21. WYCHOWANIE SEKSUALNE.pdf

Adamie, gdzie jesteś?

http://mateusz.pl/ksiazki/jacd/jacd121.htm

Adamie, gdzie jesteś?

R O Z W A Ż A N I A R E K O L E K C Y J N E

XXI. WYCHOWANIE SEKSUALNE

Możliwie najgorsze wychowanie seksualne. Tabu narzucone przez wychowanie katolickie,

plus literatura romantyczna śrubująca miłość na nierealne wyżyny, plus język sprośny

rówieśników. Urodziłem się przecie niemal w dziewiętnastym wieku i nie mam dla niego

ciepłych uczuć (Cz. Miłosz). To osobiste wyznanie Cz. Miłosza jest przede wszystkim

oskarżeniem pod adresem wychowania seksualnego w okresie jego młodości. Ten brak

ciepłych uczuć dla początku dwudziestego wieku wynika z przeżycia wielu sprzecznych

między sobą wpływów, oddziałujących na niego w tak ważnej sprawie, jaką jest ludzka miłość.

Nietrudno zauważyć, że sprośny język rówieśników to tylko reakcja na wychowanie katolickie

i na literaturę śrubującą miłość na nierealne wyżyny .

W podobnym tonie pisze A. Arthus na temat wychowania seksualnego w przeszłości: Tradycja

— która osiągnęła szczyt w drugiej połowie XIX wieku — wymagała, aby dzieci, a nawet

młodzież dorastająca obu płci, były wychowywane w całkowitej nieświadomości tajemnic

biologicznych, które towarzyszą rozmnażaniu się istot żyjących. Znajomość tych <okropnych

rzeczy> powinna była pozostać przywilejem dorosłych. Chłopcy dowiadywali się o nich

ubocznie, bo dorośli zachowywali w tych sprawach wstydliwe milczenie. Dziewczęta musiały

pozostawać w nieświadomości aż do dnia ślubu .

Wydaje się, iż pod tym szczerym wyznaniem Cz. Miłosza czy refleksją A. Arthusa mogliby się

podpisać nie tylko ich rówieśnicy, ale także wiele osób urodzonych później. Dopiero

w ostatnich dziesiątkach lat bardziej otwarcie mówi się o potrzebie całościowego wychowania

seksualnego; z pewnością jest tu jednak jeszcze wiele do zrobienia dla młodych, którzy rodzą

się u progu dwudziestego pierwszego wieku.

1. A Bóg widział, że wszystko, co uczynił było bardzo dobre

Seksualność jest darem samego Stwórcy. Została stworzona i uznana przez Niego wraz z całą

naturą człowieka za dzieło bardzo dobre (Rdz 1, 31). Sam Stwórca każe nam więc patrzeć na

naszą seksualność pozytywnie; nie ma w niej nic negatywnego, co należałoby z góry potępiać.

Ciało o tyle, o ile jest seksualne, wyraża powołanie człowieka do wzajemności, to znaczy do

miłości i wzajemnego daru z siebie samego. Ciało wreszcie wzywa mężczyznę i kobietę do

spełniania ich podstawowego powołania, do płodności 7 . Trzeba nam wyzwalać się

z patrzenia na sprawy ludzkiej seksualności jako na coś zakazanego przez Boga, co trzeba Mu

wykradać za cenę grzechu; bo chociaż w życiu seksualnym objawia się tyle słabości, to jednak

funkcje płciowe same w sobie są naturalne i dobre i w odpowiednich warunkach odpowiadają

woli Boskiej (F. Sawicki).

Dar ludzkiej seksualności, jest jednocześnie zadaniem, wobec którego Stwórca stawia

człowieka. Przyjmowanie tego daru oraz rozwijanie go wymaga od nas świadomego i wolnego

zaangażowania. Nasza ludzka seksualność tym się właśnie różni od seksualizmu zwierząt, że

nie kieruje się tylko prawami instynktu, ale przede wszystkim rozumem i wolnością. Człowiek

z niemałym trudem sam, korzystając także z pomocy innych, kształtuje swoją seksualność.

Może żadna inna dziedzina życia ludzkiego nie odznacza się taką intymnością, jak sfera

seksualna, stąd też każdy człowiek kształtuje swoją postawę wobec seksualności osobiście

1 z 9

20110215 22:42

Adamie, gdzie jesteś?

http://mateusz.pl/ksiazki/jacd/jacd121.htm

a wszelka pomoc zewnętrzna jest możliwa tylko na wyraźną prośbę. Seksualnością ludzką

rządzą jednak pewne prawa zapisane w człowieku. Stąd też jego przywilejem i jednocześnie

obowiązkiem jest poznać te prawa i dostosować się do nich. Prawdziwe dobro i szczęście

człowieka gwarantuje jedynie takie korzystanie z płciowości, które odpowiada prawu Bożemu.

Odrzucenie praw rządzących ludzką seksualnością godzi najpierw nie w Boga, ale w samego

człowieka; bo to, co przez Boga zostało stworzone jako bardzo dobre , przez człowieka może

być wykorzystane dobrze lub źle. Nieporządek w dziedzinie seksualnej powoduje zawsze wiele

ludzkich cierpień.

2. Trzy wymiary ludzkiej seksualności

Osobowość człowieka może być rozpatrywana w trzech warstwach : duchowej, psychicznej

i fizycznej ułożonych hierarchicznie. Każda z warstw niższych w człowieku otwiera się

w stronę warstwy wyższej. Całość zaś poddaje się kierownictwu osoby duchowej , którą

charakteryzuje wolność i odpowiedzialność. To, co w człowieku niższe, może być korygowane

i uszlachetniane przez osobę duchową i może wznosić się wyżej (V. E. Frankl).

Jest rzeczą ogromnej wagi, aby w traktowaniu seksualności, jako integralnej części

człowieczeństwa, uwzględniać zawsze tę trójwymiarowość ludzkiego bytu ułożoną

hierarchicznie: od tego, co cielesne, ku temu co duchowe. Poszczególne warstwy ludzkiej

seksualności nie są jednak oderwane od siebie, ale wzajemnie się przenikają. Próba ominięcia

lub też wyeliminowania którejkolwiek z nich będzie zawsze jakimś okaleczeniem płciowości

człowieka. Może w żadnej innej dziedzinie życia ludzkiego nie widać jednak tak jasno, jak

właśnie w seksualności potrzeby korygowania i uszlachetniania tego, co niższe przez to, co

wyższe. Seksualność człowieka nie może być naprawdę ludzką bez owego przekraczania siebie

i wznoszenia się od ślepego popędu do ducha.

Nierzadko jednak mówi się dziś i pisze o ludzkiej seksualności jedynie w kategoriach

biologicznych czy psychologicznych. Ogromnie upraszcza to i zubaża płciowość człowieka, co

prowadzi zwykle do usprawiedliwienia krańcowego egoizmu. W takim podejściu rzeczą

nadrzędną staje się zaspokojenie popędu a drugiego człowieka traktuje się przedmiotowo.

Ludzie zawodowo zajmujący się ludzką seksualnością (np. psycholodzy i seksuolodzy)

narażeni są na redukcyjne patrzenie (V. E. Frankl) na doświadczenia seksualne człowieka,

widząc w nich jedynie splot działających potrzeb, pragnień i ślepych mechanizmów.

Duszpasterze natomiast, zajmujący się przede wszystkim wymiarem duchowym człowieka,

mogą być narażeni na niedocenianie praw biologicznych i psychologicznych zapisanych

w naturze. Zawsze, kiedy ma się do czynienia z człowiekiem należałoby pamiętać o jego

trójwymiarowości, w której to, co psychofizyczne podporządkowane jest duchowi.

Owocem zubożonego traktowania seksualności jest zawsze wyjałowienie wewnętrzne

człowieka, jakaś pustka egzystencjalna (V. E. Frankl), poczucie bezsensu i frustracji. Człowiek

zawsze czuje się, choć nieraz dopiero po wielu latach, upokorzony działaniem seksualnym,

któremu nie towarzyszyło doświadczenie uczuciowego i duchowego oddania się drugiemu.

Dewaluacja seksualności jest bowiem zawsze znakiem dewaluacji całej ludzkiej osoby.

Dojrzałe traktowanie zachowań seksualnych winno się wiązać z prawdziwą miłością

i odpowiedzialnością, winno posiadać charakter symboliczny, to znaczy być zewnętrznym

znakiem całkowitego oddania siebie drugiemu oraz ufnego otwarcia się na siebie nawzajem

i na nowe życie. Takie traktowanie seksualności wymaga jednak od człowieka dojrzałej

osobowości, zdolnej do przekraczania siebie samego i rzeczywistego powierzenia się drugiemu.

3. Wychowanie seksualne

Cała dziedzina seksualna, zwłaszcza dla młodego człowieka, jest bardzo ważna. I o tej

2 z 9

20110215 22:42

Adamie, gdzie jesteś?

http://mateusz.pl/ksiazki/jacd/jacd121.htm

dziedzinie młody człowiek nie może nie myśleć i nie może się nią nie interesować. Chodzi

jedynie o to, aby to zainteresowanie ludzką seksualnością było dobre i mądre, to znaczy, aby

nie prowadziło do egoistycznej koncentracji na swoich potrzebach i doznaniach fizycznych,

ale naprowadzało na odpowiedzialną i ofiarną miłość.

Młody człowiek z braku wychowania seksualnego w atmosferze zaufania i życzliwości jest

często nie przygotowany do tego, by ustosunkować się do budzącego się w nim popędu

seksualnego, stąd też nieraz popełnia wiele błędów. Powodem ułomności w tej dziedzinie jest

także fakt, iż każdy człowiek rodzi się niedojrzały w swojej seksualności. Nie możemy się więc

nie liczyć z tymi faktami. Trzeba uświadamiać sobie samemu i pokazywać to młodym ludziom,

iż nie można ukształtować w sobie dojrzałej seksualności bez mądrego i ofiarnego

zaangażowania rozumu i woli. Zwycięstwo ducha nad ciałem w dziedzinie seksualnej wymaga

od nas wielkiej nieraz pracy ducha.

Mądre działanie rozumu i szczere zaangażowanie woli nie może polegać jednak na budzeniu

lęków, na które dziedzina seksualna jest wyjątkowo podatna, ze względu na swą delikatność

i wrażliwość. Chodzi raczej o budzenie odpowiedzialności i właściwe ukierunkowanie

spontanicznego zainteresowania tą niewątpliwie ważną dziedziną ludzkiego życia.

Bardzo rzadko młodzi ludzie rozmawiają z osobami dorosłymi z powagą, szczerze i otwarcie na

temat kształtowania własnej seksualności. Ten brak kompensowany jest nieraz rozmowami

z rówieśnikami. Rozmowy z rówieśnikami posiadają jednak dwa niebezpieczeństwa. Po

pierwsze, informacje na tematy seksualne krążące wśród młodzieży są często uproszczone,

a nawet nieprawdziwe. Koncentrują się bowiem na fizycznej stronie seksualności; są też

oparte nierzadko o własne niedojrzałe wyobrażenia w tym zakresie. Po drugie, celem takich

rozmów nie jest najczęściej szukanie dobrej informacji mającej pomóc wzrastać w dojrzałym

traktowaniu ludzkiej seksualności, ale rozbudzanie jedynie emocjonalnej ciekawości.

4. Rozwój seksualny człowieka

Dla rozwoju seksualnego człowieka bardzo ważne są już pierwsze lata życia. W tym okresie

życia następuje tzw. pierwsza identyfikacja seksualna, która staje się fundamentem pod

późniejsze ukierunkowanie własnej seksualności. We wczesnym okresie życia bardzo ważną

rolę odgrywa obecność wzoru identyfikacji: dla chłopca obecność ojca, dla dziewczynki

obecność matki. Potwierdzenie dla własnej płciowości dziecko znajduje u swoich rodziców,

w ich odnoszeniu się do jego płci. Stąd tak ważną rzeczą jest pełna akceptacja dziecka w jego

płci.

Identyfikacja seksualna dziecka w pierwszych latach życia dokonuje się także przez

poznawanie własnego ciała oraz ciała płci odmiennej. Stąd też dzieci spontanicznie organizują

sobie zabawy, np. w lekarza, które dają im możliwość wzajemnego oglądania siebie.

Jakkolwiek rodzice powinni uważać, aby nie dochodziło do nadużyć, zwłaszcza w zabawach

ze starszymi dziećmi, to jednak trzeba pamiętać, że chodzi tu o dziecięcą i niewinną jeszcze

ciekawość seksualną ; niewinną , ponieważ seksualność jako jedna z ważnych energii człowieka

jest w dziecku uśpiona i budzi się naprawdę dopiero w okresie dorastania. Najczęściej tej

dziecięcej ciekawości seksualnej człowiek dorosły nie pamięta. Na tę naturalną , dziecięcą

ciekawość rodzice i wychowawcy patrzą nierzadko przez pryzmat swoich nie zawsze udanych

i uporządkowanych doświadczeń seksualnych, dlatego budzi ona wiele obaw i niepokojów.

Problem powstaje wówczas, kiedy ta naturalna ciekawość zostaje mocno napiętnowana

i obciążona lękiem ze strony wychowawców i rodziców. Jeżeli dziecko wychowuje się

w atmosferze tabu otaczającego wszystkie sprawy seksualne, jeżeli się je okłamuje, kiedy

zadaje pytania na ten temat, wówczas rodzi się w dziecku postawa wzmożonej ciekawości

i koncentracji na fizycznej stronie seksualności. Pojawia się też dramatyzujący lęk i niezdrowe

poczucie winy za wszystko, co w tej dziedzinie przeżywa. W człowieku tkwi jakaś naturalna

3 z 9

20110215 22:42

Adamie, gdzie jesteś?

http://mateusz.pl/ksiazki/jacd/jacd121.htm

fascynacja i jednocześnie naturalny lęk w dziedzinie seksualnej: Sfera seksualna z jednej

strony ma coś przyciągającego i czarującego, a pomimo to równocześnie w naturze ludzkiej

coś instynktownie przed nią się wzdryga (F. Sawicki).

Zwiększanie tego naturalnego wzdrygania się i wzbudzanie dodatkowego lęku powoduje

nieuchronne wzmożenie ciekawości seksualnej. Mamy tu do czynienia z bardzo znamiennym

prawem psychologicznym: im większy powstaje lęk w dziedzinie seksualnej, tym większa rodzi

się ciekawość. Stąd też wychowanie seksualne, które odwołuje się tylko do lęku, odnosi

zupełnie przeciwne skutki. Uważna obserwacja doświadczeń wielu młodych ludzi potwierdza

tę ścisłą zależność.

Dynamizm ludzkiej seksualności budzi się w pełni dopiero w okresie dorastania. Pierwsze

mimowolne wzruszenia seksualne w okresie pokwitania wywołują zwykle silne wstrząsy

psychiczne. Budzi się popęd i ciekawość, ale równocześnie zdziwienie i przerażenie, uczucie

wstydu i dziwny jakiś lęk jakby przed czymś groźnym i niesamowitym (F. Sawicki).

Silnych wstrząsów psychicznych doświadczają przede wszystkim młodzi ludzie nie

przygotowani na okres dojrzewania seksualnego, zaskakiwani przemianami, które następują

w ich ciele i psychice. W okresie dorastania dają o sobie znać także wszystkie nagromadzone

w dzieciństwie lęki. Młody człowiek nierzadko doświadcza pewnego wewnętrznego rozdarcia,

ponieważ z jednej strony doznaje lęku, poczucia winy i zamknięcia w sobie, a z drugiej strony

czuje w sobie wzmożoną ciekawość i napięcie seksualne.

Konsekwencją tego rozdarcia i zagubienia jest najczęściej autoerotyka, czyli koncentracja na

fizycznych doznaniach seksualnych. Pojęcie autoerotyzmu traktujemy tutaj bardzo szeroko:

szukanie obrazów seksualnych, marzenia erotyczne, masturbacja, prostytucja i wszystkie inne

kontakty z partnerem mające na celu tylko własne doznania.

Zdając sobie sprawę z negatywnych skutków autoerotyki rodzice, duszpasterze i wychowawcy

pełni niepokoju i troski kuszeni są niekiedy, aby odwoływać się przede wszystkim do mocnego

argumentu, jakim jest lęk. Aby pomóc drugiemu człowiekowi w tak delikatnej materii, jaką

stanowi dziedzina seksualna, trzeba stworzyć najpierw atmosferę wzajemnej serdeczności

i zaufania. Ona jedynie może pomóc młodemu człowiekowi wypowiedzieć wszystkie pytania,

niepokoje, obawy i pokusy związane z jego dojrzewaniem seksualnym. Rodzina jest

najbardziej odpowiednim środowiskiem do zapewniania stopniowego wychowania

seksualnego. Ona posiada pewien ładunek afektywny, umożliwiający, bez urażenia,

akceptację najbardziej delikatnej dziedziny i jej harmonijnego włączenia w osobowość

zrównoważoną i bogatą (Wytyczne, 48).

Wielu psychologów i wychowawców stwierdza, iż wypowiadanie wszystkich pytań,

wątpliwości i problemów w dziedzinie seksualnej uspokaja człowieka, łagodząc zarówno jego

lęk, jak i jego ciekawość. Młody człowiek, który szczerze rozmawia ze swoim rodzicem,

z duszpasterzem lub wychowawcą na temat własnej seksualności, przeżywa o wiele łagodniej

cały kryzys dojrzewania seksualnego.

Aby móc ukształtować w sobie dojrzałą seksualność, trzeba jednak tego pragnąć. Trzeba też

zaangażować się z całą odpowiedzialnością i ofiarnością we własny rozwój. Stąd też zamiast

budzić u młodych ludzi zbędne lęki, trzeba raczej pobudzać ich do odpowiedzialności i do

pragnienia coraz większej dojrzałości w tej dziedzinie. Ukazywanie negatywnych skutków

nieuporządkowanej seksualności winno być oparte o rzeczowe argumenty, które przekonają

młodego człowieka o potrzebie pokonywania egocentrycznych zachowań, by móc otwierać się

coraz pełniej na drugiego. Celem autentycznego wychowania seksualnego jest ustawiczny

rozwój w opanowaniu podniet, aby dojść z czasem do prawdziwej miłości ofiarnej (Wytyczne,

98).

4 z 9

20110215 22:42

Adamie, gdzie jesteś?

http://mateusz.pl/ksiazki/jacd/jacd121.htm

5. Oddramatyzować trudności seksualne

Omawiając problematykę dojrzewania seksualnego cytowany dokument Stolicy Apostolskiej

stwierdza, iż może się tu pojawić szczególnie złożony i delikatny problem masturbacji i jej

wpływu na integralny wzrost osobowości. Masturbacja, zgodnie z doktryną katolicką jest

poważnym nieładem moralnym, głównie dlatego, że stanowi wykorzystanie własnej zdolności

płciowej w sposób, jaki istotowo sprzeciwia się jej celowości; zdolność płciowa nie jest już

włączona w służbę miłości i życia według Bożego zamysłu (Wytyczne, 98).

Po dokonaniu tego zasadniczego zastrzeżenia, które każe traktować zjawisko autoerotyki

odpowiedzialnie, tzn. bez lekceważenia go i pomniejszania wagi problemu, dokument Stolicy

Apostolskiej analizuje następnie dość szeroko sposób zachowania się wychowawcy wobec

tego zjawiska. Z wychowawczego punktu widzenia trzeba mieć świadomość, że masturbacja

i inne formy autoerotyzmu są objawami o wiele głębszych problemów powodujących napięcie

seksualne, które wychowanek próbuje rozładować uciekając się do takiego zachowania

(Wytyczne, 99).

Należy docenić wagę tego stwierdzenia, które można odnieść już nie tylko do szczegółowego

problemu masturbacji, ale do wszystkich problemów seksualnych. Za każdym problemem

seksualnym kryje się zwykle głębszy problem. Nie można rozwiązać problemu seksualnego nie

sięgając do przyczyn. Stąd też kolejne ważne stwierdzenie omawianego dokumentu: Wynika

z tego konieczność ukierunkowania oddziaływań pedagogicznych bardziej na przyczyny niż

na bezpośrednie zwalczanie tego zjawiska. (...) Aby pomóc młodemu człowiekowi wyzwolić się

z zamknięcia w sobie i poczuć się przyjętym do wspólnoty miłości, wychowawca powinien

oddramatyzować fakt masturbacji, a także nie odmawiać wychowankowi szacunku

i życzliwości (Wytyczne, 99–100).

Niedojrzała forma zachowania seksualnego, jakim jest masturbacja przeżywana w głębokim

lęku przed sobą i przed innymi, prowadzi do zamknięcia się w sobie. Jednocześnie zamknięcie

i izolacja jest źródłem napięć psychicznych, które prowadzą do napięć seksualnych

i pogłębienia istniejącej autoerotyki. Ta z kolei prowadzi do jeszcze większej nieufności,

ucieczki od innych i pogłębienia izolacji. Pierwszym krokiem do przerwania tego błędnego

koła i wyjścia z zamknięcia jest oddramatyzowanie wszystkich form autoerotyki.

Oddramatyzowanie dokonuje się nie przez lekceważenie zjawiska, ale poprzez ukazywanie

źródeł niedojrzałej seksualności oraz przybliżenie działania pewnych mechanizmów, na które

młody człowiek, uzależniony od zachowań autoerotycznych, nie zawsze ma dostateczny

wpływ także dlatego, że ich nie rozumie.

6. Rozeznanie odpowiedzialności moralnej

Aby oddramatyzować problem autoerotyki należy zachować niezbędną roztropność

w osądzaniu subiektywnej odpowiedzialności osoby (Wytyczne, 99). W celu sformułowania

wyważonej oceny odpowiedzialności moralnej konkretnych osób i ukierunkowania działań

duszpasterskich należy (w masturbacji) wziąć pod uwagę niedojrzałość uczuciową, nabyte

nawyki, stany lękowe lub inne czynniki psychiczne lub społeczne, które zmniejszają, a nawet

redukują do minimum winę moralną (Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 2352).

Przy ocenie moralnej grzechów seksualnych trzeba także uwzględnić hierarchię przykazań.

Przeakcentowana koncentracja na grzechach szóstego przykazania powoduje groźną dla

rozwoju duchowego ślepotę na grzechy pierwszych pięciu przykazań. Wielu młodym ludziom

— skoncentrowanym na słabościach seksualnych — wydaje się, iż mają zasadniczo jeden

problem w swoim życiu. Stąd tak ważne w ocenie moralnej grzechów seksualnych jest

uwzględnienie faktu podkreślanego przez Wytyczne wychowawcze w odniesieniu do ludzkiej

miłości , że odpowiedzialność za czyny seksualne winna naprowadzać na odpowiedzialność za

rozwiązanie głębszych problemów egzystencjalnych. Nie można naprawdę zrozumieć istoty

5 z 9

20110215 22:42

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: