ponadgim_m3_L6(49).pdf

ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY

LEKCJA 6

Temat: Zagrożenie czynnikami biologicznymi

w środowisku pracy

Czas realizacji:

• 1 godzina lekcyjna

Cele operacyjne:

Uczeńpo zrealizowaniu lekcji powinien:

• umiećokreślićczynniki biologiczne,

• wymienićgłówne grupy czynników biologicznych,

• znaćzagrożenia czynnikami biologicznymi,

• znaćpodstawowe zasady, jakich należy przestrzegać, aby uchronićsięprzed zagrożeniami

czynnikami biologicznymi.

Treści:

1. Pojęcie czynników biologicznych.

2. Główne grupy czynników biologicznych.

3. Zagrożenia czynnikami biologicznymi.

4. Badania środowiska pracy i pracowników.

5. Podstawowe zasady chroniące przed zagro

ą ce przed zagro

żeniami czynnikami biologicznymi.

Pomoce dydaktyczne:

• materiałźrrr dłowy,

• rzutnik pisma,

• foliogramy,

• scenariusz zajęć.

Spis foliogramów

łą

57. Pierwotniak.

58. Przywra żytnia.

59. Grupy czynników biologicznych.

łą kowy.

138

Nr Tytuł

54. Wirus HIV.

55. Pędzlak.

56. Kleszcz łąkowy.

MODUŁ III

Plan zajęć:

Lp. Treść

Metoda nauczania Czas realizacji

1. Sprawy organizacyjno – integracyjne. Cele lekcji

– integracyjne. Cele lekcji

–

Wykład

3 min.

2. Pojęcie czynników biologicznych.

Łańcuch skojarzeń 6 min.

Najczęściej spotykane choroby

3. Gtówne grupy czynników biologicznych oraz zagrożenia Rozmowa kierowana 5 min.

zawodowe spowodowane tymi czynnikami

4. Wybrane choroby wywoływane czynnikami

Burza mózgów 10 min.

występującymi w środowisku pracy.

Badania środowiska pracy i pracowników.

5. Prace wzbronione młodocianym i kobietom w ciąży Dyskusja

3 min.

6. Metody zabezpieczenia się przed chorobami Rozmowa kierowana 12 min.

wywoływanymi przez czynniki biologiczne.

Podkreślenie roli pracodawcy w proﬁlaktyce medycznej

7. Podsumowanie - prawidłowo prowadzona proﬁlaktyka Dyskusja

6 min.

ogranicza zachorowania spowodowane

czynnikami biologicznymi

SCENARIUSZ ZAJĘĆ

Wskazówki metodyczne dla nauczyciela mająza zadanie ułatwićmu przekazanie uczniom

wiadomości na temat zagrożeńczynnikami biologicznymi w środowisku pracy.

Lekcja do przeprowadzenia w formie dyskusji, łańcucha skojarzeń, rozmowy kierowanej, burzy mózgów.

Nauczyciel powinien:

• zapoznaćuczniów z celami lekcji,

• zachęcićdo aktywnego uczestnictwa w dyskusji i burzy mózgów,

• wykorzystaćzałączone w poradniku foliogramy,

łą czone w poradniku foliogramy,

ą ów o zagrożeniach w środowisku pracy,

- korzyści wynikające ze stosowania podstawowych zasad higieniczno-sanitarnych, stosowania

ą zek pracodawcy informowania pracownik

odzieży ochronnej i środków ochrony indywidualnej.

Ad. 1.

• sprawdźlistęobecności,

• zadaj uczniom pytanie: Jak sięczująąą

Ad. 2.

• zapoznaj uczniów z celami lekcji,

• zachęćdo zadawania pytań .

Ad. 3.

• zachęćuczniów do podawania najczęściej występujących chor

ą cych cho ą ób,

• odpowiedzi należy zapisywaćna tablicy.

Ad. 4.

• wykorzystaj wiedzęuczniów i naprowadźna poprawnąodpowiedź.

139

łą

• zwrócićszczególnąuwagęna:

- zagrożenia czynnikami biologicznymi,

- obowiązek pracodawcy informowania pracownik

ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY

Ad. 5.

• zachęćuczniów do wyrażenia swoich uwag na temat zagrożenia na stanowisku pracy,

• naprowadźuczniów na poprawne kojarzenie.

Ad. 6.

• podkreśl znaczenie prac wzbronionych młodocianym i kobietom w ciąży.

Ad. 7.

• podkreśl znaczenie przestrzegania podstawowych zasad higieniczno-sanitarnych.

Ad. 8.

• podkreślićznaczenie zagrożeńczynnikami biologicznymi w środowisku pracy oraz proﬁlaktyki .

PYTANIA KONTROLNE Z ODPOWIEDZIAMI

1. Podaj określenie czynników biologicznych.

Odpowiedź: Czynniki biologiczne, które mogą stanowić zagrożenie dla człowieka to żywe organizmy,

substancje wytwarzane przez te organizmy lub części organizmów żywych, z którymi człowiek

może sięzetknąć w procesie pracy.

2. Wymieńgłówne grupy czynników biologicznych.

Odpowiedź: Głównymi grupami czynników biologicznych są:

• wirusy

•stawonogi

• bakterie

•mukoplazmy

• grzyby

•pierwotniaki

• riketsje

•robaki pasożytnicze.

3. Wymieńzagrożenie zawodowe pracownika czynnikami biologicznymi.

Odpowiedź: Do zagrożeńzawodowych pracownika czynnikami biologicznymi należą:

• bruceloza,

• leptospiroza,

• wirusowe zapalenie wątroby,

• schorzenia układu oddechowego,

• choroby uczuleniowe,

• choroby pasożytnicze.

ą troby,

4. Które grupy pracownicze sąnarażone na czynniki biologiczne?

Odpowiedź: Na czynniki biologiczne sąnarażeni następujący pracownicy:

ą cy pracownicy:

• pracownicy przemysłu mięsnego, rolno-spożywczego, rolnictwa, melioracji, kanalizacji,

robót podziemnych.

ą ęhodowlązwierząt, lecznictwem medycznym i weterynaryjnym,

ą t, lecznictwem medycznym i weterynaryjnym,

5. Na podstawie jakich badańmożna stwierdzićnarażenie na czynniki biologiczne?

Odpowiedź: Narażenie na czynniki biologiczne stwierdzamy na podstawie następujących bada

ą ń:

• mikrobiologiczne badanie powietrza,

• mikrobiologiczne badanie próbek płynnych i stałych substancji,

• badania zwierząt i produkt

ą ów pochodzenia zwierzęcego.

6. Jakich podstawowych zasad należy przestrzegać, aby uchronićsięprzed zagrożeniami

czynnikami biologicznymi?

Odpowiedź: Należy przestrzegaćnastępujących zasad:

• przepisów higieniczno-sanitarnych,

• higieny osobistej,

• stosowaćodzieżochronnąi środki ochrony indywidualnej.

ą cych zasad:

140

Odpowied

• pracownicy zajmujący si

ą cy si

Odpowied

ą cych bada

ą t i produkt

Odpowied

MODUŁ III

MATERIAŁ ŹRÓDŁOWY DLA UCZNIA

Temat: Zagrożenie czynnikami biologicznymi

w środowisku pracy

CZYNNIKI BIOLOGICZNE

Czynniki biologiczne, które mogąstanowićzagrożenie dla człowieka, to żywe organizmy, substancje wy-

twarzane przez te organizmy lub części organizmów żywych, np. alergeny pochodzenia zwierzęcego lub ro-

ślinnego, z którymi czło wiek może sięzetknąćw procesie pracy.

ą trz zak ą żonej komórki, którą niszczą.

Choroby wirusowe rozprzestrzeniająsięnajczęściej drogąkropelkową, tzn. przy kichaniu, kaszlu lub głośnym

mówieniu osoby chorej. Do zakażenia może równieżdojśćprzez przewód pokarmowy (np. wirusowe zapalenie

wątroby typu A), przez

ą bezpośredni kontakt z wydalinami chorego lub przez spożycie zakażonych pokarmów

oraz drogąpozajelitowąprzez zakażone igły, strzykawki, narzędzia chirurgiczne, stomatologiczne, zakażoną

wirusami krew oraz drogąpłciową(np. AIDS). Inne wirusy przenoszone sąprzez kłujące stawonogi, takie

jak

ą ce ą w środowisku szpitalnym zakażenia wirusowe to wirusowe za-

palenie wątroby typu B, wirusowe zapalenie spoj

ą ówek na oddziałach okulistycznych. Wirus opryszczki, wirus

półpaśca i wirus cytomegalii wywołują zakażenia o ciężkim przebiegu klinicznym u chorych ze zmniejszoną

odpornością. Wśród chorób wywoływanych przez wirusy odzwierzęce, jak niesz-towica, ospa krów, pryszczy-

ca przeważają ospopodobne choroby skóry i grypopodobne zakażenia u rolników przeważnie o łagodnym

przebiegu. Wirus rzekomego pomoru drobiu może powodowaću hodowców drobiu ostre zapalenie spojówek

określane jako choroba Newcastle. Należy także wspomniećo wirusach występujących u zwierz

ą troby typu B, wirusowe zapalenie spoj

ą t, ą jak wirus

wścieklizny, kleszczowego zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, na które sąnarażeni leśnicy, we-

terynarze, pracownicy ogrodów zoologicznych, ferm lisów itp.

Bakterie - sąto drobnoustroje jednokomórkowe, rozmnażające si

ą cych u zwierz

ąt,

u człowieka można podzielićna podstawie ich zdolności barwienia sięmetodąGrama na bakterie G/-/ i G/+/.

Niektóre z nich mają zdolność tworzenia form przetrwalnikowych w warunkach nie sprzyjających dalszemu

ą ce s ą ęprzez podział. Bakterie występujące

wzrostowi komórki. Mogąone ponownie przejśćw formy rozwojowe wówczas, gdy warunki zewnętrzne staną

się sprzyjające. Miejscami wnikni

ą ęcia są najczęściej drogi oddechowe, układ pokarmowy, uszkodzone błony

śluzowe i skóra. Wśród Gram-ujemnych pałeczek wywołujących choroby odzwierz

ą ce. Miejscami wnikni

ą cych choroby odzwierz

ęce największe znaczenie

ą do ą ą-brucelozę. Wiele bakterii znajduje sięstale w organizmie

człowieka, a do wystąpienia objawów chorobowych dochodzi w odpowiednich warunkach, takich jak obniżenie

odporności organizmu, zaburzenia biocenozy w przewodzie pokar mowym lub po zakażeniu wirusowym. Bak-

terie chorobotwórcze cechująsięzdolnościądo wytwarzania toksyn oraz zdol nościądo rozprzestrzeniania się

w organizmie i rozmnażania w nim.

Grzyby - mogąpowodowaćzarówno zakażenia uogólnione, jak i zmiany miejscowe, np. na skórze i bło-

nach ślu zowych. U dzieci, zwłaszcza u noworodków i niemowląt, do

ą ce c ą ężkąchorobęnarządow

ą t, d ą śćczęsto spotyka sięzakażenie drożdża-

kiem Candida Albicans. Szczególnie ciężki przebieg mają zakażenia płuc i ośrodkowego układu nerwowego

wywołane przez Cryptococcus neoformans. Zarówno Candia albicans jak i Cryptococcus wywołująnadkaże-

nia u osób ciężko chorych le czonych antybiotykami i chorych z rozległymi oparzeniami. Zmiany chorobowe

mogąrównieżwywoływaćmykotoksyny, glukany wytwarzane przez grzyby.

Riketsje - sąto drobnoustroje bakteriopochodne. Zajmująpośrednie miejsce między wirusami i bakteriami.

Swoimi wł

ą trzko ą órkowe), z drugiej

zaśdo bakterii (budowa komórkowa). Przenoszone sąone na człowieka przede wszystkim przez wszy, pchły i

kleszcze. Do najczęściej spotykanych chorób należą: dur plamisty, gorączka Q, gor

Swoimi waściwościami zbliżająsięz jednej strony do wirusów (pasożytnictwo wewnątrzkom

ą czka ą ór Skalistych.

Stawonogi - a szczególnie ich wydaliny mogąpowodowaćpowstawanie chorób alergicznych układu od-

dechowego. Należądo nich skorupiaki, pajęczaki i owady.

Mykoplazmy - sądrobnoustrojami mniejszymi od bakterii, mająjednak metabolizm podobny do bakteryj-

nego. U człowieka wywołują, tzw. nietypowe zapalenie płuc.

ą czka Q, go ą ączka G

141

Główne grupy czynników biologicznych

Wirusy - mają zdolność wzrostu i rozmnażania się jedynie wewnątrz zaka

kleszcze i komary. Najczęściej występujące

mająpałeczki wywołujące ci

Swoimi w ł

ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY

Pierwotniaki - s ą to jednokomórkowe organizmy zwierzęce. Pierwotniaki chorobotwórcze wydzielajądo

środowiska enzymy hemokrytyczne, a także toksyczne substancje, które s ą przyczyną objawów klinicznych

choroby. Najczęstsze zakażenia pierwotniakowe u człowieka to toksoplazmoza, lambliaza i pierwotniakowe

zapalenie ptuc.

Robaki pasożytnicze - działanie chorobotwórcze wykazują zarówno pasożyty dojrzałe, jak i ich stadia

larwalne. Za każenie (tzw. inwazja) następuje zwykle drogąpokarmową, przez połknięcie jaj lub larw pasożyta.

Najczęstsze robaczyce przewodu pokarmowego to owsica, glistnica, tasiemczyca.

Zagrożenie pracownika czynnikami biologicznymi

Środowisko pracy, jako składowa środowiska zewnętrznego człowieka, stwarza tzw. ryzyko zawodowe,

które w szczególnych przypadkach umożliwia pośrednie lub bezpośrednie wtargnięcie zarazka chorobowego

do organizmu człowieka, wykonującego prac

ą cego pra ą ęzawodowąw tym środowisku.

Czynniki biologiczne wywierają niekorzystny wpływ na organizm ludzki i mogą być przyczyną chorób

uznanych za zawodowe. Wyżej wymienione czynniki biologiczne (wirusy, bakterie, grzyby itd.) mogąwywoły-

waćzawodowe choroby zakaźne i inwazyjne. Należądo nich:

• bruceloza - odzwierzęca choroba zakaźna, na którąs ą narażeni pracownicy zajmujący si

ą cy s ą ęhodowlązwie-

ą t, ą lecznictwem medycznym i weterynaryjnym,

• leptospiroza

wych i dro biu, pracownikom przemysłu mięsnego, rolno-spożywczego, rolnictwa, melioracji, kanalizacji,

robót ziemnych, per sonelowi zootechnicznemu i weterynaryjnemu,

• wirusowe zapalenie w

ą ca przede wszystkim hodowcom zwierz

ąt futerko-

ą - choruje głównie personel medyczny, ze szczególnym zagroże-

niem grup zawodowych, tzw. specjalnego ryzyka: pracownicy oddziałów zakaźnych, stacji krwiodawstwa,

oddziałów zabiegowych laboratoriów,

• schorzenia układu oddechowego

ą troby typu A lub B

adu oddechowego - powodowane przez drobnoustroje, które, np. w trakcie procesów

magazynowa nia, przetwarzania i użytkowania różnych surowców roślinnych uwalniająsięwraz z pyłem i

stanowiązagrożenie, np. dla rolników, pracowników spichrzów, młynarzy, pracowników zatrudnionych w

słodowniach, wytwórniach pasz, tartakach itp.,

• choroby uczuleniowe

choroby uczuleniowe powodowane przez alergeny pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego, np.:

- alergeny roślinne: mąka i otręby, pyłzbożowy i paszowy, ziarno rycynowe, zarodniki grzybów, pleśni i

drożdży, włókna roślinne, pyłdrzewny, żywice roślinne i olejki aromatyczne, pyłki kwiatów i drzew, aler-

geny zawarte w truskawkach i poziomkach, pyłsurowego ziarna kawy i kakao, pyłherbaty, pyłsłodowy,

zarodniki widłaków, pyłtytoniu, alergeny zawarte w szyszkach chmielowych,

- alergeny zwierzęce: enzymy proteolityczne zawarte w detergentach, futro, sierśći łupieżzwierząt ho-

dowlanych, laboratoryjnych i łownych, pióra i białko ptasie, włosy ludzkie i łupież, roztocza, insekty,

pasożyty przewodu pokarmowego, jad żmii, pyłjedwabiu naturalnego. Narażeni na nie s ą przeważnie

pracownicy hodowli i przetwórstwa zwierzęcego, pracownicy zakładów zielarskich itp.,

• choroby paso

ą t ho-

choroby pasożytnicze

ytnicze - wywołane przez pierwotniaki i robaki.

Ochrona pracy młodocianych

ą tkiem pla ą ówek wymienionych powyżej) w wymiarze do 6 godzin na dobę.

Wzbronione jest zatrudnianie młodocianych przy pracach, przy których występujązagrożenia czynnikami

biologicz nymi, przenoszonymi na człowieka przez kontakt ze zwierzętami lub produktami pochodzenia zwie-

rzęcego.

Dozwolone jest zatrudnianie młodocianych w wieku powyżej 16 lat, w celu nauki zawodu rymarza, kalet-

nika, cholewkarza, obuwnika, kuśnierza, przy ręcznym i maszynowym krojeniu skór w wymiarze do 3 godzin

na dobę.

Wzbronione jest zatrudnianie młodocianych przy pracach, przy których występujązagrożenia czynnikami

biologicz nymi pochodzenia roślinnego lub mikroorganizmami przenoszonymi przez rośliny.

142

rząt,

leptospiroza - odzwierzęca choroba zakaźna zagrażająca przede wszystkim hodowcom zwierz

ą t futerko-

wirusowe zapalenie wątroby typu A lub B

troby typu A lub B

Wzbronione jest zatrudnianie młodocianych przy pracach, przy których źródłem zakażenia lub zarażenia

może być chory człowiek lub materiałzakaźny pochodzenia ludzkiego, tj. krew, mocz, kałitp., w tym w szcze-

gólności wszelkie prace w szpitalach (oddziałach) zakaźnych oraz dla nerwowo i psychicznie chorych.

Dozwolone jest zatrudnianie młodocianych w wieku powyżej 16 lat w celu nauki zawodu w placówkach

służby zdrowia (z wyjątkiem plac

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: