1947-11-20 Mediator Dei et hominum.pdf

PIUS XII

ENCYKLIKA

MEDIATOR DEI ET HOMINUM

Do Czcigodnych Braci Patriarchów, Prymasów, Arcybiskupów, Biskupów i

innych Ordynariuszów utrzymujących pokój i jedność ze Stolicą

Apostolską. O ŚWIĘTEJ LITURGII

WSTĘP

Kapłański Urząd Chrystusa doznaje kontynuacji przez Św. Liturgię

Pośrednik między Bogiem a ludźmi (1) , arcykapłan wielki, który przeniknął niebiosa,

Jezus, Syn Boży (2) , z chwilą gdy podjął dzieło miłosierdzia, którym rodzaj ludzki

obsypał dobrodziejstwami nadprzyrodzonymi, zamierzał niewątpliwie naprawić

stosunek między stworzeniem a Stwórcą zakłócony przez grzech i przyprowadzić

nieszczęśliwe potomstwo Adama, skażone zmazą pierworodną, z powrotem do Ojca

Niebieskiego, praźródła i celu ostatecznego wszystkich rzeczy. Przeto podczas swego

pobytu na ziemi nie tylko ogłosił On początek Odkupienia i zwiastował przyjście

Królestwa Bożego, lecz przez nieustanną modlitwę i poświęcenie swojej osoby

zabiegał o zbawienie dusz, a w końcu, wisząc na krzyżu, ofiarował Bogu samego

siebie niepokalanego, "by oczyścić sumienia nasze od uczynków martwych dla

służenia Bogu żyjącemu" (3) .

W ten sposób wszyscy ludzie zostali szczęśliwie zawróceni z smutnej drogi, która

wiodła ich ku zgubie i zagładzie, a na nowo skierowani zostali do Boga, aby

współpracując w osiągnięciu własnej świętości, której źródłem jest krew Baranka

Niewinnego, oddawali chwałę należną Bogu.

Atoli niebieski Odkupiciel pragnął, by życie kapłańskie, które w śmiertelnym ciele

rozpoczął przez swoje modlitwy i swą ofiarę, przetrwało również przez wieki w Ciele

Jego Mistycznym, którym jest Kościół. Dlatego ustanowił widzialne kapłaństwo, by na

wszelkim miejscu była składana ofiara czysta (4) , w tym celu, by wszyscy ludzie tak ze

Wschodu jak i Zachodu, z grzechu uwolnieni z posłuszeństwa nakazom swego

sumienia, dobrowolnie i chętnie służyli Bogu.

Przeto Kościół, wierny i posłuszny poleceniu swego założyciela, sprawuje urząd

kapłański przede wszystkim poprzez liturgię. Na pierwszym miejscu czyni to przy

ołtarzu, gdzie się ofiara Krzyża nieustannie przedstawia i odnawia (5) z różnicą jedynie

w sposobie ofiarowania (6) . Następnie czyni to przez Sakramenta, które są

szczególnymi środkami, dającymi ludziom udział w życiu nadprzyrodzonym. Wreszcie

pełni ten swój urząd przez hymn pochwalny, który codziennie śpiewa Bogu

Najwyższemu.

"Piękny zaiste to widok dla niebios i ziemi" - pisał Nasz Poprzednik, niezapomnianej

pamięci Pius XI - "przedstawia modlący się Kościół, gdy przez cały dzień i noc całą

nieustannie śpiewa na tej ziemi psalmy, ułożone pod natchnieniem Ducha św., skoro

nie ma godziny, której by nie uświęcała właściwa jej liturgia, skoro nie ma wieku w

życiu ludzkim, który by nie brał udziału w dziękczynieniach, w pochwałach, w

prośbach i w przebłaganiach wspólnej modlitwy Ciała Mistycznego Chrystusa, którym

jest Kościół" (7) .

Kościół pochwala i popiera studium liturgii i ruch liturgiczny

Wiadomo wam zapewne, Czcigodni Bracia, że przy końcu ubiegłego i na początku

obecnego stulecia, rozszerzył się szczególny zapał do nauk liturgicznych. Wzbudziły

go chwalebne wysiłki tak ludzi prywatnych, jak przede wszystkim gorliwe i wytrwałe

starania niektórych klasztorów sławnego zakonu św. Benedykta. Dzięki temu nie

tylko w wielu narodach Europy, ale także i w zamorskich krajach, powstało owocne i

godne pochwały współzawodnictwo, którego skutki zbawienia zauważyć się dały

zarówno w dziedzinie nauk teologicznych, gdzie liturgia tak zachodnich jak i

wschodnich obrządków stała się przedmiotem dokładniejszego i głębszego badania i

poznania, jak w dziedzinie duchowego życia, również prywatnego, wielu chrześcijan.

Wzniosłe ceremonie Ofiary Ołtarza doznały lepszego poznania, zrozumienia i

docenienia. Zaczęto coraz tłumniej i częściej przystępować do Sakramentów św. i

smakować w modłach liturgicznych. Kult Eucharystii - należy to podkreślić - został

uznany za źródło i ośrodek prawdziwej pobożności chrześcijańskiej. Ponadto

jaśniejsza stała się prawda, że wszyscy wierni tworzą jedno zwarte ciało, którego

głową jest Chrystus, i że lud chrześcijański ma obowiązek brać udział w liturgii we

właściwy sposób.

Konieczność kierownictwa ze strony Papieża

Wiadomo wam niewątpliwie, że Stolica Apostolska nigdy nie zaniedbała usilnych

starań, by lud jej powierzony przejął się należytym i czynnym zrozumieniem liturgii.

Czuwała ona również nad tym, by święte obrzędy jaśniały także na zewnątrz należytą

godnością. My sami, gdy na ten temat przemawialiśmy, jak zwykle, do kaznodziejów

wielkopostnych tego świętego miasta w 1943 r., mocnośmy ich upominali, by

zachęcali swoich słuchaczy do coraz gorliwszego udziału we Mszy św. A nie tak

dawno, pragnąc by lepiej zrozumiano modlitwy liturgiczne i by zaostrzył się smak w

kosztowaniu zawartej w nich prawdy i piękna, kazaliśmy na nowo przetłumaczyć z

oryginału na język łaciński księgi Psalmów, z których składają się w wielkiej mierze

modlitwy Kościoła Katolickiego (8) .

Fakty zaniedbania i przesady - nadto niebezpieczeństwo dla czystości wiary

Jednakowoż, o ile wszystkie te wysiłki, z powodu zbawiennych skutków, które z nich

płyną, nie mało pociechy nam przynoszą, to jednak obowiązek sumienia wymaga,

byśmy zwrócili swą uwagę na sposób głoszenia przez niektórych owej odnowy w tej

dziedzinie oraz byśmy pilnie dbali, aby ich zamierzenia nie przekroczyły właściwej

miary i nie zeszły na manowce. Jeśli bowiem z jednej strony wielce bolejemy nad

tym, że w niektórych krajach duch świętej Liturgii, jej znajomość i ukochanie są

niekiedy nikłe lub prawie żadne, to z drugiej strony z wielką troską i lękiem

zauważyliśmy, że niektórzy skłaniają się zbytnio do nowości i zbaczają z drogi

zdrowej nauki i rozwagi. Wśród swoich mianowicie zamierzeń i życzeń, by odnowić

Liturgię świętą, przemycają często zasady, które w teorii lub w praktyce tę świętą

sprawą narażają na niebezpieczeństwo, a nieraz zarażają ją błędami przeciw wierze

katolickiej i nauce ascezy.

Czystość zaś wiary i nieskazitelność moralności powinny stanowić szczególną normę

liturgii, która winna być całkowicie zgodna z mądrymi naukami Kościoła. Jest więc

naszym obowiązkiem pochwalać i potwierdzać to, co słuszne, a hamować lub

odrzucać to, co z prawdziwej i słusznej drogi zboczyło.

Niechaj jednak opieszali i gnuśni nie sądzą, że chwalimy ich, gdy ganimy błądzących

lub hamujemy zbyt śmiałych; podobnie i nieroztropni niechaj nie myślą, że cieszą się

naszym uznaniem wtedy, gdy karcimy niedbałych i leniwych.

Szczególne uwzględnienie liturgii Kościoła Zachodniego

Z faktu, że encyklika ta omawia głównie liturgię łacińską, nie należy wnioskować,

jakobyśmy mniej cenili czcigodne liturgie Kościoła Wschodniego. Obrzędy te,

przekazane dawnymi i sławnymi dokumentami, są nam drogie na równi z łacińskimi.

Lecz szczególne warunki Kościoła Zachodniego są raczej tego rodzaju, że zdają się

wymagać interwencji Naszego autorytetu.

Moment zgody między narodami

Niechaj więc wszyscy chrześcijanie z uległością przyjmą głos wspólnego Ojca, który

gorąco pragnie, by wszyscy w ścisłej jedności z Nim przystępowali do ołtarza,

wyznawając tę samą wiarę, poddając się temu samemu prawu oraz uczestnicząc

jednomyślnie i zgodnie w tej samej Ofierze. Wymaga tego doprawdy cześć Bogu

należna; wymagają tego również potrzeby dzisiejszych czasów. Albowiem, gdy długa

i okrutna wojna rozdzieliła ludzkość nieprzyjaźnią i rzeziami, słusznie ludzie dobrej

woli starają się wszelkimi skutecznymi sposobami doprowadzić wszystkich do zgody.

Wierzymy jednak, że żadne zamiary i żadne starania nie okażą się w tym wypadku

tak skuteczne, jak czynna gorliwość i natchnienie religijne, którymi powinny się

przejąć i kierować chrześcijanie i to tak, by przyjmując szczerym sercem te same

zasady Prawdy, łącząc się ochoczym posłuszeństwem z prawowitymi Pasterzami oraz

składając należny hołd Bogu, stworzą społeczność braterską, jako że: "Wielu nas jest

jednym ciałem, wszyscy którzy z jednego chleba pożywamy" (9) .

CZĘŚĆ PIERWSZA - CHARAKTER, POCHODZENIE I POSTĘP LITURGII

I. LITURGIA JEST KULTEM PUBLICZNYM

Człowiek winien czcić Boga cnotą religii prywatnie i publicznie

Zasadniczy obowiązek człowieka polega niewątpliwie na tym, aby każdy zwracał

siebie i swe życie ku Bogu. "On to bowiem jest, z którym przede wszystkim winniśmy

się łączyć jako z nieustannym początkiem, ku Niemu winien kierować się wytrwale

nasz wybór, jako ku ostatecznemu celowi. Jego tracimy przez grzeszne zaniedbanie.

Jego winniśmy odzyskiwać przez wiarę i ufność" (10) . Wtedy zaś człowiek kieruje się

właściwą drogą ku Bogu, gdy uznaje Jego Najwyższy Majestat i najwyższą jego

nauczycielską władzę, gdy uległym umysłem przyjmuje objawione przezeń prawdy i

poddaje się z religijnym posłuszeństwem Jego przykazaniom; krótko mówiąc, gdy

składa Bogu Jedynemu i Prawdziwemu należyty kult i posłuszeństwo przez cnotę

religii. Chociaż ten obowiązek wiąże w pierwszym rzędzie każdego z osobna,

obowiązuje on jednak również całą wspólnotę ludzką złączoną w jedno wzajemnymi

węzłami społecznymi, skoro i ona zależy od najwyższej władzy Bożej.

Należy zaś zauważyć, że ludzie w osobliwy sposób są do tego zobowiązani, gdyż Bóg

wyniósł ich do porządku przewyższającego naturę.

Publiczny kult w Starym Testamencie ustalony przez samego Boga

Rozważając Stary Zakon przez Boga ustanowiony widzimy, iż Bóg wydał przykazania

dotyczące także świętych obrzędów, i że dokładnie ustanowił przepisy, których lud

był zobowiązany przestrzegać w oddawaniu Mu prawowitego kultu.

W tym celu ustanowił Bóg różne ofiary i określił rozmaite ceremonie przy składaniu

poświeconych Mu darów. Również i to wszystko, co się tyczyło arki przymierza,

świątyni i dni świątecznych, dokładnie określił. Ustanowił ponadto pokolenie

kapłańskie oraz Najwyższego Kapłana, a także ustalił i opisał szaty, których słudzy

ołtarza mieli używać, i inne rzeczy, które miały związek z kultem Boga (11) .

A wszak kult ten nie był niczym innym, jeno pewnym zacienionym obrazem (12) tego

kultu, którą Ojcu niebieskiemu składać miał Najwyższy Kapłan Nowego Testamentu.

W Nowym Testamencie Słowo staje się Ciałem aby było najwyższym Kapłanem: czcząc

Boga i uświęcając ludzi - Urząd ten pełni przez całe życie, głównie w Wieczerniku i na

Krzyżu

Albowiem, skoro tylko boskie "Słowo ciałem się stało" (13) , objawia się światu jako

ubogacone urzędem kapłańskim, poddając się Ojcu Przedwiecznemu, a nie

zaniechało tego nigdy przez cały czas swego życia: "Przychodząc na świat, mówi:

...Oto idę..., abym pełnił, Boże, wolę Twoją..." (14) , a w krwawej ofierze Krzyża

dopełniło tego w przedziwny sposób: "Z tej to woli zostaliśmy uświęceni ofiarą ciała

Jezusa Chrystusa raz na zawsze" (15) .

Czynny tryb życia Jezusa wśród ludzi nie miał innego celu. Już jako dziecko został

ofiarowany Bogu w świątyni Jerozolimskiej. Jako młodzieniec ponownie sam się udaje

i następnie raz po raz do niej powraca, by pouczyć lud i modły zanosić. Zanim

rozpocznie swą publiczną działalność, zachowuje przez 40 dni postu. Słowami oraz

przykładem upomina wszystkich, aby nie tylko w dzień, ale i w nocy zanosili błagania

do Boga. Jako nauczyciel prawdy "oświeca każdego człowieka" (16) , aby śmiertelni

uznawali w właściwy sposób Boga nieśmiertelnego a nie byli "synami odstępstwa na

zatracenie, ale wiary na pozyskanie duszy" (17) .

Jako pasterz zaś kieruje swą trzodę, prowadzi ją ku pastwiskom życiodajnym i

ustanawia prawo po to, by nikt nie odwracał się od Niego i od drogi prostej, którą

wskazał, lecz aby wszyscy za Jego natchnieniem i działaniem świątobliwie żyli.

Podczas Ostatniej Wieczerzy uroczystym i dostojnym obrzędem obchodzi nową

Paschę, której zapewnia kontynuację przez boskie ustanowienie Eucharystii.

Nazajutrz zaś, wywyższony między ziemią a niebem, składa zbawczą ofiarę ze swego

życia, a z piersi swej przebitej rozlewa owe Sakramenta, które udzielają skarbów

odkupienia duszom ludzkim. Czyniąc to wszystko, ma On na widoku jedynie chwałę

Ojca i coraz większe uświęcenie człowieka.

W niebie kontynuuje urząd kapłański: osobiście wstawiając się u Ojca, a również przez

Kościół, który ustanowił na Krzyżu

Kiedy zaś zasiadł na stolicy niebieskiej szczęśliwości, nie pozwolił, aby kiedykolwiek

ustał kult, który ustanowił i sprawował w ciągu swego ziemskiego życia. Albowiem

nie pozostawił rodzaju ludzkiego w sieroctwie, lecz jak nieustannie otacza go swoją

potężną i bezpośrednią opieką, jako rzecznik u Ojca w niebiesiech (18) , tak też

wspomaga go przez Kościół swój, w którym trwa poprzez wieki Boską obecnością i

który ustanowił jako kolumnę prawdy (19) i szafarza łaski, ufundował na ofierze krzyża,

uświęcił i utrwalił go na wieki (20) .

Kościół uwiecznia urząd kapłański Chrystusa, ponieważ w nim i przez niego działa

Chrystus Kapłan

Kościół ma więc ze Słowem Wcielonym wspólny cel, wspólne zadanie i rolę, ma

mianowicie wszystkim podawać prawdę, ma bezpiecznie rządzić i kierować

ludzkością, ma składać Bogu miłą i przyjemną Ofiarę i w ten sposób przywrócić

między stworzeniem i Stwórcą podziwu godną jedność i harmonię, którą Apostoł

Narodów trafnie opisuje tymi słowami: "już nie jesteście gośćmi i przychodniami, ale

jesteście współobywatelami świętych i domownikami Boga; Apostołowie i Prorocy są

tym fundamentem, na którym jesteście zbudowani a jego kamieniem węgielnym jest

sam Chrystus Jezus. W nim cała budowla mocno jest zespolona i wzrasta, by tworzyć

świątynię świętą w Panu. Na nim wsparci, wznosicie się także wy przez Ducha, aby

stać się przybytkiem Bożym" (21) .

Przeto społeczność, ustanowiona przez Boskiego Odkupiciela, zarówno poprzez

naukę i swoje rządy, poprzez ofiarę i Sakramenta przez Niego ustanowione, przez

kapłaństwo od Niego otrzymane, przez modlitwy i krew swoją nie dąży do innego

celu i nie ma innego zamiaru, jak z każdym dniem rozrastać się i scalać. A to spełnia

się wtedy, gdy Chrystus w duszach ludzkich niejako się zakorzenia i rozkrzewia i gdy

nawzajem dusze ludzkie niejako Chrystusem się budują i pomnażają, mianowicie tak,

iżby na tym ziemskim wygnaniu codziennie poszerzał się święty przybytek, w którym

Majestat Bazy otrzymuje miły i prawowity kult. Dlatego też w każdej czynność

liturgicznej wraz z Kościołem obecny jest Jego Boski Założyciel. Obecny jest w

Najświętszej Ofierze Ołtarza, tak w osobie ofiarującego kapłana, jak przede

wszystkim pod postaciami Eucharystycznymi Obecny jest w Sakramentach przez swą

moc, którą w nie wlewa, jako narzędzia do wywołania świętości.

Obecny jest wreszcie w wznoszonych ku Bogu uwielbieniach i błaganiach, jak

napisano: "Gdzie są dwaj albo trzej zgromadzeni w imię moje, tam ja jestem w

pośrodku nich... (22) .

Dlatego Liturgia jest kultem całego Mistycznego Ciała: Głowy i członków

Liturgia święta stanowi więc kult publiczny, jaki Zbawiciel nasz, Głowa Kościoła, żywi

dla Ojca Niebieskiego, i jaki społeczność wiernych oddaje Założycielowi swojemu, a

przezeń Ojcu Przedwiecznemu. Krótko mówiąc, liturgia obejmuje całkowity kult

publiczny Ciała Mistycznego Jezusa Chrystusa, a więc Jego Głowy i członków.

Akcja liturgiczna Kościoła rozpoczyna się po ustanowieniu Kościoła -

Liturgia wówczas się rozpoczęła, gdy Kościół przez Boga został założony. Albowiem

pierwsi chrześcijanie: trwali w nauce apostolskiej i w uczestnictwie łamania chleba i

w modlitwach" (23) . Gdziekolwiek Pasterze mogą zebrać gminę wiernych, tam stawiają

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: