AMORTYZACJA – proces stopniowej utraty wartości użytkowej środków trwałych; zużycie kapitału; jest miarą szybkości zmniejszenia się wartości, zmniejszającego się kapitału w danym okresie, będącego wynikiem jego ekonomicznego zużycia.
AGREGACJA – to zabieg łączenia wielkości mikroekonomicznych w celu otrzymania wielkości makro gospodarczych.
Zasady stosowania podczas agregacji:
- należy agregować wielkości jednorodne, tj. albo konkretne wielkości w postaci zasobów, albo wielkości w postaci strumieni
- przy agregowaniu zasobów ważne jest, aby wielkości ekonomiczne dotyczyły tego samego momentu
- przy agregowaniu strumieni należy brać pod uwagę wielkości dotyczące tego samego okresu.
ZAPASY – dobra trzymane obecnie w przedsiębiorstwach na potrzeby przyszłej produkcji lub sprzedaży.
Do podstawowych agregatów zaliczamy:
- AD – globalny popyt
- AS – globalna podaż
- ADM – globalny popyt na pieniądze
- ASM – globalna podaż pieniądza
- PNB – produkt narodowy brutto
- PKB – produkt krajowy brutto
- DN – dochód narodowy
- ODL – osobiste dochody ludności
- DDL = RDL – dyspozycyjne (rozporządzalne) dochody ludności
- Polityka fiskalna (skarbowa) – podatki (wpływy do budżetu); wydatki rządowe – majątek narodowy, tworzenie dóbr publicznych – wszelkie dobra stworzone przez człowieka, przez obecne i wcześniejsze pokolenia. Bogactwo społeczne – suma majątku narodowego i tego co dała natura (zasoby naturalna); Transfery – nieodwzajemnione świadczenia osoby fizycznej, np. zasiłki dla bezrobotnych, renty, emerytury, stypendia dla studentów; Subsydia – przeznaczone dla przedsiębiorstw
- Polityka monetarna (pieniężna) – narzędzia:
Mogą prowadzić politykę ekspansywną lub restrykcyjną.
Polityka ekspansywna – zwiększa globalną podaż pieniądza
Polityka restrykcyjna – zabiera pieniądz z rynku
- Polityka dochodowa – polityka płac i cen
- Polityka wymiany międzynarodowej – zagraniczna polityka gospodarcza:
Główne agregaty makroekonomiczne:
1. Produkt Narodowy Brutto – PNB
To największy agregat makroekonomiczny obejmujący wszystkie dobra i usługi finalne, wytwarzane w ciągu roku przez naród w kraju i zagranicą, niezależnie od miejsca świadczenia przez niego usług.
Jest to miernik całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji
Np. jeśli pracujemy legalnie w Niemczech to zasila to naszą gospodarkę. Jeśli jakiś kraj pożycza od nas pieniądze to płaci nam procent, który zasila PNB.
2. Produkt Krajowy Brutto – PKB
Agregat makroekonomiczny obejmujący wszystkie dobra i usługi finalne wytworzone przez czynniki wytwórcze, w ciągu roku na terytorium danego kraju niezależnie od tego do kogo należą czynniki wytwórcze.
Wywóz zysku poza granice kraju.
Korzystniejsza sytuacja jest wtedy gdy PNB > PKB bo wpływy są większe od wypływów.
W Polsce jest odwrotnie PKB > PNB co jest niekorzystne dla Polski bo więcej wypływa niż wpływa.
3. Majątek Narodowy
To wszystkie dobra, do których człowiek rękę przyłożył, wszystko co zostało stworzone w danej gospodarce (droga, osada w Biskupinie, Pałac w Wilanowie itd.)
4. Bogactwo Narodowe – Społeczne
Suma majątku narodowego i bogactw naturalnych. Wszystkie dobra materialne stworzone przez człowieka i to co Bozia dała.
PNB w ujęciu nominalnym –
Suma dóbr i usług wytworzonych przez społeczeństwo w ciągu roku, wyrażonych w cenach rynkowych z tego okresu
PNB – r
PNB w ujęciu realnym
Suma dóbr wytworzonych przez przedsiębiorstwo w ciągu roku, wyrażona w cenach z okresu bazowego.
Deflator - przelicznik, korektor, wskaźnik zmian ogólnego poziomu cen
Aby przejść z wartości nominalnej do realnej musimy zastosować deflator.
Sposoby liczenia PNB:
Suma wydatków na dobra finalne: wartość kupionych przez konsumentów, inwestorów, państwo oraz cudzoziemców dóbr finalnych.
C – wydatki na dobra konsumpcyjne w kraju przez konsumenta
I – wydatki na krajowe dobra inwestycyjne
G – wydatki rządowe na wytwarzane w kraju finalne produkty i usługi, z wyłączeniem płatności transferowych, np. płace dla nauczycieli publicznych
Exnetto – wydatki zagranicy na krajowe dobra eksportowe zróżnicowane o poniesione wydatki na import
Suma wartości dodanej: suma rocznej produkcji wszystkich sektorów gospodarki, wartość dodana to różnica wartości produktu oraz użytych do jej wytworzenia dóbr pośrednich i dóbr kapitałowych.
Suma wynagrodzeń zatrudnionych czynników produkcji, wszystkie dochody osiągane przez właścicieli czynników produkcji w ciągu roku: płace, dochody z pracy na własny rachunek, renty gruntowe, procenty, dywidendy, czynsze z najmu.
Renta gruntowa – wynagrodzenie z dzierżawy gruntu
Renty dzielimy na:
- renta absolutna
- renta różniczkowa 1 – wynika z żyzności gleby (z klas bonifikacyjnych)
- renta różniczkowa 2 – wynika z jej urodzajności
Żyzność gleby – mamy glebę i albo coś na niej rośnie, albo nie. Klasy bonifikacyjne:
1 klasa – gleba żyzna
Czym wyższa klasa tym wyższy podatek
2 klasa – gleba brunatna
3 klasa
4 klasa
5 klasa
6 klasa – gleby górskie – najmniej żyzne
Urodzajność – wspomaganie, nakłady poniesione na wzrost wydajności
Wynagrodzeniem kapitału jest procent bankowy lub lichwiarski.
Akcje – wynagrodzenie to dywidendy
Uproszczony model ruchu okrężnego w gospodarce:
Reszta świata
Wydatki gospodarstw domowych na dobra i usługi
Dobra i usługi dla gospodarstw domowych
Instytucje bankowe
Gospodarstw domowe
Przedsiębiorstwa
Rząd
Usługi czynników produkcji
Dochody czynników produkcji
Budżet zasilamy poprzez: podatki, oprocentowanie, dochody z prywatyzacji
Budżet w formie transferów dla osób fizycznych jest przeznaczony na renty, emerytury, zasiłki, płace dla sfery nieprodukcyjnej (budżetówka).
Subwencje dla przedsiębiorstw: przestrzenne i przedmiotowe
Są to: wydatki dla konsumentów, producentów, którzy świadczą usługi na rzecz rządów na dobra publiczne.
Wydatki z budżetu w Polsce przewyższają wpływy, trzeba się wtedy posiłkować kredytami z Banku Centralnego. Występuje deficyt. Bank Centralny bierze te pieniądze z banków komercyjnych, a banki komercyjne biorą te pieniądze bezpośrednio od ludzi (występuje ruch okrężny).
Rząd nabywa kapitał na rynkach międzynarodowych (pożycza), ale musi to oddać z procentem.
PKB w cenach rynkowych – miara produkcji krajowej łącznie z podatkami pośrednimi na dobra i usługi (VAT, akcyza – podatki ukryte w cenie towaru)
PKB w cenach rynkowych = C + I + G
C – konsumpcje
I – inwestycje
G – wydatki państwa
PKB w cenach czynników wytwórczych – jest miarą produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich (jest tu liczony sam czynnik wytwórczy)
PKB w cenach czynników wytwórczych = C + J + G – Te
Te – transfer – podatki pośrednie pomniejszone o subsydia
PNN - Produkt Narodowy Netto – PNN wg cen rynkowych jest mniejszy od PNB o wielkość amortyzacji
PNN = PNB – amortyzacja
PNN to inaczej DN (Dochód Narodowy)
DNCW (Produkt Narodowy wg Cen Czynników Wytwórczych – Dochód Narodowy wg Cen Czynników Wytwórczych) – jest mniejszy od PNN o wielkość podatków pośrednich, które wchodzą do PNN.
Dochód Narodowy –suma wszystkich dochodów gospodarstw domowych uzyskanych z zatrudnienia czynników wytwórczych na rynku ( ze sprzedaży czynników produkcji), dochody te przeznaczamy na konsumpcję bieżącą i oszczędności.
Dochody Osobiste (ODL) – Osobiste Dochody Ludności – wielkość wszystkich dochodów powstających w procesie produkcji po odjęciu amortyzacji , podatków bezpośrednich płaconych przez przedsiębiorstwa oraz zysków niepodzielnych tj. część zysków przeznaczonych na rozwój przedsiębiorstwa, a nie do podziału między akcjonariuszami.
Rozporządzalne dochody osobiste RDO lub dyspozycyjne dochody ludności DDL - dochody gospodarstw domowych pomniejszone o podatki bezpośrednie, powiększone o otrzymywane płatności transferowe, to inaczej siła nabywcza społeczeństwa, to co możemy przeznaczyć na konsumpcję i oszczędności. Wielkość ta informuje o tym ile gospodarstwa mogą przeznaczyć na wydatki i oszczędności.
SNA – metoda rachunkowości społecznej źródłem DN jest każda działalność gospodarcza czyli przynosząca dochód osobie ją wykonującej
v MPS – metoda produktu materialnego - DN jest wynikiem wyłącznie pracy produkcyjnej, praca w resorcie oświaty, kultury, zdrowia to praca nieprodukcyjna. Źródłem dochodu jest tylko sfera produkcyjna.
(globalny popyt, globalna podaż)
Koniunktura gospodarcza - splot uwarunkowań i czynników wywierających znaczny wpływ na sytuację gospodarczą kraju, regionu czy świata.
Dobra koniunktura – rozwój gospodarki, zmiany strukturalne i równowaga ekonomiczna.
Zła koniunktura - zachwiana równowaga ogólna, spadek lub zastój produkcji, wymiany towarowej, cen, dochodu narodowego.
Podstawowym zagrożeniem w gospodarce rynkowej jest niedostateczny popyt globalny (zagregowany). Jego wzrost nazywamy poprawą koniunktury, natomiast spadek – pogorszeniem koniunktury.
POPYT ZAGREGOWANY AD
Jest to związek, funkcja lub krzywa wyrażająca zależność między ogólnym poziomem cen produktów i usług, a całkowitym popytem na dobra konsumpcyjne i inwestycyjne nabywane przez gospodarstwa domowe, firmy, rząd i zagranicę (eksport netto) przy założeniach ceteris paribus.
Zależność tę zapisujemy wzorem:
AD= C + I + G + X
X – eksport netto
Zgodnie z prawem popytu – gdy ceny rosną – popyt zmniejsza się; gdy ceny maleją – popyt zwiększa się
Zależność ujemna - negatywna
Krzywa zagregowanego popytu AD
Poziom cen w gosp.
Defl.PKB
...
frontera4x4