoz w wieku podeszłym

·         Czasami przyczynowe (np. odstawienie stosowanych leków, leczenie chorób somatycznych)

·         Leki przeciwpsychotyczne II generacji (risperidon, olanzapina, kwetiapina)

·         Niektóre klasyczne neuroleptyki (sulpiryd, fluanxol)

·         Zawsze zasada „start low, go slow"

Zaburzenia psychiczne w przebiegu chorób OUN

·         Choroba Alzheimera i inne otępienia

·         ...