Zbiór artykułów dotyczących ''Zapory'' i jego oddziałów.pdf

Zbiór artykułów dotyczących

„Zapory” i jego oddziałów

Piotr Kononowicz

Lata życia rodziców Hieronima Dekutowskiego

Ojciec Hieronima Dekutowskiego, Jan Dekutowski, żył w latach

1860–1942. Matka Hieronima Dekutowskiego, Maria Dekutowska,

żyła w latach 1873–1950.

Piotr Kononowicz

Józef Dekutowski

W ostatnim czasie ukazuje się coraz więcej prac, przedstawiających

działalność cichociemnego majora Hieronima Dekutowskiego ps.

„Zapora”, legendarnego dowódcy oddziałów zbrojnych Armii

Krajowej i WiN. W pracach tych przewija się postać Józefa

Dekutowskiego, starszego brata „Zapory”. Najczęściej informacje o

Józefie są bardzo ubogie, a okoliczności śmierci podawane są

niezgodnie z rzeczywistością. W najobszerniejszej publikacji,

„Zaporczycy 1943–1949”, pani Ewa Kurek podaje, jakoby Józef

poległ w bolszewickiej wojnie. O losach brata „Zapory” dowiadujemy

się z dokumentów jednego z warszawskich archiwów. Józef

Dekutowski urodził się 15 lutego 1894 roku w Tarnobrzegu, jako

pierwsze dziecko Jana i Marii. Po zdaniu matury w Tarnobrzegu

ukończył Państwowe Seminarium Nauczycielskie w Rudniku oraz

kurs handlowca. Myślał o pracy w zawodzie nauczycielskim. Podjął

ją nawet w Publicznej Dokształcającej Szkole Zawodowej w

Tarnobrzegu. 12 września 1914 roku, jako poddany cesarza

Franciszka Józefa, powołany został do służby wojskowej w armii

austriackiej. Skierowany został do Siedemnastego Pułku Piechoty

Obrony Krajowej. W 1916 roku otrzymał trzymiesięczny urlop, po

którym wrócił do wojska 17 października. Od 2 do 9 lipca 1917 roku

Józef Dekutowski służył w Czterdziestym Piątym Pułku Piechoty,

skąd skierowany został do Szkoły Oficerskiej Artylerii, w której

szkolił się do 20 listopada 1917 roku. Tego dnia skierowany został do

Szkoły Mierniczej Artylerii. 10 kwietnia 1918 roku przydzielony

został na front włoski, gdzie służył w Trzeciej Baterii Dwieście

Drugiego Pułku Artylerii Górskiej jako podoficer obserwator. Z

frontu włoskiego powrócił do domu 27 października 1918 roku.

Służbę w wojsku austriackim skończył ze stopniem ogniomistrza,

bez odznaczeń wojskowych. Z chwilą odzyskania przez Polskę

niepodległości, 18 listopada 1918 roku, otrzymał powołanie do

służby wojskowej. Skierowany został do Baterii Zapasowej Dywizji,

do działu gospodarczego. Rozkazem z dnia 15 listopada 1919 roku

został mianowany podchorążym i otrzymał przydział do szpitala

etapowego numer 11 w Baranowiczach jako oficer gospodarczy.

Stopień podporucznika otrzymał 13 października 1920 roku. W 1921

roku w szpitalu doszło do incydentu, którego bohaterem był Józef

Dekutowski. Od 6 września odbywał on karę pięciu dni aresztu

domowego, za to, że, jak podają dokumenty: „naruszył cześć, w

stosunku do przełożonego majora lekarza Machnickiego, dowódcy

szpitala etapowego numer 11, głośno uskarżając się na jego

zarządzenia”. Przyczyny sporu nie udało się ustalić. Po której stronie

była racja można wnioskować z wystawionej w niespełna trzy

miesiące później, przez nowego dowódcę szpitala, ankiety za rok

1921. Doktor Czajkowski 1 grudnia charakteryzuje Józefa

Dekutowskiego następująco: „1) Poczucie honoru i godność własna –

bardzo duże. 2) Odwaga, zachowanie się w boju, jako oficer

gospodarczy – wybitne. 3) Ideowość w pojmowaniu służby w armii

narodowej – wybitna. 4) Dbałość o żołnierza – bardzo duża. 5)

Lojalność służbowa – bardzo duża. 6) Obowiązkowość i pilność –

bardzo duże. 7) Ambicja w pracy – bardzo duża. 8) Ambicja osobista

– bardzo duża. 9) Poczucie obywatelskie – bardzo duże. 10) Obycie

towarzyskie – wybitne. 11) Zdolność fizyczna, sprężystość cielesna –

wybitne. 12) Inteligencja – bardzo duża. 13) Zdolności krasomówcze

– bardzo duże”. W podsumowaniu doktor Czajkowski pisze:

„Wybitny zmysł organizacyjny. Nadaje się na wyższe stanowisko”.

20 grudnia Józef Dekutowski zadeklarował pozostanie w czynnej

służbie w Wojsku Polskim jako oficer zawodowy. Niestety, służba

wojskowa została tragicznie przerwana. 26 lutego 1922 roku Józef

Dekutowski umarł na tyfus plamisty, w szpitalu regionu numer 3 w

Baranowiczach, i został pochowany na tamtejszym cmentarzu

wojskowym. Obecnie zwłoki Józefa spoczywają na starym

cmentarzu, tzw. miechocińskim, w Tarnobrzegu. Józefa i Hieronima

Dekutowskich, mimo że byli braćmi, dzieliła różnica pokolenia.

Hieronim urodził się, gdy Józef miał 24 lata. Co ich łączyło? Obu

braci wciągnął wir wydarzeń historii. Obaj wybrali służbę w wojsku,

nie założyli rodziny, zmarli w młodym wieku. Józef mając 28, a

Hieronim 31 lat.

Bartłomiej Grzegorczyk

Jak „Reżu” stał się mężczyzną – czyli o okresie

młodzieńczym Hieronima Dekutowskiego

Biografowie, w swych pracach, zwykle nie zwracają należytej uwagi

na młodzieńcze lata swoich bohaterów, zapominając, iż to w owym

czasie kształtują się postawy, cechujące człowieka w dorosłym życiu.

Podobnie jest w przypadku Hieronima Dekutowskiego. Historycy

nie szczędzili atramentu, opisując heroiczne boje, toczone w obronie

biało–czerwonego sztandaru, na uboczu pozostawiając dzieciństwo,

które, w patriotycznych cnotach, wykuło wielkiego Polaka i

wybitnego męża stanu. O, Polsko! Na odzyskanie niepodległości

przez Rzeczypospolitą w 1918 roku, złożył się ogromny wysiłek

całego narodu, który, mimo ponad wiekowego uciemiężenia, nie

zatracił swej tożsamości i wiary w suwerenny byt państwowy. Idee i

wartości, które poprowadziły ówczesną generację do zwycięstwa 11

listopada, stały się determinantą na rzecz odbudowy Polski w

okresie międzywojennym. Wiele zawdzięczamy na tym polu dwóm

instytucjom, tj. szkole i rodzinie. Rodzice, pomni lat niewoli,

wychowywali swe pociechy w poszanowaniu zasad humanitaryzmu i

tradycji państwa polskiego. Ducha tamtej epoki oddaje Wiktoria

Lang–Zielińska, słowami: „Szkoła ukazywała własną wizję

elitarności, polegającą na zdobywaniu cnót pracowitości,

prawdomówności, szacunku do ludzi, miłości do ojczyzny”. Niestety,

w odniesieniu do współczesności, powyższe słowa straciły swą

wymowę, stając się jedynie pustym, pobożnym frazesem. Puentą tej

krótkiej dywagacji niech będzie parafraza słynnej sentencji Bernarda

z Chartres: „Jesteśmy karłami na barkach olbrzymów, którym

zawdzięczamy wszystko to, kim jesteśmy i co mamy. Ciekawe tylko

jak długo pozostawać będziemy w cieniu naszych mistrzów”. Kiedy

byłem małym dzieckiem, hej! Hieronim Dekutowski urodził się u

progu niepodległości, 24 września 1918 roku, w Dzikowie – jako

dziewiąte – najmłodsze dziecko Jana i Marii Dekutowskich. Rok

później, cała rodzina zamieszkała w skromnym, drewnianym domu

w nieodległym Tarnobrzegu. W domu Henka panował duch

patriotyzmu. Kultywowano w nim tradycję Polskich Legionów, jak i

pamięć o wojnie polsko–bolszewickiej, której weteranem był Józef,

najstarszy brat Henka. Ojciec, członek Polskiej Partii Socjalistycznej,

z zawodu blacharz, prowadził miejscowy zakład rzemieślniczy, zaś

matka poświęciła się wychowaniu dzieci. Wczesne dzieciństwo

minęło Henkowi na harcach i zabawach z kolegami z podwórka na

pobliskim lotnisku. W kręgu jego młodzieńczych zainteresowań

pozostawały samoloty, które strugał z drewna, wraz ze swoimi

kompanami. Ci wołali na niego żartobliwie „drewniak”, a to z racji,

że dostarczał materiał pod budowę obrabianych zabawek. W

szkolnej ławie. W wieku siedmiu lat Henio rozpoczął swą szkolną

edukację. Uczęszczał do Powszechnej Szkoły Męskiej imienia

Hetmana Jana Tarnowskiego w Tarnobrzegu. Dał się poznać jako

dobry uczeń, zaś najwięcej frajdy sprawiały mu lekcje przyrody i

rysunku. Trochę gorzej szło mu z matematyką, językiem niemieckim

i gramatyką. W 1930 roku, jako absolwent szkoły powszechnej, z

wynikiem ogólnym – dobrym, Henek wskoczył na wyższy etap

szkolnego wychowania, rozpoczął naukę w gimnazjum. Był to

ciekawy okres w jego życiu, który otworzył, przed ciekawym świata

młodzieńcem, nowe horyzonty. Postawa pedagogów szkolnych nie

pozostawała bez wpływu na rozwój jego osoby. Stosunek nauczycieli

do uczniów cechowały szacunek i serdeczność, zaś ci cieszyli się

wielkim autorytetem w oczach swych podopiecznych. Prowadzący

zajęcia dbali o rozwój mentalny wychowanków, kładąc nacisk na

„umiłowanie do ojczyzny, nieprzemijające wartości ducha i

charakteru”. Ponadto prowadzili liczne zajęcia pozalekcyjne, w

których ochoczo uczestniczyła młodzież. Przez okres pobierania

nauk w gimnazjum, dewizą klasy, do której uczęszczał Dekutowski,

były słowa Adama Mickiewicza: „Salus Reipublicae suprema lex”,

czyli „Bezpieczeństwo Rzeczypospolitej najważniejszym prawem”.

Henek cieszył się sympatią wśród rówieśników. Był uczciwy,

koleżeński, wesoły, „ot rozrabiaka, na którego zawsze można liczyć”.

W głębi duszy pozostawał jednak wrażliwym człowiekiem. Lubił

malować i tworzyć poezję. Natomiast w opiniach szkolnych

współtowarzyszy figurował jako „twarda osobowość, zapowiadająca

człowieka, którego stać na wiele”. Jak każdy młody człowiek, Heniek

posiadał swoje sukcesy, radości, troski i problemy. Z czasem coraz

więcej uwagi poświęcał zajęciom pozalekcyjnym, na czym ucierpiały

jego szkolne oceny – w szczególności z przedmiotów, które do tej

pory były jego piętą achillesową. Był członkiem Sodalicji

Mariańskiej, organizacji o wymiarze społeczno–religijnym, jak i

Hufca Przysposobienia Wojskowego, z którym zdobył mistrzostwo

strzeleckie Okręgu X w 1937 roku. Jednakże bez reszty pochłonęła

go działalność na rzecz harcerstwa. Zapalony harcerz. Henek

stosunkowo późno rozpoczął swoją przygodę z harcerstwem, gdyż

dopiero jako uczeń czwartej klasy gimnazjum dołączył do Pierwszej

Drużyny Harcerzy imienia generała Henryka Dąbrowskiego. Rok

później powierzono mu pod opiekę drugi zastęp Drugiej Drużyny

Harcerzy imienia Jana Mastalerczyka – jedenastu harcerzy. W

ramach pracy na rzecz organizacji uczestniczył w obozach,

wyjazdach i zlotach harcerskich. Każde powierzone mu zadanie

traktował poważnie i sumiennie wykonywał swoje obowiązki. Już

wtedy wykazywał zdolności organizacyjne i przywódcze, które jakże

przydatne okazały się w czasie zawieruchy wojennej. We

wspomnieniach Adama Przybylskiego, przyjaciela Henka z lat

młodzieńczych, ten jawi się w samych superlatywach: „Wszędzie był

niestrudzony druh Reżu–Drewniak: inicjator, organizator i

wykonawca. Koledzy, a zwłaszcza młodsi, uznawali jego cechy, lubili

go, imponował im. Był urodzonym wodzem, a przy tym bardzo

zdyscyplinowanym. Przez cały okres pracy z Henkiem w harcerstwie,

nie przypominam sobie ani jednego przypadku, aby dyskutował z

jakimkolwiek poleceniem lub nie wykonał go. Henek był również

praktykującym katolikiem i żarliwym patriotą. Był ideowcem. Polska

dla niego była prawem najwyższym”. Wkraczając w dorosłość.

Wielkim życiowym testem okazała się matura, która bezlitośnie

wypunktowała braki w wiedzy naszego bohatera. Ten nie zdał

matury w sesji letniej 1938 roku. Jednakże to niepowodzenie nie

zniechęciło go i nie odwiodło od planów. Chciał zdać egzamin

dojrzałości i kontynuować naukę na studiach, dlatego też, w sesji

zimowej w 1939 roku, ponownie stanął przed komisją

egzaminacyjną. Niestety, również z negatywnym skutkiem. I tym

razem porażka nie odwiodła Henka od jego zamierzeń – pół roku

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: