INSULINA
Insulina – polipeptyd o masie około 6 kD, który jest wytworzony przez komórki β wysepek Langerhansa. Komórki α wysepek produkują antagonistyczny glukagon.
Działanie insuliny:
Insulina wiąże się z receptorami insulinowymi na powierzchni komórek insulinowych i aktywuje procesy wnikania i przerobu glukozy. Czas półtrwania insuliny w krwioobiegu wynosi 20 minut. Wydzielanie insuliny w organizmie jest procesem ciągłym, ale poziom glukozy w organizmie w ciągu doby się waha.
Budowa chemiczna insuliny:
- składa się z dwóch łańcuchów A i B połączonych dwoma mostkami disulfidowymi
- w łańcuchu A jest 21 aminokwasów, w łańcuchu B – 30.
- na końcu jest alanina – w insulinie wieprzowej. Przy 7A i 7B i 19A i 20B są Moski łączące łańcuchy
- pętla w łańcuch A między 6 i 11 aminokwasem
- insulina tworzy dimery, tetramery, heksametry – mogą tworzyć się większe agregaty
- łańcuchy niepołączone w mieszaninie nie mają aktywności biologicznej
Historia insuliny:
1890 – praca Meringa i Minkowskiego – stwierdzenie że w krwi jest czynnik regulujący poziom cukru
1921 – młodzi lekarze wydzielili ten czynnik: Best i Banting (wyciąg z trzustki). W dwa lata po tym otrzymali nagrodę Nobla
1926 – Abel otrzymuje insulinę w stanie krystalicznym
1955 – Sanger ustala strukturę pierwszorzędową insuliny. Za metody sekwencjonowania peptydów – nagroda Nobla. Otrzymał w sumie dwa razy Nobla z dziedziny chemii.
1969 – przestrzenna struktura insuliny została odkryta
Lata 80 – odkrycie możliwości produkcji biotechnologicznej insuliny
Chemiczna metoda syntezy insuliny:
Łańcuchy bez problemu udało się zsyntezować. Problemem było dokładne połączenie łańcuchów w odpowiednich pozycjach. W końcu się to udało z użyciem peptydów sygnałowych, które później zostają wycięte.
Właściwości insuliny:
- rozpuszczalna w kwasach i zasadach
- pkt izoelektryczny przy pH=5,3, wtedy insulina wydziela się z roztworu i jest rozpuszczalna w rozcieńczonym alkoholu.
Problemem wydzielenia insuliny z trzustek zwierzęcych są enzymy trawienne (trypsyna głównie), które rozkładają insulinę. Enzymy trawienne muszą być unieczynnione działaniem HCl, dopiero po tym może nastąpić ekstrakcja etanolem. Wyodrębnienie z ekstraktu odbywa się przez wysolenie i strącenie w punkcie izoelektrycznym. Dalsze oczyszczanie odbywa się przez krystalizację.
Etapy wydzielenia insuliny:
1. Przy pH=2,5, w temp. 5oC materiał zwierzęcy poddaje się dwukrotnej ekstrakcji etanolem. Najpierw 95%, później 65%
2. Oddzielenie zanieczyszczeń
3. Zagęszczenie
4. Oddzielenie tłuszczów i białek przez ogrzanie do temp. 35 – 50oC i filtrację
5. Wysolenie insuliny z innymi proteinami i odfiltrowanie
6. Rozpuszczenie w wodzie
7. Doprowadzenie do pH=5,3, co powoduje ponowne strącenie insuliny
8. Filtracja (odsączenie insuliny)
9. Przemycie acetonem, eterem
10. Wysuszenie pod zmniejszonym ciśnieniem
11. Krystalizacja
Krystalizacja metodą Scotta:
Krystalizacja odbywa się z HCl 2,65%. Rozpuszcza się 75g insuliny w 3,24l tego kwasu. Doprowadza się buforem fosforanowym do pH=5,3, a następnie dodaje się 600ml acetonu, wtedy insulina krystalizuje.
Bufor: 402g Na2HPO4 12H2O + 66g KH2PO4 rozpuszczone w 24dm3 wody.
Metody otrzymywania insuliny w mikroorganizmach
1. Metoda biotechnologiczno – chemiczna
Biosynteza łańcuchów w dwóch oddzielnych szczepach E. coli i łączenie ich metodami chemicznymi
2. Metoda biosyntetyczna
Wykorzystuje bakterie E. coli, do których metodą plazmidową wprowadzono gen pro insuliny ludzkiej i doprowadzono do jego ekspresji, a następnie działaniem enzymów rozkłada się pro insulinę na insulinę i peptyd C.
Uproszczony przebieg biosyntezy insuliny w komórkach bakterii E. coli
3. Semisynteza z insuliny wieprzowej
Polega na przetworzeniu insuliny wieprzowej w ludzką poprzez usunięcie końcowej alaniny (31) z łańcucha B i przyłączenie w jej miejsce treoniny. Wiązanie disulfidowe nie zostają naruszone. Tego rodzaju insulina nosi nazwę insuliny humanizowanej.
Preparat insulinowy:
- hormon (insulina)
- substancje przedłużające działanie insuliny (białka tworzące z insuliną kompleksy: protaminy np. salmina – białka uzyskiwane ze spermy łososia, zasadowe, zawierające wyłącznie alifatyczne aminokwasy argininy najczęściej. Pkt. Izoelektryczny powyżej 12)
- środki dezynfekujące (meta krezol lub fenol)
- środki wspomagające krystalizację i bufory (cynk, na jeden heksametr insuliny dodaje się dwa atomy cynku, który wspomaga krystalizację i hamuje aktywność proteazy degradującej rozpad protaminy znajdującej się w tkankach i surowicy krwi co w efekcie spowalnia wydzielanie się insuliny)
Muteiny: białkowe substancje lecznicze mające inną sekwencję aminokwasów, wytworzone metodami inżynierii genetycznej.
ludi.lg